Katalog

CUMHURİYL'I DERGİ ? Q • ^ w. <t C g Deniz (iezmii TI1KO lideriydu 1972'nin 6 Mayıs'ında asüdu Son sözierinden biride "Yaşasın MurksizmLemnizm"dL Sinemadaistcdiğinkadarıyinıyetliolabilirsin ama sanatsal kaygıyı da taşımak zorundasın. Yönetmenin "Ben yaparım" deme, filmi eleştirildiğinde de "Siz de yapın da görelim" diye yanıtverme hakkı yoktur. llajmet Atahan (68'liler Birliği Vakfı Başkanı): RcisÇclik'inbİ7egetirdiği senaryo hatalarla doluydu. Kendısine yardımcı olmaya özen gösterdik ve bunun için bir komisyonoluşturduk. Çelik, önerilerimizi dikkate alacağı ve kabul etmediğimiz hiçbir mesajı yansıtmayaeağı konusunda açık taahütte bulundu. Biz, gösterime girdığı şekliylefilminbaşlangıcınınvesonunun hayata uymadığını söyledik. Deniz'i yarı meczup birressamla.birbelcdiyebaşkanı temsiletmesi doğru rnesaj değildi. Çelik de buna olumlu bakmıştı. Ancak filmin çekıminin bcllibiraşamasındaönerilerimİ7idikkatealmamayave bizden uzak durmaya özen gösterdi. Bizdenyardımistediktensonraböylc birtavıriçinegirme.siiyiniyettcolmadığını gösteren bir durum oldu. Bizım önerdıklcrimız, çok daha genış katılımı gerektırıyordu. Bununmasrafiarının çok olacağını öne sürerekitirazetti.Oysailk konuijtuğumuzdaparasal sorunların olmayacağını belirtmiijti. lJstelikbugerekçededehaklıdeğildiçünkü biz,üniversitegençliğindenönemlı birkesimin böyle birçalı$maya aktif olarak katılabileceğini söylemiştik. Amerikan 6. fılosuna bağlı askerler, diinemin gençlerince denize utılmujtu.. p+ mıyor. Bilmczliktendeolamaz, sonsözlen bürün kitaplarda varçünkü. Reis Çelık'le görüşmemizdc isteğimiz Deniz'in bir "kovboy" gıbı gösterilmemesiydi. Bu biraz dokümanla karşılanmaya çalüjılmışamayctcrlimideğilmibilmiyorum. Ben, herşeye rağmen, çok da çarpıtmadığı için, yeni solculuğun izlerini nispetcn görmemeyeçali!>arakfilmıni7İenmesındenyanayını.Enazıııdanhatırlamanedeniolabilir diye düşünüyorum. Yirmi yıldan fazla bir zaman geçti, bu konuda birşcy yapılmadı. Bu ilk çaba, Türkıye'nın dız boyu pisliklc dolduğu dönemde ufak da olsa bir soluk sayılabilir. BireleştirimdeDeniz'inanlatıcılığını birbelediyebaşkanının üstlenmesi. Bir Hoşçakal Varın 'ın Deniz'i kintilerinegöre sert ve kusıntı... anlatıcı gerekiyorsa bunun Filmin tcknik açıdan hatalaö/clleştırmeyekanjiboykotyannabakaeakolursak, Deniz kapan bir işçınin ya da öğrencinin pıya ateş edıyor, kılıt bir karış hakkı olduğunu düşünüyorum yukanda, böyle kapı açılmaz, 6 Mayıs günü Ankara'da kar yaMurat Bay dcmir (23 yaşınğıyor ki, bu da mümkün değjl, daöğrcnci): Bu filmi izlemeinfaza götürülürken türn hüden önce Deniz Gezmİ!j vc arkümlülerin arasından geçırilikadaşlarının Kemalizm'e bu yor, peşınde jandarma varken kadaryakınolduklannıbilmikimse sigara yakıp, düşlere dalyordum. Yoğunlukla öğrenci maz, mahkemede tutuklu tek hareketlerinin vc sosyalizmin bayan var, bacak bacak üstüne verileceğını düşünüyordum. atmışoturuyor... Bütün bunlar, Filmdc gördüğüm bütün olayışın yeterince hassasiyetle yalarvckişilertamamendevletle pılmamaMndankaynaklanıyor. özdcşleştirılmi'jtı. Bu da benı Halit Çelenk (Avukat): korkuttu. Devlet,bukadarKeHlm, l2Martyargılamalarının malist olan, kendilerini korubağımsız olmadığı, sıkıyöneyan bir harckcti niyc engcllcsin tim malıkemelerınin hukuksal k ı, ona karşı bir tchlıkc yok ki... degil, siyasal nitelıkli kararlar Filmde birkaç yerde ağladım, verdigi, cunta yönetıminin yuyakalandıktan sonraki tavırlakandan verdiği kararlan tescil rından ve idam edilijjlerinden ettığı, DenızGezmiij, Hüseyın etkılendim. Toplumun bu kaInan, Yusuf Aslan'ın ölüm cedar duyarsız olması ve bir dö Haşmet Atahan ncmin, ogüzelim tarihin yok edilmesi vebü zasını haketmediklerı, mahkemede, anayasayı ihlal eden iktidar mensuplarının değil, yükbınkimınbirandabitmesiüzücü. busuçlailgisiolmayan gençlerinyargılanFilm, estetikaçıdanda çok geri.Oyuncudıklannı, bu büyük çelişkiyi seyirciye aktalar çok yapay ve bu yü/dcn film çok hantal rabilmiştir, bu önemlıdir. kalmış. Dönemin ve DenizGezmiş'ın ruhuBizlergibi Deniz'i, Yusuf'u, Hüseyin'i, nu veremiyor... lnsan bir tarihi aktaracaksa, bunuçok iyi yapması, eğerbu konuda eksik Sinan'ı ve diğer gençleri yakından tanımış kişilerin, onları cezalandıracak kişilerden se de böyle bir filmi çekmcmcsi gerekiyor. beklentileri elbette y üksek olacaktır. Deniz, hareketli, canlı, sıradışı, karizmatik birkişiliği olan, dönemin devrimci gençlik mücadelesiyleözdeşleşmişbirgcnçliklideriydi. Deniz'i hiç görmemiş ve tanımamış sanatçılariçinonunkişiliğinintümyönlerınibeyazperdeye yansıtmak çok zordur. Bizim açımızdan önemli olan Deniz, Yusuf ve Hüsey in'in inançlı, kararlı, yiğit ve özverili sosyalistdünyagörüşünübenimsemişinsanlarolmasıdır. Filmde debuniteliklerigölgeleyen biroyun sergilenmediğıni görüyoruz. Sonuç olarak filmde tarıhsel gerçeklere uymayan bir noktabulunmaHığını düşünüyorum. Türkiye'de ilk kezsiyasal ve ideolojik bir dava beyaz perdeye aktan lmıştır. Bu kadar içinde olduğum ve tıâlâ yaşadığım bir olay ın sinemaya aktarılmasını estetık ve teknik açıdan değerlendiremeyeceğimi sizdetakdiredersiniz. Filmi izlcrkengeçmişi yeniden yaijadığunı ıfade edebilirim sadece.^ Film, llalit Çelenk 'in anılarına dayandı.