Katalog

CUMHURİYET DERGt Nevv Yorker Dergisi'nin karikatür editörü Robert Mankoff, kurduğu Karikatür Bankası'nı ve karikatür üzerine düşüncelerini anlattı. Mankoff'la Nevv ^ York'ta yaşayan karikatürist Tayfun Akgül konuştu. Tekkişilik gösteri sanatı R obert MankolTkarikatüre önem vcrcn bir Amerikan dcrgisinin, Nevv Yorker' ınyeni karikatür editörü. 53 yaşındabirAmerikalı. New Yorker haftalık bir dergi vc 800 bin adetbasıhyor. Dört milyondan fazla okuru olduğutahminediliyor. Çoğunluklayorum, öykü, şiir, sanat, eleştiri yazılan ile editoıyal yazılannyeraldığı bu dergi bol desen kullanıyor vehersayısında 152Okadarkarikatür basıyor. Dergininkendisigibiyazarlarıveçizerleri de kalburüstü sayılıyor. Zaman zaman Gabricl Garcia Marquez gibi uluslararası üne sahip yazarların yazı veya öykülerineyerveriliyor.Cumhuriyetgazetesiçizeri Ali Ulvi Ersoy' un 50'li yıllardabu dergide yayımlanmış karikatürleri var. 1994'te Gürbüz Doğan Ekşioğlu nun ikisi kapakta olmak üzere iiç descn/karikatürübasıldı. 80'li yıllardan itibaren diğer dergiler hiç karikatür basmazyadakarikatürlcriazaltmaeğiümi gösterirken New Yorker karikatürlere önem veriyor ve en y üksek tel ifi ödüyor: Karikatür başına 1000 dolar. Dolayısıyla ABD'deki birçok karikatürcünün veya karikatüre ü olmayolundaki gencinhedefi oluyor. Bu dergide çizgileri yayımlanan bir karikatürcü mesleğinde tepeye tırmanmış sayılıyor. Mankoff kimdi? Dünyaya nasıl bakıyordu? Dünya karikatürünü nasıl tanıyordu? Cumhuriyet gazetesi ve Karikatürcüler Derncği adına Mankoff'laTayfun Akgül görüş.tü. Robert Mankoff ile söyleşi,görevini "icraettiğinin" ilkhaftasındaonun "Cartoonbank" (Karikatür Bankası)adını verdiğiüç katlıbirbanliyöevininofiseçevrilmişgarajındagerçckleşti. Yeni sütbeyazbadanalı, duvardiplerindeasılmayıbekleyençerçevelenmiş özgün karikatürler ve en son teknolojiyikullananbilgisayarladoluolanbuofise girdiğimizde ayağında sandallar, üstünde vişne çürüğü ütüsüz tişört ve kot pantolonuyla beliren Robert Mankoffortalığın kanşıklığındandolayıözürdiledi.Görüşmenin Manhattan'daki Nevv Yorker dcrgisinde değil de şehirdışındaki garajdan bozma "karikatür bankası"ndayapılmasınınbir özel nedcnivardı.Gençliğindenberibilgisayarlara meraklı olduğunu söyleyen Mankoff 1992 'de " Cartoonbank " ı kurmuş ve karikatür veri tabanı oluşturmaya yönelik bir girişimdebulunmuştu.önceNevvYorker'ayollanmış ancak basıma kabul edilmemiş karikatürleri derleyip pazarlamayı düşünen Mankoff bu düşüncesini uygulamaya koyduğundan dört yıl sonra şirketinin başında kalmay ı başardığı gibi dergide karikatür editörlüğünc de terfi ederek "bankasını" New Yorkcr'apazarlamıstı. Mankoff ABD karikatür pazarının son yıllardaki en başarılı isimlerinden biriydi. Bugüne dek yayımlanmış dört karikatür kitabı var. Çcşitli karma sergilcrde yer aldı, karikatüre merak salan gcnçleriçinbirCDROMçıkarmıştı. Vletnam'a gltmemiş... Robert Mankoff doğma büyüme New Yorklu.ÇocukluğuNevv York'unkozmopolitan Queens bölgcsinde geçti. Liseyi sanat ve müzik ağırlıklı bir okulda okudu ("Fame" adlı film bu okulu konu almış). Ardından Syracu.se Üniversitesi'negirdi. Vıetnam savaşı sırasında askerlikten uzak durabildi: "Savaşa gitmemeyi öğrenci kalarak başardım" diyor. Savaşın ertesinde 'Deneysel Psikoloji' konusuna merak saldi vebukonuda doktora y apmaya başladı. O dönemlcrde akademik çalışmaya eğilimli olduğundan söz ediyor. Yelpazesi genis. sayılabilecekbir eğitimdengeçtiğini.amaalçakgönüllülükle "Bugünhiçbirşeybilmediğini" söylüyor. Öğrencilikdönemindeyüreğinde karikatür tutkusunuheptaşıdı; çiziktirmeyi hiçbırakmadı. Otuzlu yaşlara gelince her şeyi bırakıp karikatürcü