Katalog

CUMHURtYETDERGf ğıyle ilgili çalış.malarını sürdürürken, bir rastlantı sonucu bulaştı. Art arda felç geçirdikten sonra yüzünde hiçbır duygu belirtisi kalmayan yaşlıca bir kadınla karşılaşması onu böylesi bir araştırmaya yöneltmiş. Cole'a göre, "Yüz felci bu kadının yüzünde tek bir duygu bclırtısi bırakmamıştı; bu da son derece rahatsız edıcı bir durumdu. üahası, çevresindekileregözlegörülürbırtepkı vermekten de yoksundu. Hekımler onun çı Idırmış olabileccğini düşündüler. Ancak, bu yargıya varmaları, onun gcrçcktc tepkisiz olduğundan değıl çünkü bcdcn dilinı kullanabiliyordubeklenentepkılennbiiyükbırbölümünün yüzle ılintıli olmasındandi.. yüzündekidışavurumlarolmadığısüreceobir hıçti sankı. Ha.stahğı yüzü ile, var olduğu güçlükle kavranan kişiliği arasındabirduvar örmüşgibiydi." Cole buduvarıincelemeyekoyuldu; insan yüzünükonualantıparaştırmalarınınveyüz.ün gcrçek işlevi konusunda ortak görüşlerin ne denlı az olduğunun ıştc o zaman ay ırdına vardı.ÜnlüMacbcthçiftibilebukonudabirbirlerine ters düşüyor, Macbeth, "insanın kafa yapısını yüzünden anlamak bir becerı say ılmaz," derken, Lady Macbeth de, "Yüzünüz karmaşık konular içeren bir kitap," diyordu. Acaba farklı duyguların yüze yansıması doğuştan gelcn biryetenek mı, yoksa sonradan kazanılan bir özellikmı? Yüze yansıyan duygular, yansımayanlara kıyasla, çok daha özel ve tenıel duygular mı? Yüzdeki duygu belirtilcri acaba gerçektenkimi duyguların dışavurumu mu, yoksa toplumsal bir anlam taşıması amacıyla özellikle sergilenen bir davranıştüriimü'.'öfkclimiyim, yoksa yalnızca istediğımi elde etmek için mi öfkc bclirtilerisergiliyorum?K.endıbaşımızaiken de gülüyor muyuz, yoksa genellikle başkalarının yanında mı gülüyoruz? Kendi başımı zaykengüldüğümÜ7dc, bunu acaba başkalannı düşünerek mı yapıyoruz? Bu konulara duyarlı bir bıçımdc yaklaşan Cole, yanıtın gerçekte tüm bunların bir bileşimi olduğunu ileri sürüyor. Ama o çok daha derinlereınerek.bireyifarklıkılankişilikve toplumsaldavranışlandevinimegeçirenbir araçolarak, yüzün öneminedikkatçekmeyi amaçlıyor. tnsanoğlu.örneğın, anlar denli çalışkan, karıncalar denli örgütlenmiş,yadakoyunlar gibi rahatvekaygısız olabilir. Ama insan yüzü başkacanlılarlakıyaslanamayacak denli eşsizdir. Cole, "Bir canlı türü olarak, biz insanlarbılişselyeteneklerimiz, inbiktengeçirilmişbilıncımİ7,dilımiz, araçkullanmayetimiz ve dahası, kendi kendımızı yok ctme gibi özelliklerle tanınınz. Ne var ki, en belırgin birözelliğimizde.birbirimizinyüzünebakmayı arzulayan tek canlı türü olmamızdır. Başkalarınınyüzünebakmamız.onlarınbelleklerindeyeretmetutkumuzunvetoplumsal varlığımızı kanıtlamayaçalışmamızınbir göstergesidir. lnsanoğlunu en iyi tanımlayan belki de başkalannın yaşamlan, kafa yapılan vegörüşleri ile ilgili sorgulayıcı tavnmızdır," diyor. Cole bu görüşünü farklı nedenlerdenötürü yüzifadelerini yitirmişkişileri inceleyerek kanıtlamaya çalışıyor. Görüşmeler sonucunda Cole bu kişilerde çoğunlukla ruhsal dengesizlik, yanlış anlama ve aşın kınlganlık gibi, hiç de şaşırtıcı olmayan durumlara tanık oldu. Otizm belirtileri taşıyan bir hasta karşısındakinin yüzünc bakamamasını şöyle açıklıyordu: "Böylesi birkarşılıklı etkileşim