Katalog

21 ARAL1K 1997. SAYI 613 len ve basılan karikatürlerin oranını düşünün. Dahası da var, seçilen 1520 karikatür daha önce yayımlanmış ve arşivlenmiş 58 bin karikatürlekarşılaştırılır ve eğergeçmiş yıllardaki çalışmalara öykünme söz konusu olmuşsa o karikatürler elenir. Görüldüğü gibi ortaya oldukça hassas bir seçmc sistemi çıkıyor. lşte gazetelerle New Yorker'ı birbirinden ay ıran bu sıradan olmayan seçme işlemi." Söyleşimizi 'mizah üzerine, 'mizahın üretimi' üzerine sürdürüyoruz. Esprininolabildiğince genel olması, kapalı çevre ve çevrim içinde bulunması halinde değeri kalmayacağını anlatıyor Mankoff". New Yorker'ın da 'işadamı' esprilerikonusundakapalıolduğunu anımsattığımda önce duraklıyor, sonra "Evet" diyor, "çoğunluklaöyleolagelmiştir.Bununbirkaçnedenivarelbet.Sürekli dalga geçebileceğiniz tek sosyal sınıf, parayı ve de gücü elinde bulunduranlardır. niye yapıldığına bakmak gerekir. Çizer, tek ve birtek nedenle cizer: Kendisi için. Evet, kendisi için çizmesine karşın karikatür iletişim aracıdır. llla ki herkesle de iletişim kurması gerekmez. Bu hem insanın hem de d"üş" ün" ün (intelligency) doğası gereğidir. Ortalama insan vardır, ortalamanın üzerinde insan vardır. New Yorker'da yay ımlanan karikatürlerin mutlakageniş kitlelerinbeğenisine sunulması gerekmiyor. Bugün milyonlarca insan çok saçma filmlere gülüyor." Bu noktada New Yorker'da yayımlanan karikatürlerin çizgi dünyasındaki yerini soruyorum. Mankoff, "Dünyadakidurumunubilemem, bu öznel değerlendirme olur, ama ABD'nin en iyileri elbet" diyeyanıtlıyor. "Asılönemlisişuama..." diyor, "bizkendi alanlarında en iyi olanlann eserlerini basmakla kalmıyoruz, çogunlukla geri de çeviriyoruz, yani eserlerinin yüzde doksan beşini basılmaya layık bulmuyoruz. tşte bu.güçlüyapıyordergiyi." sılmayabilir. Sansürün türleri çok çeşitlidir." ABD basınında Nevv Yorker'da basılan karikatürlerin düzeyinin düştüğünc ilişkin eleştirilere"Bu çokdoğaldır" karşılığını veriyor. "lnsanlargeçmişi nostalji ile anlarlar ve geçmişin bugünden daha iyi olduğunu söylerler. Nevv Yorker için getirilen eleştirilere de bu çerçeveden bakmak gerekir. Genelde mizah değişir, insanlar gibi... Bazı insanlar eski şarkılan anımsayıp iç geçirir gibi gençliklerindcki mizahın daha nitelikli olduğunu sanırlar." Eleştirmenlere çatmaktan geri durmuyor, "Elcştirmenlergenellikle bir şey yarattıklarını sanırlar.. ki yaratmazlar. Ben eleştirmenlere kuşkuylabakanm ama, karikatürleri dcrleme ve seçme aşamasında katı ve eleştircl değilimdir." Mizahın geleceği konusunda iyimser. "Haddindenfazlaiyimserim. Dahası pasif anlamda değil, aktif olarak iyimserim. Bunun içinuğraşıyorum. YapmayaçahşMankoff'un tığım işlerin özünde bu görüij y atıfırçasından Mankoff... TheNew York Tımes'tan. yor. Kitaplardan, dergilerden New Yorker ın 1925 te yayın elektronik ortaına taşınıyor mizah. lnternet hayatına atılmasının ardından yükselen iv birçokkişi karikatür