olmaya karar verdi. Nevv York'taki çeşitli dcrgilerde yayımlattı çizdiklerini. Mankoff 'yavım' sö/cügüyerine 'satmak' sözcüğünü kullanıyor daha çok. Çizgilerini Nevv Yorker'a 'satmak' ikiyılını almış. Posta ile yollamış escrlerini. Halen Nevv Yorker'da cizen birçok karikatürcü de aynı yolu izliyormuş. Ancak tanınmayan bir karikatürcünün Nevv Yorker'ın bünyesinc girebilmesinin çok çok zor olduğunu vurguluyor. Bilgisayarladostluğuüniversitcyıllarındabasjlıyor. Kısavebasitprogramlaryazmış. "197778'den itibaren kişiselbilgisayarlar pazarlanmayabaşlandığından beri aklımdan hep bir bilgisayar sahibi olmak gcçıyordu. l980yilındabir 'RadioShack' markabilgisayarsatınaldım. Bellcği 16kilobyteolanbu aleti alıp eve götürdüğümde ne kadar heyccanlandığımıanlatamam.Oanyapabileceklerimin nercdcyse sonsuz olduğunu düşünüyordum. 1990yılındabir 'Macintosh' um oldu. Hemen Nevv Yorker'a gidip arşivleri ıçin bilgisayar kullanmalannıönerdim. Otarihlerde Nevv Yorker'da yayımlanmi!} karikatürlerin başka yayın organlarına veya kişilcresatışındanyıllık250bindolarlıkgelirsöz konusuydu. Satış işlemi arşiv taranması, yazışmalarve diğer işlemleryüzünden zaman alıcıydı.Bütünbuişlemleri bilgisayar ortamınataşımayıönerdim. Inanıyordumkikarikatürleribilgisayardaarşivlemekleherkes kazançlı çıkacaktı. Halihazırdaki sistemde karikatürcü, bir dc hele yaşlanmaya başladıysa, çizdiği son karikatür ile var olmak /orunda. Oysa eserleri toplandığında çizdiği ilk karikatür de sonuncusu kadar önem kazanmışolacaktı.Bütünbunlananlattığınıda aldığımyanıt 'Hayır' oldu. O dönemlcrde Nevv Yorker daha az 'ticari' ydi. Derginin ürünleri başka yayınlar tarafından çalıntı olaraknispetendahakolaybasılıyordu. Aldığım olumsuz yanıt üzerine ben de Nevv Yorker'ın karikatürleriniarşivlemekyerine basılmaya değer görülmeyen karikatürleri arşivlemeküzerekendişirketimi,yani "Karikatür Bankası"nı 1992 yılında kurdum. Geçen yılın sonunda da bu şirketi Nevv Yorker'a sattım. Ancak halen, şirketın başındayım. Şu sıralar son on yıl içinde Nevv Yorker'da basılmış karikatürleri görüntüleriyleve elbet çizerlerini de arşivlemiş durumdayız. Geriye kalan yaklaşık 50 bin karikatür ilebilgilerarşivlenmeaşamasında." Bu uğraşın zorluğu iberinc konuşuyoruz. Nevv Yorker'da işin başından harcın iyi atılmış olduğunu; her yazının, restnin ve karikatürünaçıklamalıolarak,altyazılanyla,anahtar sözcükleriy le ve tarihleriy le zaten kâğıt üstünde bclgelenmis olduğunu anlatıyor. Karikatür seçlmi Robert MankofT 1977'dcn beri Nevv Yorker'da çizdiğini, bugüne dek 560 kadar karikatürününaynı dergide yayımlandığını söyledikten hemen sonra "Biliyorsunuz Nevv Yorker'da karikatür yuyımlatmak kolayışdeğildir" dıyor. "Haftada4binilc5binarasındakarikatür yollanırdergiye. Bunlarcditör tarafından ön elemcden geçirilerek 30 kadarıaday karikatürolaraksaptanır. Dergıyegirecek 1520 karikatür sanat kurulunca belırlenir. Bu arada eklemek gerekir ki dergiyle sözlcşmcsi olan yaklasık 500600 kadar karikatürcü ve dcscn çizerı dc var. 1926'dan bu yana Nevv Yorker'da 58 binden fa/la karikatür baMİdı.Hcmsayıhemdenitclıkolarakbu karikatür kütlesininazımsanmayacak kadar önemli olduğunu düşünüyorum. Elbettegazetelerdede her haftabinlercc karikatür basılıyor, ancak Nevv Yorker'i dığcrlcrinden ayıranbirdurumsözkonusu. Dergiyle sözlcşmesi olan her karikatürcünün her karikatürii basılacak diye birkoşul yok. Bcnim karikatürlerıının de ıkı ay beklediği oluı. Beniın ve diğerkarikatürcülerın haftada 1015 karikatürçizdiğinigÖ7Önüncalırsanızürcti Mankoff: "Karikatürdekiönemliolgu çizginin ve esprininyaşaması,yeniçizgive esprileregebe olmast, tazelerini üretmesidir. "