kaldıramayacağim yoğunlukta bir duyguya neden olduğundan, kafam kanşıyor vekorkuyakapılıyorum.Budurumfiziksel açıdandadayanılmazoluyor." Öte yandan, 48 y aşındayken görme duyusunu tümüyle yitiren profesör için Cole şöyle diyor: "Ona en ağır gelen şey, karısı ve çocuklarının yüzlerini unutmaya başlamasıy Aynudaki kadırt Shirley MucLaine. Kişiliğe açılan pencere Yüzün dışa vurduğu duygulara onca ilgi gösterirkcn, yüzün kendisine gereken bilimsel ilgiyi göstermcmemiz de akılalmaz bir şey. Günümüzinsanının yalnızca aklaodaklanmışolmasıFreud'dankaynaklanıyorolabilir. Çünkü insanyüzü Freud'un ilgi alanına pek girmiyordu. Onun "New Introductory Lcctures On Psychoanalysis" (RuhçözümlemeÜzerıneYeniGirişNotlan)yapıtındaele aldığı konular"Dış Dünya"dan, bcbek ve penisle özdeş tutulan "Dışkfya dek uzanır, ancak yüzün sözü bile edilmez. Bilimadamları yüzün, aklakıyasla.belki de üstünde durulmaya pck dcğmeyen, sudan bir konu olduğunu düşünürler. Onlar için yüz, darkapsamlı.bizepekdesağlıklısayılmayacak veriler sunan köhnemiş bır araştırmakonusudur. Dil,beyingücüveyapayzekânın cvnmi gibi konular yüzün önemini gölgedebirakmıştır. Mantıklı düşünce vebilişseltümdengelımlennegcmenolduğubir dünyada,bireyinduygularınıyansıtanaraç Farklı duyguların yüze yansıması doğuştan gelen biryetenek mi? (Matthew Modine) Y anıbaşınızdaki birine dönüp bir bakın. Insan bedeninin boyun üzerindeki ustaca ve incelikle kotanlmış bölümü, size o kişinin cinsiyeti, yaşı, o anki ruhsal durumu, kişiliği, sağl ığı gibi konularda ışık tutacak tır. Bedenimizin sözü edilen bu bölümü yüzümüz. Yalnızca dört kastan oluşan baş parmağımi7a kıyasla, elliyi aşkın kastan oluşan yüzümüz, aym zamanda bedenimizin bu kaslardan en iyi biçimde yararlanabilen bir bölümü. Kaş çatmanın gülümsemeye oranla daha fazlakasın devinimini gerektirdiği hemen hemen herkesçc bilinir. Peki ya, öfke, neşe, korku, ncfrct, acı ve şaşkınlık gibi duyguların, kültürler görünürde ne denli farklı ve yabancı olursa olsun, herkes tarafından aynı biçimde algılandığını biliyor muydunuz? 40 yıldır görmediğimiz bir kişiyi, 40 yıl sonraki fotoğraflarından tanıyabilme yeteneğine sahip olmamız akılalma/ bir şey, değilmi? lardan biri olan yüzün neönemi olabilirki? Oldukça önemli olabilir. Ancak bunu kanıtlamayaçalışırkenistediğimizdenlibilimsel olmayabiliriz. Beynin zarargörmesi sonucunda farklı duygulan duyumsama yetisı körelmiş ya da tümüyle yok olmuş hastalar üzerindcyapılansonaraştırmalar,bukişilenngünlüksıradankararlaralmaktandayoksun olduklannı ortaya koydu. Bu da, belli kararların alınmasında bilginin tek başına ycterli ulmadığını, duygulara da gereksınım duy ulduğunu gösteriyor. Tüm çekincelcrinin yanı sıra, insan yüzünün, içinde bulunduğumuz kitle iletişim çağında, iletişim konusunda daha epey bir yol alması gerektiği açıkça ortada. Yüzün içinde bulunduğu konumdan kurtanlması gerekiyor. Southampton Üniversitesi sinirbilım uzmanı Jonathan Cole'unkısa bir süre önce yayımlanan "About FaceYüze Değin" adlı çalışması bu yönde atılmış bir adım say ılabilir. Cole bu konuya, mesle 1990'lıyıllann en ilginçyüzlerinden biri Juiiette Binoche'ınkL Yüz karmaşık konuları içeren bir kitap! (Jeremy Irons)