Katalog

10 Ali KÜLEBİ TUSAM Ulusal Güvenlik Stratejileri Araştırma Merkezi Başkanvekili [email protected] Çin Halk Cumhuriyeti C S TRATEJİ gerçekleşen toplam tutarının 622 milyar dolar olduğu açıklanmıştır. Bugün Çin’de önemli bir yer tutan devlet sektörü dışındaki özel sermaye yatırımlarının sayısı 2004 yılı itibariyle 280 bin idi. Yine 2005 yılı itibariyle de 24.662.000 kayıtlı ferdi veya ev bazında iş yapan müteşebbis ile 4.191 milyon özel sektör işletmesi olduğu açıklanmıştır. Uygulamaya konulan yeni yasa ve düzenlemelere ek olarak 2005 yılında, ülkedeki kalkınmanın eriştiği yeni boyutları da göz önüne alan Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti makroekonomik politikasını yeniden düzenleme gereği duymuştur. Bu bağlamda 1998 Güney Asya ekonomik krizinden sonra uygulamaya geçilmiş olan agresif mali politikadan çıkılarak yeniden daha ihtiyatlı ve bağımsız mali politikaya geçilme kararı alınmıştır. Ancak Çin’i başarılı ekonomik atağının yanı sıra kalkınma yolunda önemli bir dizi sorunun beklediği de bilinmektedir. Çin son 20 yılda ciddi ekonomik başarılar elde etmiş olmasına karşın halen gelişmekte olan bir ülke ve yaklaşık 1,4 milyar nüfusuyla önündeki bir dizi ciddi sorunu alt etmek durumundadır. Çin, temelde nüfusunun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaşayan bir tarım ülkesidir. Köylülerin geliri düşüktür. Bunun yanı sıra tarımsal kalkınmanın temel unsurları da az gelişmiş ve güçsüzdür. Birçok geri kalmış ekonomide olduğu üzere ve kalkınmış ülkelerin tarımsal sübvansiyonları ve ileri tarım teknikleri nedeniyle, tarımsal girdi fiyatları yükselme eğilimindeyken özellikle tahıl fiyatları düşme eğilimindedir. Bu ters orantılı gelişmenin yanı sıra tarımsal arazi alanı da giderek küçülmektedir. Bu hususlar Çin ekonomisinin sanayide gelişirken tarımsal üretim ve yiyecek temini açısından gerileme çizgisine girdiğini göstermektedir. Çin’in bundan sonraki ekonomik atağının tarımsal kalkınmaya önem vermesi kaçınılmaz bir zaruret olacaktır. 2005 yılı sonunda kırsal kesimde yaşayan halkın yaklaşık 24 milyonluk bir kısmının fakirlik sınırının altında yaşadığı hususu da önemlidir. Yine yaklaşık 200 milyonluk bir kesimin gündelik 1 doların altında bir gelirle yaşadığı gerçeği de ortadadır. Bütün bu nedenlerden dolayı her yıl kırsal kesimde 24 milyonluk bir kesim için ek iş sahası yaratmak zorunda olan Çin’in yine kırsal kesimde yaşayan yarı işsizlerinin 100 milyonunun da iş bulmak için şehirlere göç ettiği biliniyor. Bu sıkıntılara ek olarak bölgesel doğubatı eşitsizliği, kırsal kesim konomide zaman zaman bazı tanımlamaları yaparken ihtiyatlı olmak ve tanımları çok katı kalıplarla sınırlamamak gerekir. Bunun en güzel örneği iktisatçıların "pazar ekonomisini" tanımlarken "devletin ilk görevi, bölgesel entegrasyonu sağlamak, makroekonomik istikrarı desteklemek ve hukuksal uygulamalar dâhil temel ekonomik davranış biçimlerinin uygulanmasını sağlamak" olduğunu söylemeleridir. Ancak bu