Katalog

22 harekatı İran’da en geniş miqyaslı ve en böyük harekatdı. Bunu artıq Amerika da, Çin de, Rusiya da bilir. Bunu dünyaya duyurmuşuq" dedi(12). R. Armitage’in sözlerinin ardından çeşitli 1Tahran 2 Kum 3 Merkezi 4 Kazvin 5 Gilan 6 Erdebil 7 Zencan 8 Doğu Azerbaycan 9 Batı Azerbaycan 10 Kürdistan 11 Hemedan 12 Kermanşah 13 İlam 14 Lorestan 15 Huzistan 16 Çaharmahal ve Bahtiyari 17 Kohkiluye ve Buyer Ahmed 18 Buşehr 19 Fars 20 Hürmüzgan 21 Sistan ve Belucistan 22 Kerman 23 Yezd 24 İsfahan 25 Semnan 26 Mazenderan 27 Gülistan 28 Kuzey Horasan 29 Razavi Horasan 30 Güney Horasan azdır"(17). C S TRATEJİ elArabi, 25 Kasım 2005 aktaran Radikal, 4 Aralık 2005.İran’ın etnik yapısı için ayrıca bkz. Rafael Blaga, İran Halkları El Kitabı, 1997; www.stanford.edu/group/psa/events/200405/ipap/life.pdf; İsun Quar, "Yakın ve Uzak Ülke: İran I", www.cemaat.com/?q=node/1064/print; www.cemaat.com/?q=node/1064 (3) Bahadır Selim Dilek, "ABD, rejimle mücadele için azınlıklara yönelik televizyon yayını başlatıyor: İran kıskaçta", Cumhuriyet, 3 Nisan 2006. (4) Ergin Yıldızoğlu, "Dünya Ekonomisine Bakış: İran, ‘Iraklaşırsa’ ", Cumhuriyet, 3 Nisan 2006. (5)"İran’da Etnik Grup Patlaması Olur mu?", el Watan elArabi, 25 kasım 2005 aktaran Radikal, 4 Aralık 2005. İran Azerileri hakkında bkz. http://en.wikipedia.org/wiki/Azerbaijanipeople (6) Fikret Bila, "İran Elçisi Devletabadi: ABD Etnik Devletler Peşinde", Milliyet, 4 Nisan 2006. (7)http://www.bbc.co.uk/turkish/indepth/story/2004/07/ 040727halkinmucahitleri.shtml (8) http://www.bbc.co.uk/turkish/news/story/2004/07/040727i ranmilitants.shtml (9) Arif Keskin, "Güney Azerbaycan MilliDemokratik Hareketi Yol Ayrımında", http://tribun.com/1000/1011.htm, Arif Keskin, "Güney Azrbaycan v iranliliq kimliyi böhrani", www.3cusektor.org/n4/n4arif.htm (10) http://www.byegm.gov.tr/YAYINLARIMIZ/DISBASIN/2004/08/19x08x04.HTM (11) "Elcezire televizyonunun İran'daki bürosunun faaliyetlerinin durdurulması", http://turkish.irib.ir/siasi/nisan/19nisan.htm; http://www.haberx.com/n/185941/irandaetnikcatismalarartiyor.htm (16 Nisan 2005). Bu bölgedeki Araplar hakkında bkz. http://en.wikipedia.org/wiki/ArabsofKhuzestan (12) http://www.gamoh.org/headlines.php?subaction=showfull&id=1094697119&archive=&cnshow=headlines&star tfrom=&ucat=& (09.09.2004). (13) http://olaylar.net/view.php?d=11352 (14) http://olaylar.net/view.php?d=11575 (15) http://www.express.com.az/second.asp?id=12313 (16) http://www.express.com.az/second.asp?id=11530 Çöhrqanlı’nın dikkat çektiği bir başka nokta da şudur: "Ystlik, İran fqanıstan v İraq deyil. Buradakı etnik qruplar da digr ölklrdn frqlidir. Bundan başqa, 35 milyon güneylinin 3 milyondan artığı professor v thsilli insanlardır". (17) http://www.ayna.az/new/ayna/arcview.php?dayar=31& month=5&year=2005&category=3 (18) http://www.bbc.co.uk/turkish/pressreview/story/2006/02/06 0224pressreview.shtml SONUÇ Financial Times gazetesi 24 Şubat 2006 tarihli sayısında, Amerikan ordusundan istih Azeri yayın organlarında İran Azerilerinin hakları meselesi gündeme geldi: "Güneyin qurtuluşu uzaqda deyil"(13), "İran’da hakimiyyet Azerbaycanlılara verilecek?"(14), "ABŞ (ABD) İran müxalifetini maliyyeleşdirecek"(15). GOMAH lideri Dr. Mahmudeli Çöhreqanlı’nın yaptığı açıklamalar da yukarıdaki gelişmelerle örtüşmektedir: "İrandakı milli azadlıq harekatının üzvleri bu ölkenin parçalanmasını istemirler. 35 milyon Azerbaycan türkü sadece, öz milli haqları uğrunda mübarize aparır. Ancaq eger, haqlarımız demokratik yollarla verilmezse, tezlikle İranda çox qan axa bieler". ABD ve Türkiye’de görüşmelerde bulunan Çöhreqanlı, ABD’li yetkililere sorunlarını anlattıklarını ve yakın bir gelecekte İran’daki etnik gruplar arasında yakınlaşmaların ortaya çıkabileceğini, Tahran’daki rejime son verileceğini ileri sürdü: "Bu zorakı rejim yerini çağdaş ve tam federal bir hakimiyyete verecek. Güney Azerbaycana gelince, biz öz geleceyimizi elde etmek üçün 98 ildir ki, mücadile aparırıq. Bu yolda 100 minlerle şehid de vereceyik. Avropa ve ABŞ’ın (ABD) İrana müdaxilesinden sonrasa qarışıdakı aylarda bu ölkede çok böyük ve geniş savaşlar ola biler. Qan axa biler. Belki de Balkanlara benzer bir veziyyet ortaya çıxar. Biz bunu qabaqlamalıyıq"(16). Gilles Riaux (Fransız Anadolu Araştırmaları Merkeziİstanbul) İran Azerilerinin siyasal düşüncelerini hakkında şunları söylüyor: "Güney Azerbaycan Türklerinin siyasi baxışlarına geldikde, üç cereyan özünü hiss etdirir. Onlardan birinciler etnikmedeni hüquqları teleb edenlerdir. Bunlar sayca çoxdurlar ve indiki dini hökumete müxalifetde dayanırlar. İkinciler İranın Azerbaycanlılar yaşayan bezi bölgelerine İran çerçivesinde muxtariyyet teleb edenlerdir. Üçüncüler Güney Azerbaycanın istiqlalını isteyenlerdir ki, beleleri çox baratçıların, İran'daki etnik azınlıklar ve bunların Tahran hükümeti ile ilişkileri konusunda bilgi toplamaya başladıklarını duyuruyor. Gazeteye göre, yanıtı aranan soru son derece can alıcı: "İran'daki mezhep ayrılıklarının da, Irak’takine benzer bir şiddet dalgası yaratıp yaratmayacağı". Konunun uzmanları "İran’daki ulusal kimliğin Irak'takinden çok daha güçlü olduğunda birleşiyor." Ancak yine uzmanlara göre İran, "komşusundan çok daha karmaşık bir etnik yapıya sahip"(18). Dipnotlar (1) http://www.bbc.co.uk/turkish/fooc/story/ 2005/09/050930foociran.shtml (2) "İran’da Etnik Grup Patlaması Olur mu?", el Watan İran’lı kadınlar fırından ekmek alıyor.