Katalog

CUMHURİYET DERGİ MİNE SÖĞÜT lsim: Adam Mıckıewicz, Polonyalı şaır Adres: Tatlı Badem Sokak, Dolapdere Sürprizılstanbul'unarasokaklanndanbirinde beklenmedik bir müze. Yolculuk: Polonya'nmyakıngeçmişineve vatanseverbirşaırinmaceralıhayatına... Istanbul'un en sürprizli mahallelerinden birinde, Tarlabaşında'yız. Taksim'in yanıbaşında dik yokuşlarıyla kı vrıla kı vrıla kâh yükscklcrden çukurlara inen, kâh düzlüklerdcntcpclcrctırmananbucilvclimahallcnin alacalı renkleri arasında kaybolma oyunu oynuyoruz. Yıkılmaya yüz tutmuş cumbalı Rum evlerinin kapılarından dışarıya, ekşi bir göç kokusu sızıyor. Bu kokunun kimyasında yıllaröncedoğupbüyüdükleri şchri terkcden azinhkların hüznü de var, Doğu'dan kaçarcasınagöçedipgelenlerinacısıda...Darsokaklardaki gri hayat, çingenelerin renkli dünyasıylabcncklcnmcse.mahallelerdcnmahallelcrc bitmck bilmcyen bir hüzün akıp duracakgibı. Yokuşlar tırmanıp, yokuşlar inip aralık pencerelerden içeri göz ataata ilerlerken alacalı doku değişmese de mahallelerin adı değışıyor Kıvrıkyollarbirdendüzlüğeulaşıveriyor. Burası artık Dolapdere ama, ısımden başka değişen bir şey yok. Tat aynı tat. Bu mahalle de yine çingenelerin, ErzincanlılarınTunceli'dentazegöçenlerinucuzsığınağı. tılarıy la anlatan kitaplar, gravürler, resimler vc benzcri dok ümanla bezel i. O güne kadar hıç tanımadığımızbu Polonyalı şair, tüm hayat hikâyesiyle Dolapdere'nin bir arasokağındakarşımızda... Küçük bir tarihdersl... Tarih boyunca zaman zaman düşman, zaman zaman da dost olan Polonya'yla Osmanlı Imparatorluğıı'nunilışkilerı I9'uncu yüzyılınbaşlanndaistikrarhbırdostlukçizgisine oturmuştu. Topraklarını işgal eden Çarlık Rusya'sına karşı bağımsızlık mücadelesi veren Polonya'nın en büyük destckçilerindenbiri deOsmanlı Imparatorlugu'ydu. 1842 yılındaPolonya'dan göç eden mülteciler için kurulan Polonezköy, bunların en somutörneğiydi. Kırım Savaşı başladığında bu dostluk dahadapekiştı. Ruslara karşı savaşan Osmanlı birliğinin yanındaTürkiye'deyaşayanPolonyalılann kurduğuaskeri lejyonda vardı. IşteşairMickievvicz'i Istanbul'a getiren nedcn de bu savaşoldu. Romantik şair Mickievvicz Polonya'nın vatanseverşaırı Mickiewıcz yıllar boyunca sürendireniş hareketinin öncülerindenbiri.ÜlkesininRusya, Prusyave Avusturya tarafından parçalandığı 1798 yılında, yani bundan tam 200 yıl önce doğdu. Gözünü Rusya tarafından işgal altındabulunan bir ülkcdc dünyaya açtı. Yaşamını, öğrencilikyıllarındanitibaren Evcllbirblna Yoksullukla kcşmekeşin garip bir uyum ıçinde, beklenenin tersinc pek hoş bireday la salındığı Dolapdere'de karşımiza şaşırtıcı bir bina çıkıveriyor. Burası bir müze. Şehrin kuytusunda, gözlerden ırak, hafızalardan uzak bir dünya. Bu keşfi zordünyanın, Polonyalı şair Adam Mickievvicz'caitolduğunukapınınyanındakilevhadanöğrenıyoruz Üçkatlıeskiyüzlübinadahıçbir hayat belirtisı göze çarpmıyor. Müze pek davetkâr değil. Kapısı kilıtlı.camlankapalı. Ama Dolapdere'nin Harlem kokan ara sokakfanndan birinde bu denli evcil bir bina görüp de ıçinikeşfedememekdayanılmazbirduygu. Çaresizlik içinde camları tıklatıp, kapıy ı çalıyoruz. Derkenbınanınsolaltcamlardanbirı aralanıyor. Ne istediğimizi soran gözlerle başını ıızatan kadına, müzenın ıçinı görmek istediğimizi söylüyoruz. "Bira7 