tanımlamayı katı sınırlar içinde kabul ettiğimiz zaman 19. yüzyılda birçok Batı ülkesindeki ekonomik hamlelerdeki devletin düzenleyici ve geliştirici rolünü unutmuş olduğumuz gibi, özellikle 20. yüzyılda Japonya’nın, Çin’in ve hatta genç Türkiye Cumhuriyeti’nin devlet desteği ile ekonomilerini geliştirdiğini de yok saymış oluruz. Çin’in yarattığı ekonomik mucizede hiç şüphesiz Çin devletinin ekonomiye doğrudan müdahalesi ile devlet işletmelerinin önemi vardır. Mao’nun ölümünden sonra ekonomide reform ve dışa açılımın Çin’de ulusal bir politika olduğu ve bu bağlamda pazar ekonomisine dönük reformların da 1979’da başladığı bilinir. 1992’de de Çin bir "sosyalist pazar ekonomisi" kurulmasının ana hedeflerini resmen kurumsallaştırmıştır. Bu hedefler doğrultusunda da, mali sistemde, vergi, finansman, döviz, dış ticaret ve fiyatlandırma ile ilgili hususlarda ciddi sistem değişikliklerine gidilmiş ve 2000 yılında kendine özgü bir "sosyalist pazar ekonomisi" sistemi ana hatlarıyla ortaya çıkmıştır. Bu yeni kurumsal değişiklikler dizisi de Çin’in dünya ekonomisindeki yeni yerini hızla belirleyen önemli bir unsur olmuştur. Ancak bu devletçi yapının nereye kadar başarılı olacağı ve baskı altında tutulan ücret ve fiyatlandırma politikalarının nereye kadar dış dünyaya açılmış Çin’in devlet işletmelerini koruyacağı önemli bir husus olarak karşımıza çıkmaktadır. Çin’de devlet işletmelerinin, dışa giderek açılan ekonomideki yerinin ne olduğu ve olacağı da artık özellikle yabancı iktisatçıların dikkatle izledikleri bir husustur. Ne var ki geçmişte Çin ekonomisi geniş ölçüde ekonomik kalkınma, araştırma ve geliştirme, yenilik yaratma, finansal E Ekonomide devlet eli Son 20 yıl içinde dışa açılma, özel sektör ve yabancı sermayeye kalkınmada önem verme yolunda başarılı adımlar atmış olan Çin ekonomisini yönetenler, "büyük devlet işletmelerini elinde tut, küçükleri elden çıkar" felsefesiyle hareket ederek geleneksel devlet işletmeciliğinin boyutlarını sınırlama planlarını yürürlüğe koydular. istikrar ve kurumsal yapılaştırma özellikleriyle devlet işletmelerine bağımlıydı ve halen bağımlıdır. Bu konuyu ve boyutlarını derinliğine ele almadan önce Çin’in genel ekonomik performansını incelemekte yarar var. ÇİN EKONOMİSİNİN GENEL TABLOSU 2001 yılında 1.324 milyar dolar olan gayri safi milli hâsılasının (GSMH) 2005 yılında 2.225 milyar dolara çıktığı hususu ele alınırsa bu beş yıllık sürede yıllık kalkınma hızının ortalama yüzde 9,5 olduğu söylenebilir. Bu rakamlara göre de Çin’in nüfus bilgilerinin eksikliğine karşın fert başına düşen milli gelir de 2001’de 1.000 dolar iken 2005 yılında yaklaşık 1.700 dolara erişmiştir. Bu süre zarfında toplam dış ticaret hacmi 509 milyar dolardan 1.422 milyar dolara çıkmıştır. Yine bu süre zarfında da ortalama doğrudan yabancı sermaye girişi miktarı yıllık 55 milyar dolar olmuştur. 2005 yılı sonuna kadar Çin toplam 552.942 yabancı sermaye yatırımına izin vermiştir. Bunların Şangay Serbest Ticaret Bölgesi