Katalog

CUMHURİYET DERGİ layabildiklcrınde,edebiyatda biraz kendine geldi. (,'ünkügiden ınsanlarcevhcrlerini beraberlerindegötürmüşlerdi. Bunların içerisinde en tanınmışı William Saroyan'dır. I. Dünya Savaşı 'ndan hemen sonra 19231924 tarihlerinde Fransa'yayerleşenler kendi yerlerini ve yollarını bulabildiler. Özellikle Fransa'da bu kuşağa "yetişkin yetimler" adı verildi. Bukuşak Fransa'da, Ermcnilcrinyeniedebiyatınınyanı sıra, Fransızlann edebiyatına dakatkıdabulundular. "Yetişkin yetimler" tiyatrodan tutun da operasına kadar başta edebiyat olmak üzere güzel bir yer edindiier. Bizim Istanbul'daki Ermeni edebiyatı, Ermenistan'daki edebiyatın paralelinde biretkileşimmeydanagetirdi.Elliyıllıksüreyi, bir solukta aşarak dünyadaki standart normlara ulaşıp, çağı yakaladılar. Yetenekli olanlar da bu arada kendi isimlerini duy urabildiler. Bunun yanı sıraçok sayıda Fransız, lngilız ve Amerikan yani anglosakson isimli Ermeni yazarda kendilerini fazla yüzcyc çıkarmadan edebiyata katkıda bulunmaya dcvametti." 'Zamansız açan çlçek bahçesi' lllcdclstanbul. Yengeldığındcbıryudum su, yerı geldiğinde bir lokma sımit, işte bunları en güzel anlatacak kişiler yine Istanbul'dançıkmı^yazarlar. Gobelyan gibi... "Çağdaş Ermeni Edcbiyatı'nda,cniyi Ermeni ya/arlar Istanbul 'dan çıkmıştır. Bunda ıki etken var. Bın, Fransa'daki Ermeni yazarlarkıonlarlaberaberaynıdönemdeveaynı paralelde Türk edebiyatında da özellikle şıirde çağı yakalayan Türk ozanları oldu. Ve bizimkiler de Fransa'daki Ermeni yazılarıyla onlann eserlerini okuyarak, hatta yazışarak, savaşsonrası 4446 yıllannda kcndılerineileribiryeredinebildıler. Savaşsonrasıbır demokratiklt>meakımı başladı. Sovyetler Birliği vc Arnerika'da iki kamp kurulunca, Türkıye, Amcrıkayani Batı tarafını tutmayı tercihetti veyaöyle gerektırdı.O dönem burada, mesela Saray Sıneması'nda yalnız Sovyet filmleri oynuyordu. Bu da zamanla cngellendi, hatta 1946'da Zekeriya ve SabihaSertel'in sahipleri olduğu, ilerici birgazete olan ve ycni çağdaş akımın scsi olan Tan gazetesi matbaasınıkırdıklarında.yahutda ilerici başka yerleri tahrip ettıklcrınde, en azından kösteldediklerinde burada bir edebiyat ekolü zaten yaratılmıştı. Biz onun içindeydik diycmesetn de en azından dümen suyundaydık. Öyle ki Ermeni Edebiyatı şiiriyle ve hikâyecisiylc Batı'yla başbaşagidecek bir duruma geldi. Sonra zamanla baktık ki Ermeni stan'dada zaten bizden önce yetişmış bir kuşak vardı. Stalin döneminde onlann hepsı ya sürgün edildi ya da hapsc atıldı. Zamansız açan bir çıçek bahçesi gibi, o kuşak da orada soldu. Sonra onlann verdikleri filizler y avaş yavaş çıkmaya başladı. Fakat bız onlardan daha öndeydik. Çünkü onlar Sovyetler Birliği'ninkonrrolüaltındabirtürsera çiçeği gibiydi. Biz Batı'yla ilişkide olarak daha güzel vegününycnıliklerini izleyebilecek durumda olduğumuzdan, belki biraz daha ileride yer edinebildikkendimize. Ancak buranın yakın tarihinde göçler oldu, özellikle 6 Eylül'den sonra yazarlardan bazıları kendilerini burada istenmeyen insan olarak gördülervedünyanınhertarafınayayıldılar. Yine lstanbul kokusu, edebiyatta lstanbul havası gerçcktcn bambaşka ki her yerde bulunmaz." Bir yaban çiçeği JAKLİN ÇELtK Ytllurın gazetecisı Uobelyan, Ermeni Cemaati'nin haftalıhgazetesi Agos'ta köseyazan ve çevirmen olarak çahşmaya devam ediyor. F lli yıl boyunca yüreğındcn kalemine damlattığı mürekkeple, dalga dalga renk kattı Ermeni edebiyatına. Doğum tarihi, Rumelihisarı evlerınınpencerclerineçırozbalıklarınınasıldığı 1923yılınadenkdüşüyor.