Katalog

CUMHURİYET DERGİ Başka ülkede yaşamak SULTAN AKAR SU im van den Munkhof Hollanda'nm küçük bir köyunde dünyaya gelmiş, 1970 yıhnda Nıjmegen Üniversitesi Hollanda Dılı ve Edebiyatı Bölümü'nde okurken, aynı zamanda o yıllarda ülkesine göç etmiş olan yabancıişçileredegönüllüolarakHollandaca derslcri vermeye başlamış. Türkiye ve Türkçe ile ilgisi böyle doğmuş. Bir süre kendi bölümünde çalıştıktan sonra Leiden Üniversitesi'nde Türkoloji okumaya başlamış. (Ülkenin bu en eskı eğitim kurumunun beş yüzyıllıkgeçmişivar.) Yirmi yıldan berı hemen her yıl ülkemıze gelcn Van den Munkhof, Türk dili ve edebiyatıyla yakından ilgileniyorbu alanda çıkan yayınları yakından izliyor. Türkiye'deki dostlan ona Wim diye sesleniyor. Az konuşan, çok çalışan Wim, Hollanda diline Nâzım Hikmet'in ve Yaşar Kemal'in yapıtlannı çevirdi. Onu Ankara'da bulmuşken dergimiz için bir söyleşi yapalım dedik. Siz yabancı işçilere Hollandaca dersi verirken, onların dil ve kültürlerine Ugi duydunuz ve eğitiminizi bir başka alana kaydırdınız. Onca göçmen toplutuğu içinde sizi Türkiere yakınlaştıran etkenler nelerdi? Gastarbeider(konuk işçi) sözü, Almanya gibi, Hollanda'da da başlangıçta telaflfuz edildi. Ancak bu deyimin politik bir ağırlığı vardır: Işçilerkalıcı değil.geçici varsayılıyordu. Zamanla bu kavram başka sözcüklerle ifade edilmeye başlandı. Entegrasyon politikasıyla birlikte etnik azınlık, kültürel azınhksözleri işitilmeye başlandı. Bizüniversite öğrencileri toplumun en ciddi sorunlarını irdelcrken, beri yanda 'konuğumuz' yabancı ışçilerin dilsiz duruşları bizi çok et bölünmüşlük yaratmıştı. tnsanı en duyarh yerinden inciten bir bölünmüşlük.. Nedense başlarda, güvensizhkten kaynaklanmalı, karşılıklı olarakçekıngen ve tutuktuk bırbirimize. Biz öğrencıler çeşitli komisyonlar olarak onlara yardım etmek ıstiyorduk. Tabii bunlann hcpsı Türk değildi. Bu göçmen, ya da konuk işçilerin Avrupa'daki görüntülerini nasıl açıklayabilirsiniz? Bugünkü kuşaklaöncekiler arasında eğitim, okuma ve yaşama değerleri konusunda neler demek istersiııi/? Eğitımı genel anlamda elc alırsak, yakınlarda ortaya atılan, oldukça tartışmalı, çok kültürlülükdramını konuşmakgerekir. Biz kendimızi çok kültürlü bir sistem içinde görüyoruz. Ama beklenen sonuç alınamadığı gibi, genel tablo da hıç ümit vericı değılmiş. Türkler ve Faslılar Hollanda toplumunun dışında kalmakta direniyor sanki. Alışkanlıklannı, gelcnek ve göreneklerini rahatça yaşayabıldıklcri kendı çevrelerine (getto demeye dilimvarmıyor)çekilmişler. Eğitimlerinden gıda toptancılanna dck belli merkezlerde. Sanki özlemle kendilerini Hollanda toplumundan korumaya çalışıyorlar. Kurdukları tslamiokullarhükümettenödenekalmaktadır. Çünkü Hollanda'da eğitim özgürlüğü vardır. Eğerkoşulları genel ilkelereters değilse, her anlayışta insanın bu özgürlükten yararlanma hakkı vardır, kımse engel olamaz. Katolik okullarında olduğu gibi.. Özetle, araştırmalar gösteriyor ki, yabancılann eğitim düzeyi Hollandalılardan düşük. Yani yürütülen politika, öngöriilen model başanlıolamadı. Yabancı işçilerin, özellikle Türlderin, Hollanda'ya gelişi 6O'lı yıllann