Katalog

17EYLÜL 1995. SAY1 495 mı öncmli görülmclidir?.. Ya da Beşikdüzü'nde belediye ilçenin ortasında yer alan yüzlerce yıllık çınarları keserek yerinc kocanıan vc kaba bir işhanı yapabiliyor. Bu çınarlarda Bcşikdüzü'nün doğası ve tarihi değil miydi? Sahildeki yeni düzenlenen park değil ama çünkü oparklardan yol boyunca hertarafta var bu eski park, Beşikdüzü'nün o nefis pidesi ile birlikte ve hatta Beşikdüzü'nün sosyal ve kültürel yapısınımutlakaetkilemişolanünlü Köy Enstitüsü ile, bu kentin kayda değer, rehberlere girmeye değer bir özelliği olmayacak mıydı? Oysa şimdi kitaplarda Beşikdüzü'nün adı bile geçmiyor. Çünkü 'tarihi eser'i yok... Örnek çok. Tüm bunlar kenti insanıyla, çevresiyle, ortamıy la, doğasıyla, tarihiy lc, yapılanmasıyla, mimarisiyle, estetiğiyle bir bütün olarak görmekten henüz çok uzak olduğumuzu göstermiyor mu?.. katlı binalardan oluijan rahat bir yerleijim oluijinuş. Denizkenarları ise o sıralarda gö/de ycrler değilmİ!). Gözdc olmadığı gibı tenha ve pek tekin yeı lerdedegilmiş. Balıkçıların, teknecilerın mekânlarıymış. Buyerleşimdüzeın cumhuriyetten sonra Rumların, bir kısnıı kaçarak,birkısmımübadcle ile Yunanistan'agitmeleriylebölgeyi boşaltmalanndan sonra da dcvam etmiş. Sadece bağcılık tükenmiş, bağlarm yerini tütün, fındık vc çay tarlalarıalmısj. Ulaşım da o sıralarda çok zormus.. Kıyı boyunca kıvrılarak gidcn Trabzon karayolunun geçilmezligi dillere destan olmuş. üünlerce sürmesine rağmen dcnizyolutercihedilmiş. Herşeyl%0'lardan sonra değişmiş. Birçok yerde deniz doldurularak sahilden yeni bir yol yapılıyor. Ve Bir canıi ve Müsliimun mahallesinden kalanlar... Karadeniz dıs.arıya baglanıyor. Bundan sonra kentleşki ya da yamaçlardakı dede yadigâme giderek bu yolun kenarına kayrı cvlcrini terk cdcrek kiraya vercmi!,. Uskisinin değersiz deniz kıyırck denize karşı 'lüks'apartmanlaları en gözde yerlcr olmaya başlarataşınmışlar. llksıraapartmandan mış.Önccvaılıklıolanlariçerlerdebir duvarla kapanınca daracık so GEZİ 7 kaklarınayırdıgı ıkinci sıra duvara başlanıyor. Bu böyle giderken denizin doldurulması sürdürülüyor. Buralar da, parkların yanı sırabclediyelere ait oteller, spor salonları vb. ile dolmaya başlıyor. Yinede... Genellikle kentlerin merkezlerini zorlayan, buralardan başlayan, kentin eski çekirdeğini ve dokusunu bozan yeni kentleşme örneklerine göre Karadeniz'de eski kentin uzağında başlayan kentsel gelişme daha iyi bir kentsel planlamanın yapılabilmesi ve eski değerlerin de korunabilmcsi için bir şans yaratmıştı denilcbilir. Ancak ortaya çıkan tabloya bakınca bu şansın pck yerindc kullanılamadığı görülüyor. (,'ünkü, sahilde başlayan gelişmeler adını adımiçerilereve yukanlara doğru sızarak tüm yerleşime hâkim olmuş. Yani geç kalmmış. Ancak yine de orada burada kalanlar var. Yeni kentleşmenin kararlı ilcrlemesinin her an tehdidi altındalar. Hiç olmazsa buralarda bazı ko« hıırıailı bir kapı tokmufı... rry Kültürel renklllik Karadeniz'in uzun süre ulaşılamazoluşunedeniylckapalıbirbölge kültürüoluşturdugu söylenebilir. Günümüzde, bölgede vc bölgc dışındaKaradenizlilcrarastndatutuculuk düzcyinde gelenckçiliğin, memlekete bağlılığm sürmcsinde bununpayıolmalıdır. Karadeniz'in kapali lığı bölgeye daha öncc hâkinı olınuş Helen kökenli Pontııskiiltiirünün varlığını, hatta ağırlığını uzun sürc korumasını sağlamış. Bugiin bilc iç bölgelcrdc ycr adları Rumca söyleniyor, türküler Rumca okunuyor ve evlerde Rumca konuşuluyor. Böyleceuzunca bir süre içindc Rum, Türk, hatta Ermeni ve Gürcü kültürleri iç içe yaşamış. Karadeniz'ininsanlarıbu tarihinçizgilerinitaşıyanözellikveözgünlüklere sahip olmui>. Karadeniz'de bütün tarihi karmalayaıı bir kültiiroluşmuş.Türkiye'ninkültür haritası içindeçokrcnklibirunsur Karadeniz... Bu kültiirün giderek tek renklilige dönüijmesi tüm Türkiye için bir kayıp olacak. Orta Mtıhalle 'ılen bir kapı. Yeni kentleşme... Özellikle Doğu Karadeniz'de dağların sahile dik olması nedeniyle ycrleşimler daha çok vadilerin denize açılan kısımlarında gelişmiş. Burada tarıma uygun bir miktar arazinin bulunması da kentin ihtiyaçlarının karşılanma.sını sağlamısj. llkyerleşimlcrdenizdenuzakta, vadilerin yamaçlarında gcrçekleşmi)}. 'Türklerdenizi sevmez,denizdcn kaçar' denir, ama TürklerdenduhaönceRumlarböylcyerleşmiş. () zamanlar bağcılık da yapıldıgı için bahçe ıçinde, iki ya da tek Akçaabat'taıı özeııli bir pencere. başka ne kalacaktır?.. Ya da Trabzon'da Orta Hisar Mahallesi... Bu mahalle sadece Fatih'in fetihtcn sonra kiliscden çcvirdıği vc kcndin adını vcrdiği camiden dolayı mı önemlidir, yoksa lıâlâ varolan eski kcnti ve kültürünü yansıttığından Almaııyu 'dtt çalı$an bir Akçaabatlt, eski evini restore ettirmiş. Ama yeni bina tüm dokuyu bozuyor.