Katalog

16 Gürcistan, Türkiye’nin özverisini ve iyi niyetini görmeli... C S TRATEJİ Tiflis’in çelişkisi Araz ASLANLI TUSAM Kafkasya Araştırmaları Masası HAİNDRAVA’NIN AÇIKLAMALARI GürcistanTürkiye ilişkilerindeki çelişkilerin daha net anlaşılması açısından Gürcistan Etnik Sorunların Çözümünden Sorumlu Devlet Bakanı Georgi Haindrava’nın son Türkiye ziyareti çerçevesinde, 18 Nisan 2006’da TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi’nde Prof Dr. Mustafa Aydın başkanlığında gerçekleştirilen toplantıda yaptığı açıklamalar önemli oldu. Gürcistan konusunda önemli sorunların anlaşılması ve Türkiye’nin Kafkasya politikasının değerlendirilmesi açısından oldukça verimli geçen toplantıda çok çeşitli konular üzerine görüşler ortaya kondu. Biz bunlardan sadece, Bakan Haindrava’nın konuşmaları içerisinde GürcistanTürkiye ilişkileri açısından önemli gördüklerimizi kısa notlar halinde aktararak değerlendirmede bulunmaya çalışacağız. Haindrava’ya göre, K asım 2003’teki gösteriler sonrası yaşanan iktidar değişikliği sonucunda göreve gelen Mihail Sakaşvili başkanlığındaki mevcut Gürcistan yönetimi, ülkenin sorunlarını çözme konusunda ciddi çaba sarfederken, dış ilişkilerini de bu doğrultuda yürütmeye çalışıyor. Gürcistan son dönemlerde açık bir şekilde Batı ve özellikle ABD yanlısı politikalarıyla, 2007 yılı sonu itibariyle NATO üyeliği için başvuracağını her fırsatta vurguluyor. Gürcistan aynı zamanda Rusya ile ciddi sorunlar yaşıyor. Abhazya ve Güney Osetya sorunları nedeniyle iki ülke zaman zaman dolaylı çatışma içerisine de girebiliyor. TürkiyeGürcistan ilişkileri de bu çerçevede Gürcistan için özel önem arz ediyor. Sovyetlerin dağılışının ardından gelişmeye Haindrava başlayan TürkiyeGürcistan ilişkileri, genelde Ankara’nın Tiflis’e yönelik olumlu adımları, ikili ve Azerbaycan’ın da yer aldığı üçlü ilişkilerin projeler bazında giderek kurumsallaşması ile dikkat çekiyor. Bitmek üzere olan BaküTiflisCeyhan petrol ve BaküTiflisErzurum doğalgaz boru hattı, KarsTiflisBakü demiryolu projeleri, Nisan 2002’de üç ülkenin Cumhurbaşkanları arasında imzalanan Kafkasya İstikrar Paktı, güvenlik alanında üçlü çalışmalar, Türkiye, Gürcistan ve Azerbaycan arasındaki ilişkilerin kurumsallaşmasının en güzel örneklerini oluşturuyor. Varlığını sürdürmek konusunda çok ciddi sıkıntılar yaşayan Gürcistan, önemli sorunlarının çözümü ve dış politikada yaşadığı sıkıntıların giderilmesi sürecinde Türkiye’nin desteğinden özel olarak yararlanmayı amaçlıyor. Gürcistan ile Türkiye arasında son dönemlerde karşılıklı gerçekleştirilen ziyaretler bunun göstergelerinden. Önceki dönemlerde de benzeri gelişmelere ve beklentilere tanık olmuştuk. Gürcistan Savunma Bakanı İrakli Okruaşvili’nin 22 Şubat 2005’te başlayan 3 günlük Türkiye ziyaretinde Rusya’ya sert 1. Şu anki sorunlarının tamamı Gürcistan’ın mesajlar vererek Türkiye’den Rusya’ya karşı Rusya tarafından işgali sürecinden ve Rusya işgali Gürcistan’ı desteklemesini istemiş olması yakın altında geçirdiği yıllardan miras kalmıştır; geçmişteki örneklerdendi. Söz konusu ziyaret 2. Gürcistan’daki Azerbaycan Türkleri olumlu sırasında Okruaşvili, TürkiyeGürcistan ilişkilerini insanlar ve sadık vatandaşlardır (çok sayıda "stratejik ortaklık" olarak nitelendirmiş, Türkiye’nin ekonomik sorunları var, ama bunları siyasal bölgedeki en önemli oyunculardan birisi olduğunu sorunlara dönüştürmüyorlar, etnik zemine ve Gürcistan’ın yaşadığı toprak bütünlüğüne ilişkin çekmiyorlar), o nedenle GürcistanAzerbaycan sorunların çözümünde Türkiye’nin kendilerine ilişkileri de iyi düzeydedir; vereceği desteğin