Katalog

7 ARAL1K 2000. SAYI 769 Drunda? Evet. Birçok bakımdan, evct. Ve ne kadar /ı ki, bilgi hızlanacak. Ama Bağdat1 ın bomalanmasına bakarken şöyle derdim kendiıe: Binlercc insan bu olayı, olduğu esnada örüyor. Bu konu hakkında okumalan ge^kmeyccek çünkü zaten görmüş olacaklar. jıklann ve renklerin bir gösterisi olarak gö^cekler. Ölenleri ise ne görecekler ne de saacaklar. Böylebirtehlikede var. Heryenilik ;hlikeler ve erdemlerle doludur. Her şeyin d yüzü vardır. O eski konuya dönelim gene: Gelişim tozitif midtr, değil midir? Sanatta gelişim yoktur elbette. Cervantes'ten Joyce'a söz bir gelişim ;eçirmedi mi? Ehh, hayır. Cervantes'in yeri doldurulnaz, ama Cervantes de Dante'nin yerini dolluramaz. Dante de Sofocles'in yerini. Joyce :imsenin yerini dolduramaz, kimse de Joye'un yerini. Sanatın crdemi, her yapıtın biicik ve yeri doldurulmaz oluşudur. Gelişim :endini başka sistemlerde sunar: Maddi ya•amda, mekânikte, fizikte. Sosyal yaşamda, lolitikada bile sunabilir. Ama sanatlarda suıamaz. Sanatlarbiriciktir. Picasso sanatta bir gelişim değil midir? Hayır. Bir gelişim değildir. Bir yaratımdır. 'Ben aramam, bulurum" demiştir. Zaten var )lan şeyi bul. Tabii ki. Onu hiç görmemişim, oysa o hep oradaydı. Peki siz, buluyor musunuz? Bulmayı deniyorum. Bulup bulmadığımı 3İlmiyorum, ama deniyorum. Ama sanatlariaki gelişim fıkrini rcddediyorum. Kabul etniyorumonu. Bana yanlışgeliyor. Gücün kclimeye ihtiyacı var. Evet. Ve siz kelimenin üzerinde dünya kurulur diyorsunuz. O zaman dünya yıkılır da. Yıkılır da. örneğın Hitler' in yaptığı gibi bir söz manipülasyonu sözü imha edip bütün birmilleti susturabilir. Heinrich Böll vc GünterGrass gibi yazarlann büyük ödevi, nasyonalsosyalizm tarafından zaptedilenbirdili yenidcnayağakaldırmaktı. Paradoks olan şu ki, siz diplomatlık yapmışsınız. Yaptım. Evet, çünkü diplomat olan babamla birlikte diplomasinin içinde büyüdüm. Sadece iki yıl diplomat olarak çalıştım. Okullu diplomat değilim. Diplomat kelimeyi hiçbir şey söylemeyecek şekilde kuUanmasınıbiImekdurumundadır. Aynen. Bunu hep bilmişimdir, bu yüzden de diplomatlığım kısa sürdü. lyi bir diplomat değil miydiniz? lyi bir diplomat olduğumu zannetmiyorum. Söy lediğim şey leri net bir şekilde söylemeyi sevdiğim için. Diplomaside ise mevzu büyük bir gülümsemenin altından yalan söylemektir. Yolunuzunsözolduğununezamankeşfettiniz? Ay, çok erken. Birçok nedcndcn dolayı. Yedi yaşımdayken, VVashington'da yaşıyordum ve bir dergiye ya/ıp dergıyi bütün apartmanlara dağıtıyordum. Yani o zamanlardan bu iş için biçilmiştim. Bu, erken gelişmiş bir gazetecilik gibi göründü bana. Yazarlıktan daha çok gazetecilikti ama sözekarşı birilgiydı. Babamçocukluğumdan beri etrafımı kitaplaıla doldururdu. Çocukluğumdan beri hep çok okudıım. 