Katalog

14 Ikinci Dünya Savaşı yıllannda 48 ressam Anadolu'yu gezmiş, tuvaline yansıtmıştı. 1944 yılında Ankara'da açılan son "Yurt Gezileri" resim sergisi bulunabilen tablolarla yeniden kuruldu. Milli Reasürans'taki sergide, siyah bir delik gibi duran 107 fotoğraf, kaybolan yedi yüzden fazla resmin yarattığı boşluğu dolduruyor. Gözden düşen resimler. ortalıkta kaldı. Bir kısmı yağmalandı. Bir kısmı ise tavan arasında kaderine terk edildi. 1950 yılında iktidarı alan Demokrat Parti, b'u resimleri "partizan sanatın eserlcri" olarak ilanetti. Halkevleri 1951 yılındakapatıldığında bu resimlerden bir daha haber alınamadı. Yurt Gezileri, Cumhuriyettarihi boy unca dcvlctingcrçeklcştirdiğicnkapsamlısanatı destckleme programıydı. Yurt Gezileri Türk resmi bakımından çok önemli sonuçlara yol açtı. Türk resminin 1950'lerden sonra modern ve özgün bir nitelik kazanmasında bir geçiş süreci oldu. tlginçtir ki bu resimleri "partizan" ilan eden, gerçck sanatın ve sanatçılann ortaya çıkmasına engel olduğunu açıkJayan, yok olmalanna, yağmalanmalonna ilgisiz kalan Demokrat Parti'nin sanatı desteklemek için yaptığı ilk girişim Akademiöğrencileriarasına"Kore Savaşı" konulu bir hamaset yanşması düzenlemek oldu. Yurt Gezileri'ndenonyıl sonra, TBMMbinası için düzenlenen "Memleket Gezileri" programındaki siyasi ve sanatsal yaklaşımİarEcevit'i "Jdanovculuk yapılıyor" diye isyan ettirecek kadar kaba ve ilkeldi. Sonuç tam birfiyasko idi. Ressamlann çabalan ve yapıtlan bir kez daha heba edildi. Yurt Gezisi resimlerinden bugürvbulunabilen tablolar ve siyahbcyaz fotoğraflar Milli Reasürans Sanat Galerisi'ndesergileniyor. Galeri'de 1944 yılında düzenlenen sergi, bulunabilen 107 siyahbeyaz fotoğraf ve 31 tablo ile aynen kuruldu. Duvarlardaki tablolar arasında siyah bir delik gibi duran fotoğraflar kaybolan yedi yüzden fazla resmin sanat dünyamızda yarattığı boşluğu dol ŞerefAkdik, İsimsiz, (Kövlii l'azar \erlndeKemah3). 1943. 19381943 yıllan arasında, tkinci Dünya Savaşı koşulIanndaCumhuriyet Halk Partisi'nindüzenlemesi ile48 ressam, bir program çerçevesinde 63 ile gönderildi. Amaç, o zamana kadar Istanbul sınırlarının dışına fazla çıkamayan, geçim zorluklan içindc rcsim yapmaya fazla zaman ve olanak bulamayan sanatçıların Anadolu'nun değişik ortamlarındaçalışmalarını sağlamaktı. Buçalışmaların resim sanatını ve sanatçılan Batı etkisindenuzaklaştırarakulusalbirsanatın doğmasına, sanatçı ların "öz şahsiyetlerini" kazanmalarına ortam hazırlaması bekleniyordu. ikinciamaç,buresimlerdekcndilerine ve resim sanatına yabancı olan halkın bu sanatayakınlıkduymasını sağlamaktı. Yurt Resimleri bütün halkayurdunutanıtacak ve benimsetecekti. Bu amaçla Anadolu'da dolaştırılacak,sonrabirmüzckurulacaktı. Yurt Gezileri boy unca sergilenmek üzere 675 resim toplandı. Sanatçılarda kalan yapıtlarlabirlikteYurtGezileri'ningerçekverimi 800'eyakındı. Yurt Gezisi resimleri heryıl Ankara'da sergilendi. Son geziden sonra, 1944 'te 675 resimle topl u bir sergi düzenlendi vebirkataloghazırlandı. Daha sonra seçilen resimler KonyaveManisa'yagötürüldü. Ancak Ikinci Dünya Savaşı sonrasındasiyasi koşullar değişmeye başlamıştı. Türkiye Amerika'nın önderliğinde şekillenen yeni dünyadakendisinebiryerarıyordu. 