Katalog

12 CUMHURİYET DERGİ Han Kahvesi'nin gizi MURAT URAL "Bay Şükrii Kaya, Dahiliye Vekili. Parti Genel Sekreteri, Ankanı Güzel Edirne'den rmıvaff'ak birkaçeserle dönebilmek içın hütün gayretimle çalışmaya başlarken sonsuz teşekkür ve hürmetlerimi sunarım. Ressam Bedri Rahmi" (1). Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1938 yılında, CHPtarafindandüzenlcnen Birinci YurtGezisi kapsamında Edirne'ye giderken Parti Genel Sekreteri'nebutelgrafıçekmişti.Yanında eşi Eren Eyüboğlu ve arkadaşı Arif "llan Kahvesinde Saz", 1941. Bedri Rahmi Eyüboğlu ilk Han Kahvesi'ni 1942'deyapmıştı. Kezlerce resmetti aynı kahveyi. Taki 1975'te ölene dek. Her yeni bilinmeze doğru yolculuğa Çorum'daki han kahvesinden başladı. Çünkü Yurt Gezileri programı sırasında gittiği Çorum onu çok etkilemişti. Sanatçının ilk "Han Kahvesi" kayıp. Bugün sadece siyah beyaz bir kare var sergideki yerinde. Kaptan da vardı. Kaptan' a göre Tunca, Arda kıyılarında, çoğu kez öğlen yemeklerini unutarak, "güneş ateşten bir tepsiye dönene kadar" çalışmışlardı. Bedri Rahmi, bir ay kaldığı Edirne'den döndükten sonra izlenimlerini,"Edirne'delstanburahiçbcnzemcyen bir yönü gösterecek renk ve çizgileri bul maktaçokzorlandım. Irmakkenarlanndaki söğütleri olmasa, Edirne de Istanbul'un aynısıolacaktı...Edirne'yeözgüosöğütlcrıistediğim gibi yorumlayamadığıma eminim, ama gökteki o mavi tonu tuvale doğru olarak geçirmeyi başardıysam kendimi mutlu sayacağım"diyeaçıklamıştı. Bedri Rahmi'nin Edirne rcsimlerindeki gökyüzünün o "zümrüt nıavisi" nasıl birmaviydi? Bu konuda bugün bir şcy söylemek olası değil. Çünkü Edirne'de yaptığı on altı resim kayıp. Bu resimlerden geriye, birkaç tanesinin o zamanki dcrgilerde ve gazetelerde yayimlanan soluk siyahbeyaz fotoğraflan ve isimleri kaldı: "Kirlşhane'de Harman", "Çarşı Içi", "Arda Boyunda Eski Değirmen", "Muradiye'de Eski Sokak", "Saat Kulesi", Kirişhane'de Dağlar"... Bedri Rahmi'nin Edirne resimleri 23 Mart 1939'daAnkara'daHalkeviSalonu'ndadüzenlenen Birinci Yurt Gezisi Sergısi'ndeyer aldı. Bedri Rahmi,aynı yıl 31 Ekim'de Ankara'da Sergievi 'nde açılan Birinci Devlet Resim Heykel Sergisi'ne de bir Edirne resmi verdi. Eren Eyüboğlu ve ArifKaptan dasergiye Edirne resimleriylekatılmışlardı. Böylece üç ressamın Edirne resimleri aynı salondabirarayageldi. Bedri Rahmi, 1942 yılında ikinci kez Yurt Gezileri 'ne çağn Idı. Yurt Gezileri 'ne katılan ressamlann biyografilerini hazırlayan Halenur Katipoğlu'nun ressam llhami Demirci 'nin eşine dayanarak anlattığına göre, kurada Bedri Rahmi'yeMardinçıkmış. Bedri Rahmi neden Mardin'egitmek istememişti bilmiyoruz. Belki Doğu'nungizemli ve fazla bilinmeyen bu kenti onu çekmemışti. Belki Mardin'inuzakolu!>ugözünükorkutmuş.tu. Oyılların ulaşım koşullarında Mardin'e gitmek bayağı bir scrüveni göze almayı gerektiriyordu. Öteyandan, Bedri Rahmi'nin yazdıklarından (,'orum 'a ilk def a gittiği, doİayısıylaÇorum'unbılinçlibirterciholmadığı anlaşılıyor. Ancak Çorum, Bedri Rahmi'nin yaşamında ve sanatında bir dönüm noktası olacaktı. Çorum'a gittikten ıki yıl sonra, 1944'te bir yazısında, "Çorum 'da geçirdiğim günlerı kolay kolay unutmayacağım. Oranın ınsanlarına da, taşına toprağına da sclam!"diyecek, gerçekten de Çorum'u yaşamınınherdönemindehatırlayacaktı. Güna, güneşe kavuşan bir kaynak (,'orum gezısı, Bedri Rahmı'nın ilk kez Anadolu ile yüz yüze gelmesıni sagladı. Bedri Rahmi, 1911'deTrabzon'unGöreleilçesinde doğmuştıı ancak Çorum gezisine kadar Anadolu'yu çok iyi tanıdığı .söylcnemez. Kurtuluş Savaşı sonrasında, babasının görevi nedeniylekısasüreli olarak Anadolu'nun bazıillerindebulunnıuslu. llkgençlıkyıllarınıTrabzon'dageçimıi^,onsekizya!>ına kadar bu kcntte kalmi!)tı. Babası millctvckıli seçilmiş ve Ankara'ya gitmi^ti. Özgürlüğünedüşküngenç Bedri Rahmi'nınlısccğıtımı sorunlugeçiyordu. Sonunda, 1929 yılında Istanbul 'a gelerck Akademı 'ye girdi. 1930 yılında burs kazanan ağabeyı Sabahattin Eyüboğlu ile bırlıkte Paris'e gıttı. 1933'te yurdadöndü. Yenı kıırulanDGrubu'nakatıldı. 1934'te, Akademi'dekı eğitimini tamamlamamışolmasınakarşın,özelbirstatüdenyararlanarak Akademı cle diploma yarı>masınagırdı. Yarış.madaüçüncüoluncadiplomasınıalmadı. 1936'datekrcryari!)maya girdi ve birinci oldu. 1937'de Akademi Resim Bölümü'nü yeniden örgütlemek üzere Fransa'dan gelen Leopold Levy'nin isteği üzerine, Resim Muallim Yardımcısı olarak Akademi kadrosunaalındı. Buzamana kadar Bedri Rahmi'nin yas,amı,csasolarak Paris ve Ihtanbul'dageçmı^tı. 1938yılında gittiği Edirne'de, kendi açıklamalarma göre, Istanburdançokfarklıbırortambulamamıştı. Ancak Çorum gezısı onun ressam gö/lerine hiçbilmediğıbırdünyayısergileyecekti. Çorum, Bedri Rahmi Eyüboğlu 'nıın yaşamında ve sanatmda bir dönüm noktası olmuştu.