Katalog

14 Cavid VELİEV TUSAM Yakındoğu Araştırmaları Masası ‘Birlik’ tartışmaları ışığında C S TRATEJİ Belli bir kesim tek bir Türk devleti yani "Turan" fikrini, bazı kesimler ise Türk devletlerinin egemenliklerini ve devlet yapılarını koruyacakları, değişik isimler adı altında birleşecekleri bir yapılanma öneriyorlar. Aynı zamanda Türk Birliği için konfederatif yapıyı savunanlar da vardır. Bu konuda karar verilirken devletlerin iç ve dış dinamikleri dikkate alınmalıdır. Ama bizce en uygulanabilir seçenek, devletlerin egemenliklerini koruyarak oluşturacağı bir birlik formülüdür. Bir sonraki aşama için ise Avrupa Birliği gibi bir yapılanmadan söz edilebilir. Türk devletlerinin yönetimlerinde genel olarak "birlik" düşüncesinin hakim olduğu söylenebilir. Aslında Azerbaycan’ın eski Cumhurbaşkanları Ebulfez Elçibey ve Haydar Aliyev’in AzerbaycanTürkiye ilişkileri için yaptığı "Bir Millet İki Devlet" tanımlamasının temelinde de devletlerin egemenliklerinin korunması anlayışı yatıyor. Bu söylem, bütün Türk devletleri için geçerli olabilir. Bu bağlamda Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın, Türk devletleri için ortak bir tarih yazılması teklifi kabul görmese de, Türk devletlerinin tarihindeki ortak noktaların bir çalışma halinde toplanması birlik açısından yararlı olabilir. Birlik türü aslında Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in teklif ettiği gibi, önce bölgesel bütünleşme daha sonra ortak bir birlik şeklinde de gerçekleşebilir. İlk olarak Orta Asya Türk devletleri kendi aralarında, Türkiye ve Azerbaycan kendi aralarında bir yakınlaşma sağlarken daha sonra iki bölgesel yakınlaşma ortak bir birliğe de dönüşebilir. Fakat bunun için Özbekistan, Türkmenistan ve Kırgızistan yönetiminin de yeterli siyası irade göstermesi gerekiyor. S SCB’nin dağılması sonrası Türk devletlerinin bulunduğu anakarada küresel mücadele başladı ve bunun sonucunda değişik bloklaşma türleri ortaya çıktı. Bölgedeki siyasi, ekonomik ve askeri bloklaşmaların hedefi ise büyük devletlerin bölgedeki hakimiyetini pekiştirmek. Türk devletleri bu bloklarda yer almalarına rağmen bölgesel politikalarda söz sahibi oldukları söylenemez. Bu sorun Türk devletlerinin kendi aralarında yeni bir yapılanmaya gitmeleri gerçeğini gündeme getiriyor. Türk Birliği’nin kurulması için gerekenden daha çok neden (tarihi, kültürel, dil, din akrabalığı) olduğu gibi güncel siyasi, ekonomik ve daha da önemlisi güvenlik bağlamında ortaya çıkan ortak çıkarlar da bulunuyor. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir: 1. Türk devletlerinin bulunduğu coğrafya üzerindeki küresel mücadele, 2. Türk devletlerinin içte ve dışta karşılaştığı sorunların örtüşmesi, 3. Bu bölgede küresel mücadele yürüten güçlerin Türk devletlerinin karşılaştığı iç ve dış sorunlara yönelik müdahalesinin iyi niyetli olmaması, 4. Bu müdahale çerçevesinde sorunlara yönelik üretilen çözüm modellerinin yeterli olmaması. Söz konusu "kriz" durumu aslında bir fırsatı da beraberinde getiriyor. Fakat kurulacak bir Türk Birliği yönündeki söylemlerin temeli "öteki" birlik veya devletlere düşman veya rakip olmak değil bölgede barış, güvenlik ve istikrarı sağlamak olmalıdır. Köktendincilik, terörizm, ayrılıkçılık, siyasi rejim gibi iç sorunların yanı sıra Türk devletlerinin kendi aralarındaki sorunların çözüleceği adres Türk zirveleri ve kurultayları olmalıdır. Hatta Türk devletlerinin üçüncü taraflarla yaşadığı sorunların çözüm yolları da Türk zirvelerinde aranmalıdır. Türk devletlerinin sorunlarına yönelik çözüm yollarının Türk zirvelerinde aranması zirveleri güçlü kılacak, Türk devletleri arasında güven, yakınlaşma ve birlik doğrultusunda duyguları artıracak, Türk devletlerinin sorunlarına çözüm arayışlarının diğer devletlerin kontrolüne geçmesini önleyecektir. Zirvelerde eğer ki fikir ayrılıkları giderilirse diğer yabancı devletlerin, sorunları bahane ederek Türk devletlerine baskı yapması, Türk devletlerinin iç işlerine müdahale etmesi ve daha da ötesi birleşmelerini ve gelişmelerini engellemesi sorunları bertaraf edilebilecektir. Fakat bunun için önce kurumsal bir yapılanmaya gidilmelidir. Bu konuda örnek alınabilecek Bağımsız Devletler Topluluğu, Avrupa Birliği gibi birçok bölgesel yapılanma bulunuyor. Türk zirve ve kurultayları hakkında gerekli bilgilere kolaylıkla ulaşılabilecek internet sayfasının olmaması da Türk zirveleri büyük bir eksikliktir. Türk kurultay ve zirvelerinin toplandığı kentler de önemli bir konudur. Bu bağlamda Türk zirveleri turistik bölgelerde değil de zirvenin amacına uygun olarak siyasetin nabzının attığı kentlerde toplanmalıdır. Aksi takdirde son örnekte olduğu üzere turistik bölgelerdeki zirvelerin her ne kadar resmi olsalar da ciddiyetlerini kaybettikleri ve adı üzerinde "turistik" bir havaya büründükleri düşünülüyor. Türk devletlerinin ‘birlik’ oluşturması konusunda diğer devletlere göre daha çok nedenleri bulunuyor. Ama bu nedenler birlik oluşturmaya tam anlamıyla da yetmiyor. Şekli ve içeriği konusundaki tartışmalara karşın çalışmalara da başlamak gerekiyor BİRLİK Mİ TURAN MI? Türk Birliği konusunda farklı yapılanma türlerini savunan kesimler sadece Türkiye’de değil diğer Türk cumhuriyetlerinde de bulunmaktadır. BİRLİĞİN SINIRLARI Türk birliğinden bahsediyorsak, birliğin yapısından hemen sonra Türklüğün coğrafi, kültürel ve siyasi çizgilerini de çizmek gerekiyor. Bu Liderler zirve bildirisini imzalarken...