çok önemli olacağını 3. Tüm dünyada Müslüman Gürcüler Hıristiyan vurgulamıştı. Gürcülerden daha fazla; Müslüman Gürcülerin Saakaşvili’nin ve diğer Gürcü yetkililerin (Haindrava’nın tespitine göre bunların sayısı 5 söylemlerinde de benzeri talepleri görmek milyondan fazla) hangi ülkede yaşadıklarına ilişkin mümkündür. Fakat, Gürcistan’ın Türkiye’den soruyu, Haindrava yanıtsız bırakmayı tercih etti; talepleri, Türkiye’nin Gürcistan’a yönelik politikası 4. Ahıska Türkleri aslında "Müslüman ve bu ülkeye yaptığı yardımlar, Gürcistan’ın Meshetiler"dir ve Türkiye’deki insanlar onları Türkiye’nin hassasiyetlerini önemsemeyen tavırlar Mesheti Türkler olarak isimlendirmektedir ("sizin içerisinde olması durumuyla çelişiyor. Mesheti Türkleri dediğiniz insanlar" tabirini kullandı); 5. Türkiye bölgesel liderdir ve Gürcistan’ın sorunlarının çözümünde daha iyi bir rol almasını bekliyorlar; 6. Şu anda Gürcistan yönetiminin kontrolü dışında olan Abhazya üzerinde Rusya’nın etkinliği olacağına, Türkiye’nin etkinliği olsun. Abhazya Rusya için hem Karadeniz’de mevzi edinme açısından önemli, hem de Rusya Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne saygı göstermiyor ve bölgede baskıcı yönetimleri destekliyor. Halbuki, Türkiye için Abhazya’nın böyle bir önceliği yok. Ayrıca, Türkiye Gürcistan’ın toprak bütünlüğünü destekliyor ve bölgede Türkiye’nin etkinliğinin artması demokrasinin gelişmesi açısından önemli olur; KARS ANLAŞMASI 7. Acaristan’ın statüsünü tek başına düzenlemelerle daraltmaya çalışmasına ilişkin bir soru üzerine Haindrava, Gürcistan’ın Kars Anlaşması’nı tanımadığı anlamına gelebilecek bir açıklama yaptı. Toplantının ilerleyen bölümlerinde, Türkiye Dışişleri Bakanlığı’ndan bir yetkilinin, Gürcistan’ın Kars Anlaşması’nı tanımayarak Ermenistan ile aynı görüşte olup olmadığına ilişkin sorusuna Haindrava’nın cevabı da muğlak, ama yine Gürcistan’ın Kars Anlaşmasını tanımadığı anlamına gelecek nitelikteydi: "Acaristan bizim iç meselemizdir. Dostlarımızın desteklerinden memnunuz ama içişlerimize hiç kimse karışamaz. Topraklarımız içerisindeki konularda tek başına karar veririz" (Halbuki, Kars Anlaşması Acaristan konusunda farklı şeyler gerektiriyor). 8. İran doğalgazının Gürcistan üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması projesi konusuna ilişkin soruya "Stratejik ortaklarımız olan ABD ve Türkiye’nin çıkarlarına aykırı hareket etmeyiz. Ama, Rusya’ya doğalgaz konusundaki bağımlılığımızı ortadan kaldırmak için İran’dan kendi tüketimimiz için doğalgaz alabiliriz" şeklinde yanıt verdi. 9. Toplantı sırasında bir soru üzerine Gürcistan’ın Türkiye Büyükelçisi, Gürcü dernekleri ile devamlı görüştüğünü, her gün kendilerini arayarak çalışmaları konusunda bilgi aldığını ve yönlendirdiğini, bu görüşmeleri önemli bulduğunu ve artırarak sürdüreceğini, Gürcü kültürel etkinliklerini artıracağını, Türkiye’deki Gürcülerin, Gürcistan’ın da değeri olduğunu açıkladı. Haindrava’nın değerlendirmeleri içerisinde TürkiyeGürcistan ilişkileri açısından olumlu nitelikte olanlar vardı. Haindrava’nın Abhazya konusundaki önerileri de doğru olabilir. Ama Türkiye’ye önerilen "Gel Abhazya’da etkinliğini artır, Rusya’nın etkinliğini azaltalım" önerisi Türkiye’yi çok da arzulamadığı bir RusTürk çekişmesinin içine çekebilir. Gürcistan sanki Türkiye’ye jest yapıyormuş gibi davranarak, bir Türkiye, Gürcistan’ın yeniden yapılanmasına desteğini esirgemiyor. Askeri ve sınır birliklerinin yeniden yapılandırılmasında hem eğitim hem de maddi destek sağlıyor. Gürcü yetkililerin çelişkili tutumları ise ziyaretlerde gözden kaçmıyor.