1945 seçimlerindeCHP'ninağırbirdarbeyemesi, Hasan Ali Yücel'in Milli Eğitim Bakanlığı'ndan aynlması hızlı bir "reddi miras"a neden oldu. CHP Köy Enstitüleri, Halkevleri, Çeviri Bürosu vb. gibi seçkin çocuklanm bir bir gözden çıkardı. Yurt Gezisi resimleri Mahmut Cüda, "Şereflıan Kümbeti", 19437. duruyor. Sergi 7 Aralık'a kadar izlenebilecek. Ayrıca Yurt Gezileri 'yleilgilikapsamlı bir kitap da yay ınlandı. Kitapta gezilere katılan sanatçılar için aynlan bölümlcrdc gczi ve resimlerle ilgili belgelertoplanmış,yorumlanmış. Galeri Yöneticisi Amelie Edgü şunları söylüyor: "Sergi ve kitap için bir yıla yakın çalıştık.Herkesimdençokyakınilgi vedestek gördük. Hcpsine teşckkür ediyorum. Projeyı Murat Ural yönetti. Çok değerli bir ekip çalıştı.Bu çalışma sonunda müzelerde bulunan resimler de, ilgililerin desteği ile belgelendi. Ancak bütün çabalara karşın bu resimleri sergiye katamadık. Oysa bu sergiyle, bir anlarnda, Cumhuriyet'ın yarım kalmış birdüşü, bu resimlerin Anadolu'da dolaştınlmasısembolik olarak gerçekleştiriliyordu. Daha da önemlisi bu sergi, eserleri kaybolan 48 ressamdan bir özür di lemeydi. Ancak bu konuda, gerçekten sorumlu olanların yeterli hassasiyeti gösterdiklerini söylcycmem. Dilcğimdünyadaeşi bulunmayan bu projenin tam olarak belgelenmesi ve bir gün Yurt Gezisi Resimleri Müzesi'nin kurulmasıdır."^ üst üste yıgıldı. Bazıları çerçevelerınden çıkarıldı. Halk Partisi bu eserleri 150 bin liraya Maarif Vekaleti'ne satmak istedi. Istenen para bulunamadığından bunlar Evkaf Apartmanı içindeki Tatbıkat Sahnesi'nın üzerındeki daracık odaya tıka basa sığdırıldı. Sonra resimler Halkevi'nin çatısına taşınıyor. Damdan akan yağmur suları altında tanınmaz bir hale geliyor. Memleketin tumünü renkleri, çızgileriyle aksettiren bu eserler mukadderatları ile başbaşa bırakılıyor. Bu arada yağmalar devam ediyor. Sokakta bulunmuş gibi bu eserleri görenler çekip çekıp alıyor. Kımse sorumlu sayılmıyor. Sanat tarıhimizin affedemeyeceği bu trajik durumun hâlâ sonu gelmemıştir. Bugün bu resimlerin son kalıntılarının nerede ve ne halde olduğu belli değildir." YURT GEZİSİ RESIMLERININ KAYBOLMA OYKUSU. "Ne oldular bilmiyorum. Çünkü hiçbir yerde rastlayamadım bugüne dek bu peyzajlarıma. Çok üzülürüm şayet kaybolmuşlarsa. Halk Partisi'nin tertıplediği gezı tablolanmdan Harita Genel Müdürlüğü'nde korunanlar müstesna dlğerleri galiba kapanın ellnde kalmış olacak. Kaybolan ve ziyan olanlara elden gelmiyor acımamak." Eşref Üren 1974 Yurt Gezilen'nde Yozgat (1940) ve Ağn'ya (1943) gitmişti. "Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, sene 1938 mevsim yaz ıken bir havadis gerçek oluyor ve her yıl ressamlarımız onar onar Yurt Gezileri'ne gönderiliyordu. Devlet baba ile ressamlar arasında glrişilmiş en hayırlı, en verimli alışveriş bu oldu. Ressamlarımız yurdun bir ucundan girip ötekinden çıktılar. Peki bu tablolara ne oldu?.. Dörtbeş sene evvel bu tablolara Ankara'da bir lisenin bodrumunda rastladık. Büyuk emekler, sevinçler, acılar, tasalar içinde işlenmiş yüzlerce eser rastgele atılmıştı. Kiminin çerçevesi fırlamış, kiminin kasnağı. Kiminin beli bükülmüş, kiminin iler tutar tarafı kalmamış. Toz toprak içindeki tablolar arasında kendı resımlerımi güç bela tanıyabildim. Bunları asacak yer mi yoktu? Burasını anlayamadık gitti. Yüzlerce resim arasından en aşağı elli tanesi Avrupa galerılerınde bızi utandırmayacak ışlerdi." Bedri Rahmi Eyüboğlu 1953 Yurt Gezileri'nde Edime (1938) ve Çorum'a (1942) gitmişti. "llkın bu resimler Ankara Atatürk Lisesi Konferans Salonu'nun bitişiğindeki odaya taşındı. Bu kadar resim buraya sığmayınca MallkAksel1977 Yurt Gezileri'nde Sıvas (1939) ve Denizli'ye (1942) gitmişti. Halil Dikmen, "Tillo Köyünden ".