sonundadır. O günden bu yana neredey se üç kuşak y aşadı. Doğal olarak ılk gelenler şaşkındı. Ülkesinın kırsal kesiminden gelıp, gelişmış ve bireyselleşmiş Avrupalı ile karşılaştılar; bocaladılar elbette. Elletutulabilirbiraltyapıları olmadığı için de, çağdaş eğitim, ya da Hollanda kültürünü benimseyip benımsememe sırasında oldukça çelişkili görüntü verdiler. Yabancı çocuklarda kullanılan sözcük dağarcığı oldukça sınırlıdır. Oysa orta dereceli okullarda,güncelindışınaçıkılarak,ısteristemez dıl teknik bir kimliğe bürünüyor. Bu durumda yabancı işçi çocuklan geride kahyor. Bugün sayısal olarak entegrasyon politikasının çok ıyi sonuç vermediğı ortadadır. Tabii durum yine de pek acınası değıldır. Giderek topluluk, kendi örgütlenmelerinı sağlamıştır; ünıversite öğrenci dernekleri, velı örgütleri, yurtlarabenzerkurumlar; camiler de bu çocuklann derslerine yardımcı olmak, onlan çeşitli şekildeeğitmekgörevleriniüstlenmişlerdir. Hollanda'da zorunlu eğitim kaç yıldır? Bizde zorunlu eğitim beş yaşından başlar. On altı yaşına dek sürer. Sonra haftada iki güne, on yedı yagında ise bir güne düşer. Hollanda dilini anadil olmaktan çıkarıp, herhangi bir yabancı dilde (örneğin tngilizce) eğitim yapan okullar var mıdır? Temel eğitim Hollandaca. Ingıhzce eğitim yapan çok az okul var. Eğitim Bakanlıgımızın bu konudaki azıcık yumuşama istemine aydınlar büyük tepki gösterdi. Ne yazık ki eğitim dışında, Avrupa Birliği kapsamında dilimiz zayıflıyor. Çünkü tngilizce zorluyor. ya Fakültesi'nde Hollanda Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde öğretim üyesi olarak görev yaptınız. Türkolog olmanız nedeniyle bu iki dil arasındaki etkileşim üzerine ve dünyada çok öncelikli olan yaygın Anglosakson diller hakkında ne söyleyebilirsiniz? Bu iki dilin yaygın okunan diller önünde yeri nedir? Ankara'da Milli Kütüphanede yaptığım araştırmada; Hollandacadan Türkçeye hiç W kiliyordu. tster istemez onlann sorunlanyla ilgilenmeye başladık. Çalışma gruplan oluşturarak onlara ilk aşamada Hollanda dilini öğretmeyi denedik. Sol dünyagörüşüne inandığımızdan, onları işçi smıfının bir parçasıolarakgörüyorduk. Birden onlann elle tutulur somut sorunlanyla karşı karşıya geldik. Her öğrenci bildiği alanda, gücü ölçüsünde onlara yardım etmeye hazırdı. O sıra doğrusu üniversiteleri, top lumdan kopuk, cansız ve ruhsuz diye niteliyorduk. Biranda gerçek insanlarla, onlann sorunlanyla karşı karşıya kalmıştık. Doğrular kitaplarda yazılı olduğu gibi değildi. O yıllar doğrusu yabancılarla birbirimizi anlayamıyorduk. Biz onlara daha çok insanca yaşama açısından yaklaşıyorduk. Çoğunluk erkekti; eşlerini ve çocuklannı ülkelerinde bırakarak gelmışlerdi. Aksayan bir şey vardı ortada. Tek yönlü bu göç, adı konmasa dabir Hollandalı eğitimci ve çevirmen Wim van den Munkhof ülkesindeki Türkleri anlatıyor: "Türkler ve Faslılar Hollanda toplumunun dışında kalmakta direniyor sanki. Eğitimlerinden gıda toptancılanna dek belli merkezlerde. Sanki özlemle kendilerini Hollanda toplumundan korumaya çalışıyorlar. Tek yönlü bu göç, adı konmasa da bir bölünmüşlük yaratmış. Bir dönem, Ankara Dil ve TarilCoğraf