editörü olabilir.. ancak i le her tarafa hızlı ulaşmak söz konusu. Anme gösterdiği dönem, Avrupa'nın Amerikan bir karikatüre bakıpbunun benzerinin örnecak unutmamak gerekir ki bu ortamda da giedebiyatını "keşfedip" ciddiye aldığı döğin 1940yılında PetcrArno tarafından çizilrişimlerin genelinin yüzde doksan dokuzu nemlere rastlıyor. Özellikle tkinci Dünya Sa miş olduğunu yakalamayaz. Bu iş deneyim büyükolasılıklabaşansızlığauğrayacak; gevaşı'ndan sonra bu edebiyat saygınhk görgerektirir. Ben hiç çekinmeden öncü olarak meye başlıyor. lngiltere, Fransa, ltalya ve Al görüyorum kendimi. Bunu çekinmeden söy riye kalan yüzde bir büyuk başan kazanacak. Söz yeniden Mankoff'un Karikatür Banmanya'daki edebiyat çevreleri New Yorker'i lüyorum." Bu noktada Türkiye'nin saygın kası 'na geliyor: Dizüstü bilgisayannı açıyor. bu oluşumun merkezinde görmeye başhyor çizerlerinden Ali Ulvi Ersoy' un 1950'de "Benbunuheryeretaşıyabiliyorum", diyor. lar. New Yorker da buna sessiz kalmayarak ABD'de kaldığı süre içinde Nevv Yorker'da " 1982'den beri uğraşıyorum bu veri tabanı bu ülkelerin kendi ülkelerinin dışında sesi bir karikatürünün yayımlandığını, bu süre için. Meyvesini 1996'da New Yorker'a sataduyulan yazarlarının ve de özellikle karikaiçinde birinci sınıf saydığı karikatürlerinin rak aldım." Veri tabanında "bilim karikatürtürcülerinin eserlerinden örnekleri bünye'ABD'dezoranlaşılır' gerekçesiylereddedileri " üzerine bir araştırma yapıyor ve arşivsinde sergiliyor. Bugün artık hiç kuşkusuz lipikinci sınıf saydığı 'kankocailişkisi' vede 680 adet karikatür bulunduğunu söylüyor. kurumsallaşmış bir kimliğe bürünmüş New ya 'satıcımüşteriçekiijmesi' gibi karikatürYorker' ın amblemi ilk günkü gibi bir aristok lerin ısmarlandığını aktanp, buna karşın Sa Ekranda beliren bir karikatürü bana gösteriratın profi 1den portresi... ul Steinberg' in o dönemlerde devrim yara yor. Sonra, "Bakalım 'Rusya' konulukaç New Yorker, 800.000 basılan bir dergL Daha aşağıda bulunanlarla mizah yapmak gcnellikle hoş değildir. Zenginler ve güçlülerin elinde her türlü olanak bulunur. Onlan yüceltmek mizah değildir. Onlann da insan olduğunu, örneğin tuvalete gittiklerini karikatürcü anımsatır." New Yorker'da yer alan karikatürlerdeki alayın yeterince keskin olup olmadığını tartışıyoruz. Mankoff mizahın nesnel olmadığını, öznel olduğunu, karikatürcünün nihayetinde "tekkişilikgösterisanatçısı" olduğunu anlatıyor ve New Yorker'da karikatürcülerinyönlendirilmediğini söylüyor. Yine de seçimin editör tarafından yapıldığını vurgulayarak, editörün basılacak karikatürlerin içerik ve niteliklerine kararverdiğinibelirtiyor. Bunakarşın okurların sesinin ve tadlarının da dergiyi şekillendirdiğini savunuyor. Dergide yenilik yapıp yapmayacağı sorusuna yanıtı, şimdiye dek dokunulmamış veya az işlenmiş konulan da gündeme getirmek... Mizahın kendi içinde evrim geçirdiğini, bütünsellik yarattığını tartışıyoruz. "Yüzyıl