Çirozbalıkları Rumelihisarı pencerelerinden o doğar doğmaz kaybolmadı. Hiç değilse, Rumelihisarı, Orhan Vcli 'ye şiir, Sait Faik'e öyküleri için yetecck zamanı verdi. Eseyan Lisesi'nı bitirdiktcn sonra kendi deyimiyle'hayatokulu'ndaokumayabaşladı Yervant. Kendini ve edebiyattaki konumunu anlatacak cn güzel tanımı y ine kendisi yapıyor:"Bcnünivcrsitelergörmedim,yüksekbirtahsilimdeyok. Bahçedeyctişcnbir yaban çiçeği oldum. Şayet biraz renk ve koku katabildiysem sizin bahçenizin güzelliğine, kendimi onun mutluluğu içinde görüyorum". 1948'denitibarenöykü, şiir ve günlük notlardan oluşan yedi kitap yazdı. Son olarak yazdığı "Giyanki Lusantsken", "Yaşamın Kenanndan" adlı öykü kitabı geçen yıl Haziran ayında Aras Yayıncılık'tan Ermenice olarak yayımlandı. Ilalen Agos Gazetesi'nde köşe yazarlığı ve çeviri yapan 1 km\ ttıvvftat T., Gobelyan ilk iş olarak mobilM<Lıcbi Ee«y*n Eranni ya fabrikasında makinist olarak çalışmaya başladı. Daha , Gldlp g«l«c«kt(r. sonra nikelajcılıktan, bakkallığa bırçok ış yaptı. Hdebiyata olanyoğunilgisi,beyninioyıllardakurcalamaya başladı. Yazıyazmanın biryoludagazete Gobelyan 'ınBoğaz 'da gidif geli$ için kullandığı öğrencipasosu. (1933) l h / ı r m cilikti. Ermenice çıkan birçok gazete ve dergide yazıişlcri müdürlüğü yaptı. Yazıları,dünyanındcğişikyerlenndeki Ermenice gazetelerdede yayımlandı. Takı Beyrutyolugözükenekadar... "O sırada Beyrut'ta bulunan Dikran Tospat, oluşturduğu gazete projesinin başına genç bir gazeteci arıyordu. 1953 yılında Beyrut'a gittim ve "Ayk" gazetesini çıkardım. Oranın en büyük gazetesi oldu. Oraya partilerüstüyeni birkavram götürmüştüm. Gazetecilik anlayışı, sosyal anlayış ve partiler üstü sosyal bir yaklaşım. Gazetenin çizgisi, toplumun çıkarlarını hcr şeyin üzerinde tutma ve korumayı amaçlıyordu. O dönem Beyrut'ta ikiyüz ikiyüzelli bin civannda Ermeni vardı. Bunların içinde dört beş milletvekili, biriki dcbakan vardı. Ben 1965 yılın da Türkıye 'ye geldiktcn sonra gazete kapandı. (,'ünküoradaıhtilal olmuş vedurumbayağıkötüyegitmişti." Vefat eden Patrik Karekin II ise Gobelyan'ı veyaptıklarınışöyleanlatmıştı:"lstanbul'dan Beyrut'a bir Gobelyan geldi, o gitti vc kırk sene onun gibi bir gazeteciyazargelmedi." Geçtiğimiz mayıs ayında Ermeni edebiyatına emeği geçen sayılı yazarlara verilen Karekin 11N işan' ını alarak bunu da tcyidetmi^oldu. Istanbul'adöndükten sonra Ermeni basınındahizmetvermeyebaşlayan Gobelyan, Ermenice çıkan Marmaragazetesindedizgitekhisyenliğincbajjladı. Gobelyan şu anda Ermeni edebiyatı vc gazeteciliğindebirotorite. Gerek Türkiye'de gerek diyasporada Ermeni basınına sayısız katkısıvar. Busüreçtengururduyuyor:"Kimin sırtına vurursanız benim emeğimin, sağladığım bilgilerin fikirleri, oluşumları saçılırortaya,"diyor. Gobelyan, Ermeni edebiyatı nın geçmiş ve bugünüaraMM tt sında yaşanmış olan gclgitleri, iniş ve çıkışlan şöyle yorumluyor: "Ermeni edebiyatında 19151922 yılları arasında bir kopukluk yaşandı. I. Dünya Savaşı da araya girdi. Bu dönem Ermenilerherbakımdanetkilcndiler. Ermeni Edebiyatı da bir toparlanma süresi geçirdi. Bizim cdcbiyatımız 19151922 yılları arasında en büyük kayıplarını verdi. Büyük yazarve aydınlarımızo dönem telef oldu. Ancak ondan sonra geride kalanlar, gerek muhacirlikte, gerek dcğişik ülkelerde topar 'Daradıngıvas' Gobelyan, Ermeni Edcbiyatı'nı Türk Edebiyatı'ndan ayıran özcllıkleri sayarkcn Ermeni edebiyatını, toprağından koparılmış birçiçeğebcnzctiyor. Vehayatıniçindengeliyorolmasından,"birsüreohavayıkurtarabilenlerbu çiçeği vazodabclli birsüreyaşattılar" diyor. "Ermcnicede 'daradıngıvas'