3 yaşında başlayan Sartre kadar da erken değil ama. Ben 56 yaşında başladım. Babambenıokuma yönünde çok teşv ik etti. 21 yaşında ölen ve mükemmel bir şaı r olan kardcşi Carlos'a büyük hayranhğı vardı. Bence sınema aşkı ve kelime aşkı genetık olarak i lerleyen şeyler. Babam sinemaya tutkundu, gördüğütüm filmleri not ederdi. Bu tutku bende ve oğlumdadavar. Ayrıcalıklı bir aileden «geliyorsunuz. Kaliteli ve dikkatli bir eğitim gördünüz. Kttçükyaşiardan itibaren gezdiniz. Evet, evet, evet. Kökenlerinizi düşünmekle uğraştınız. Uzaklık, kökenleri uçurup götürür. Tabii ki! Latın Amerikaedebiyatınıntarihi, büyük ölçüdc ülke dışında bazen de sürgünde yazılmıştır. Tanınmış Latin Amerika yazarlarının yüzde 80' i ülkelerinin dışında yazmıştır. Sizingibi. Yılm yansını Meksika'da geçiriyorum. Mesele Avrupa ile olan temas değil. Mesele, zamana sahip olmak. Buradayken yazacak zamanım var. Sabah altıda kalkıyorum ve ycdide yazmaya başhyorum. Işkonusunda çok disiplinli bir insanım. Bu ailenizin Alman tarafindan kaynaklanıyorolmalı. Evet. EnchiladayiyentekKalvinîstbenim demişimdir bir keresinde. Meksika'da çok zordur. Oradaki dükkân açılma kapanma saatlerini bilir misiniz? Yemekler, akşam yemekleri, arkadaşlann fazlalığı... Bir de politika var, telefonlar, fakslar, her tür talepler. Burada zamanımın hâkimiyim, çahşırkcn, yazarken. Burada altı ayda, Meksika'da iki yılda ürettiğimden daha çok üretiyorum. Belli bir politik hedefe bağhlık var mı yazdıklannızda? Sartre' ın meşhur bağımlılığı tarzında bir bağımlılığa inanmıyorum, kesinlikle. Ama yazının politik birctkisi olduğuna inanıyorum. Ve yazann yurttaş olarak politikaya katılıp katılmamak konusunda özgür olduğuna ınanıyorum. Hepsi bu. Ama bir ideoloji doğrultusunda mı? ldeolojilere inanmıyorum. ldcolojileri reddediyorum. Ideolojilerzararverir. Fikirlerin tersidirler. Fikir sahibi olmak gerekir, ideoloji sahibi değil. Bu bir kelime oyununa benziyor. Ideoloji, karşınızdakını elimine cttneyi ve onundoğrusunuyalanlamayı.kendidoğrunuzu tek doğru olarak onaylamayı hedefleyen bir manik kristalizasyon türüdür. Hem sola hem sağa saldınrsınız. Ortalıkta dolaşan fikirlere göre. Scott Fitzgerald, zekânın en iyi kanıtının birbirine karşıt iki fıkri banndınp, bu iki fikir dahilinde diyalog yaratmak olduğunusöyler. Ama siz politikanın içindesiniz. Kendimi merkez sol, sosyal demokrat denılebilecek bir politik konumdagörüyorum. Bu da fıkirlerle uğraşmayı başanyor olmamı gerektirir. Fıkirlerle çahşmak istiyorum; emirler, tabular ve dini ya da ideolojik dogmalarla değil. Meksika'daki son seçim sonuçlan size ne düşündürüyor? Birçok şey. PRI'nin hâkimiyetinin sona ermiş olmasına çok seviniyorum. 