önce bedensel kusurl u bir insanalay konusuolabilirdi örneğin" diyor Mankoff. "Karikatürdekiönemliolguçizginin ve esprinin yaşaması, yeni çizgi ve esprilere gebe olması, tazclerini üretmesidir. Ozgün atmosferyaratmak ve yarattığınızı yaşatabilmekbubağlamdaçokönemlidir." Karikatürün sanatkaygısı taşımanın ötesinde daha çok fikirkaygılı eser olduğuna ilişkin yaygın görüşü aktarıp bu konudaki düşüncelerini öğrenmck istiyorum: "Karikatürün güzel sanat olup olmadığından önce Moda karikatürler Dünya karikatürünü izleyip izlemediğini soruyorum. "Doğrusu izlemiyorum", diyor. "Ama çiziktirmeye yeni başladığımda New York Halk Kütüphanesi'ne gidip dünyanın dört bir yanından gelen yayınlara göz atardım. Isveç kökenli, Polonya çıkışlı dergileri incclerdim. O dönemde 'mekanizasyon' konuluveya 'tanklaraçiçektakıh' karikatürlerrevaçtaydı. Bunlara ilgiyle bakardım. Avrupa karikatürüyazısız olma eğilimindeydi. Nedenini bilmiyorum. Belki çok çcşitli dillerde konuşan insanlara hitap ediyordu bu karikatürler. AmaAmerikahomojensayılabilecekyapıda, ayrıca Ingilizce de esprili bir di 1. Bizim karikatürler belki bundan yazılı olma eğil iminde daha çok..." Bir meslek kuruluşuna üye olmaklailgilenmiyor. 'Daha çok resmi olmayan grupçukları.küçüktopluluklar ile uzun ve kcyifli öğle yemeklerini tercih ediyor. Uluslararası yarışmala Brodkin ! Ekonomi durmadan iş yarattığma göre niye kendine sokağa çıkıp iş bakmıyorsun ? ra karşı değil, ama ilgitan modern çizgilerinin dergiye nasi 1 girebil karikatür yayımlanmış Nevv Yorker'da" disinideçekmiyor. diğini açıklamasını istediğimde aldığım yayor. 230 adet karikatürün yer aldığını bulunıt "bilmiyorum" oldu. yor;ilkide 1926yılındayayımlanmış... "BiNasıl ve niye karikatür cditörü seçildiği liyormusunuz, televizyon konulu ilk karikaHerhangi bir ülkede, bir karikatürcünün sorusuna, "Açıkçası cditörlük biraz pis bir tür de 1926 yılında yayımlanmış" diye anlaçizdiği karikatürden dolayı hapse atıldığını iş..." diyeşakaylayanıt veriyor: "LceLotıyor ekrandaki verilere bakarak. "Türkler renz 1973 y ılından beri sürdürdüğü karika duyduğunuzda ne hissedersiniz deyince acı hakkmdabir şey var mı?" diye soruyorum. acı gülüyor, "Elbette çok üzülürüm. Hiç tür editörlüğügörcvindenemekliolacağını Bilgisayannı tuşlayıp ekrana bakıyor ve kimsenin düşüncesini ifade etmesi yüzünaçıkladığında birinin seçilmesi gerekiyordu. "Vay! 115 karikatür yayımlanmış" diyeyaden hapsedilmemesi gerekir. Ancak şunuda Benim kısmen Karikatür Bankası için verdinıtlıyor. ^ ğim uğraş, kısmen karikatüre olan sevgim ve unutmamak gerekir: ABD'de de aykırı bir karikatür yüzünden üzerinizde editörlerin nihayet bu meslekte ulaştığım düzey New Yorker'ınyöneticisi TinaBrown' ingözün baskısını hissedebilirsiniz. Reklamcılar Karikatürler: © 1997 Robert Mankoff den kaçmadı. Şunu eklemek gerekir ki, belki eserlerinizi tanıtmayabilirler. Eserlerinizba from the Cartoon Bank. All rights reserved.