bekleyin" diyerek gözden kayboluyor. Derken ana gınş kapısının içerden açıldığını görüyoruz. Kapıy ı açan az önce yanda gördüğümüz kadın. Müzcnınbekçiliğiniyapıyor. Ailesiylebirlikte bınanın alt katında küçük birbölümde yaşıyor. Görevi, pek kimselerin uğramadığı müzeyi tozdan arındırmak ve kırk yılda bir gelenziyaretçilereyol göstermek. Kapının bazen biray boyunca hiç çalııımadığını öğreniyoruz. Arada sırada ugrayan turist kafileleri dışındapek geleni gideni yok. Mahalleli buranın müze olduğunu biliyor ama içlerinden hiçbiri, "adam" gibi garip ısımli ve asladilin dönmediği garip soyadlı bu şairinhayatını 250 bin liraödeyipdcyakından tanımayı düşünmüyor. Onlann müzeyle kurdukları tek il i şki, ayda yı lda bi r kez, müzeyi ararkcn Dolapdere'nin karmaşık sokaklarındayolunuyitirenziyaretçilcribilgileriyle şaşırtmak ve "şairin müzcsini anyorsanız şuradan girin, Tatl ı Badcm Sokağı 'na sapınheınenoracıkta"deyivermek. Bugün ay ın 20'si ve müzenin bu ayki ilk ziyarctçisi biziz. Eğer olağanüstü bir şey olmaz ve on gün boyunca kapıyı k imsclcr çal mazsa, ayın tek ziyaretçisi olma şerefıne erişcceğiz. Loş odaların ışıkları bizim için tek tek yakılıyor. Bir gölge gibi peşimizdenaynlmayan görevli kadınla birlikte Mickievvicz'inhayatıninıçındcgezinmeycbaşlıyoruz. Üç kat da, şairin tüm yaşamını ayrın MUZEUM ADAMA )MICKIEVVICZA POt T/ POLSMfcGO WltlMfGO OIWAKH w sr.ru* KOCZNKL SMIUICI ADAMMICKJEVVICZ.N OLuJttjNTIN /OZOK'O mUOMOMO MüNiifK I i y i t ACIUM «U/OK Ll H İMRI BU MÜZE Dolapdere'nin şairi Şehrin kuytusunda, gözlerden ırak, hafızalardan uzak bir dünya. Polonyalı şair Adam Mickiewicz'in keşfi zor dünyası, ara sıra uğrayan turist kafileleri dışmda kapısı çalınmayan bir müze... Tanımadığınız bu şair tüm hayat hikâyesiyle Dolapdere'de... ülkesinin özgürlüğü için çalışmaya adayan Mickievvicz'in öğrenim gördüğü Vilnyus Üniversitesi, ülkenin aydınlarının yetiştiği ilerici veözgürlükçübirkurumuydu. Şair, filoloji cğitimi alırkcn bir yandan da kendini devrim hareketlerinin ıçinde buldu. Ama duygulan sadece vatanseverbircoşku taşımıyordu. Şiirleri bir yandan da .son derece romantik ve lirikti. Gençlik yıllarının ürünüolanaşkşiırlerininçoğunııkavuşamadığı sevgilisi Maria Wereszczakowna'ya yazdı. Maria'nın varlıklı ailesi kızlannın fakir bir şairle evlenmesine izin vermiyordu. O yüzden bu aşk büyük bir hüzünle sonuçlandı. Maria ailesininzoruyla Kont Puttkamerle eVİendirildi. Bu aşkın acısıyla yaşamayı öğrenen M ickicwicz dc daha sonra bir başka kadınla evlendivebeşçocuğuoldu. Sürgün yılları Mickievvicz, Vilnyus Üniversitesi'nde Polonya'nın kurtuluşu için çalışan bir gizliörgüte, Filomatderneğınc üycydi. Ancak bu çok geçmeden ortaya çıktı ve 1823 yılının Ekim ay ında arkadaşlany la birlikte derneğin 19 üyesi de Polonya'y ı terke zorlandı. Mickievvicz artık bir daha doğduğu toprakiarı göremeyecekti. Amakalbi hep Polonya'nın özgürlüğü içinatacaktı. Rusya onun özgürlük düşlerini beslenıeye devam etti. Dekabristler dcnilcn Rus genç devrimcilcnyle ilişki içındcydi. Burada da kendi ülkesinin kurtuluşu için halkını yiirekIendirendevrimcicserlcrya7dı. Yazdığıher satırbirkaç yıl sonra Polonya'da alcvlenecek Kasım isyanının kıvılcımlarından olacak Onu Istanbul'a getiren geçmiş bir sava$tu