71 yıl hükümette kalmak için aşın uzun bir sürcydi. Devrimdentüreyenhükümetlerülkeyigerçekten de bir dönüşüme uğrattılar. Çok önemli şeyler yarattılar: Örneğin kamuya açık eğitim, sağhk, telekomünikasyon. Sanatsal ve edebi yaratıma saygıyla yaklaştılar. Ama aşın uzun bir süre devam eden hile, pakt ve uzlaşma şuydu: Sana şimdiye kadar verilmemış olan birçok şeyi veriyorum: Sağhk, eğitim, çatı, sosyal güvenlik. Sana bir şeyler veriyorum ama demokrasi vermiyorum. Otoriterözgürlük içinde davranmama izin ver. Ama iki neslı demokrası, özgürlük, adalet ve devnm ilkeleri doğrultusunda eğitırsen,budcğerlerıuygulayacaklanbırgün gelecektir. Ve geldi dc. 1968 'de, dcvrim tarafından eğıtilmiş bir gençlik devrimden türemış olan hükümetlere şöyle dedi: Ne oldu adalete, demokrasiye, özgürlüğe? Cevap iki Carlos Fuentes, "Gücün kelimeye ihtiyacı var mı" sorusuna evet yanıtını veriyor ve şöyle diyor: Örneğin Hitler'in yaptığı gibi bir söz manipülasyonu, sözü imha edip bütün bir milleti susturabilir. Heinrich Böll ve Günter Grass gibi yazarlann büyük ödevi, nasyonalsosyalizm tarafından zapt edilen bir dili yeniden ayağa kaldırmaktı. kurşun şeklindeydi. Ve o andan itibaren ülke değişmeye başladı. Değişimin doruğu da, bu yıl temmuzayındaki seçim oldu. Latin Amerika çok zengin bir kıta fakat zenginliğin dağıhmında korkunç bir eşitsizlik var. Nasıl olurda Meksika'nın 25 ailesi 25 milyon kişiden daha çokparaya sahıp olabilir? Aşın Don Juanlık yapmamzın hayatınızda kargaşaya yol açtığım söylemiştiniz. Ama sonunda "Ideal bir kocaya" dönüştüm,yaniOscar Wildeolsaböylcderdi. Ben 43 yaşıma kadar Don Juan'dım. Hem Flaubert gibi edepli bir şekilde yaşayıp büyük romanlaryazmakmümkündürhemdeBalzac gibi kargaşalı yaşayıp büyük romanlar yazmak mümkündür. İspanya'ya resimlerinizden oluşan bir serginin açıhşını yapmak ve oğlunuzun ölümünden sonra yayımlanan şiir kitabını sunmak için geleceğinizden söz edildi.En sıkı ilişki içinde olduğunuz çocuğunuzdu. Doğru. Farklı zamanlarda yaşıyor olmamızarağmen.O bir gece adamıydı. Rcsimlerini gece yapar, şiirlerini gece yazardı. Ben ise size anlattığım gibi çok erkenden kalkanm. Bu yüzden, yaşama saatlerimiz çoğu zaman birbirine rastlamazdı. Ama, bu çocuk bana, benim yapamadığım her şeyi yapmakta olduğu yönünde olağanüstü bir duygu veriyordu. Benim içimde şiirsel, görsel ve sanatsal bir boyut vardı, fakat bu boyut kendini benim içimde gerçekleştirememişti, çocuğum ise bu boyutu yaşıyordu. Ne yazık ki, bu,. boyut çok erken bir noktada kesilip gitti. He' mof ilisi vardı. Hemofiliy le doğdu ve bu ona hayatı boyunca bir sürü komplikasyon getirdi. Kahramanca bir hayatı vardı. Çok şeye tahammül etti. Hiç yakındığını duymadım. Ve saate karşı çalışırdı, zamana karşı çal ışırdı. Bir oğulun ölümü insanın içinde boşluk yaratır. Ama bir oğula sahip olmanın, onu hayatta tutmanın, onu işin ve çahşmanm içinde vücuda getirmenin, çekip girmesine izin vermemenin birçok yolu vardır. Yazarken her zaman onu yanımda tutuyorum. ^ İspanyolcadan çeviren: REŞAT ÇALIŞLAR Carlos Fuentes: Diktatörlüklerin Ukyaptığı şey, söz üzerinde monopol kurmaktır.