Katalog

Leblebinin gevreği kızgın kumda En ünlüsü, Çorum'un leblebisidir. Ama Elazığ'ın Ağın ilçesinde, leblebinin hazırlanışı da ilginç bir yönteme dayanır. Erdal Yazıcı eblebi denilince; boş zamanımızda, eğlencemizde, masamızda, cebimizde, avucumuzda ycrini ahveren bir "çercz" akla gelir. Leblebi, büyüklerin yanı sıra çocukların da vazgeçemeyeceği türden bir eğlenceliktir. Çocuklar için şekerli leblebinin ayrı bir yeri vardır. Hele bayramlarda, düğünlerde, dinlencelerde sigara içme alışkanlığımız yoksa, yolumuz da çerezcinin yanından geçiyorsa, bırazcık çekirdek ve leblebi alıveririz. Leblebinin gevreği iyı kavrulmuşu hoş olur. Çoğumuz için leblebi, gereksiz ve en son akla gelebilecek bir yiyecektir. Olsa da olur olmasa da. Ama yine de ondan vazgeçemeyiz. Mahallemize, sokağımıza baktığımızda, her köşebaşında bir çerezci görürüz. Bu da leblebi türünden çe, rezlerle aramızın hiç de fena olmadığını gösterir. Leblebinin en UnlUsU Çorum leblebisidir. Bunun yanında nohut ekilen yerlerde de leblebi yapılır. Leblebinin yapılışı başlıbaşına beceri ve deneyim isteyen bir iştir. Elazığ yöresinde yapılan leblebi Çorum'daki kadar ünlü olmasa da değişik bir tadı ve yapılış şekli vardır. Yapılış şekli, Çorum'unkine hiç benzemez. Çerezcinin önünden geçerken gördüğürnüz "kavrulma" yönteminden farklıdır. Her yörenin kendine has gelenekselleşmiş bazı özellikleri vardır. Bu özellik yiyeceklerin yapılında da kendini gösterir. Sözünü edeceğimiz yöremizde, kuşaktan kuşağa geçmiş, tümU doğal olan yöntemlerlc leblebi yapılır. Araçlar, son derece basittir; kaplar, ince elenmiş kum (lebîebi yapırru için özel olarak hazırlanır), su, tuz ve meşe külü. Kumu anladık da, meşe külünün işlevi ne diye, soracaksınız. Bu da leblebinin yapılışında değişik bir yöntem olmaJı. Elazıg iline 90 km. uzaklıkta, Keban Barajı kıyısında, nüfusu 2800 dolayında bir ilçemiz olan Agın'da değişik, ilginç bir yöntemle leblebi yapılır. Hasat mevsimi sonunda, nohutlar harmandadır. Harman yerinden alınan nohutlar yabancı maddelerden arındırılır... Diğer araçlarımız; kaplar, kum, tuz, su, elek, meşe ağacının külü de hazırdır. Ama bir eksiğimiz var... Leblebiyi kim yapacak? Yörede bu işten anlayan ustalar çağrılır. Işe başlanır. Genişçe bir alanda iki ayrı ocak kurulur. Ocaklar yakılır. Birinci ocakta; demirden veya bakırdan yapılmış leğene benzer bir kap vardır. Kabın içine daha önceden hazırlanmı; kum doldurulur. Ocakta kum iyice kızdırılır. Ikinci ocakta ise, bir kap içinde su kaynatılır. Ocaklarımız hazır, suyumuz kaynamış, kum iyice kızrruştır. O halde leblebiyi yapmaya başlayabiliriz. Bu arada yardıma gelmiş ihtiyar ninelerimiz de ocak başında iş yapanlara yol göstermekte, yılların deneyimini genç kuşağa aktarmaktadır. Burada iş yapanlar yardımlaşmanın, dayanışmanın en güzel örne&ini verirler. Yaşanan olay, adeta bir imece olayıdır. Herkesin ayrı bir görevi vardır. İş paylaşılmış, yapılacak iş kolaylaşmıştır. Yaşlı nineler bu arada iş yapanlara emir yağdırmaktan geri durmazlar: "Anam, sen suyu kaynal... Sen de kanştır... Sen ocaga odun ai..." Bu arada gençler, ninelerinin emirlerini geciktirirlerse, vay geldi hallerine. tlk ışlem nohutu, meşe külü ıle karıştırılmış suda yıkamak. Bu ışlem çabucak tamamlanır. Meşe külünde kanstırılmış nohutlar ıkıncı ocaktakı kaynayan suya dökülür. iyice haşlanır. Haşlama işlemı bittığinde, nohutlar sudan çıkanlıp, kızgın kuma dökülür. Işin zor yanı başlamıştır. Haşlanmış nohutlar kızgın kumda hareketlenirler. Sanki kaynıyor izlenimini verirler. Bu sırada "kevgir" denilen bir aletle kumun sürekli karıştınlması gerekir. Karıştırılmazsa, nohutlar yanabilir. Ocaktaki ateş iyice güçlendirilir. Ocağın sıcaklığı kumu kanştırana zor dakikalar yaşatır; bunun için karıştırma işlemi nöbetleşe yapılır. Leblebinin ncfis kokuları ortalığı sarmıştır. Ocak başında bekleşenler heje çocuklar işin sonunu sabırsızlıkla beklemekCedırler. Bu arada sohbet de koyulaşmıştır. Anılar espriler, şakalaşmalar birbirinı izler. Kum içindeki nohutlar iyice kavruluncaya kadar karıştırılır. Kavurma işleminin bittiğine yine "nineler" karar verir. Işlem tamamlandığında, kum ve leblebi elekten geçirilerek birbirinden ayrılır. Sıra leblebinin kabuklarının soyulmasına gelmiştir. Bir çuvala doldurulan leblebiler burada elle yoğrularak kabukları L soyulur. Sonra tekrer elenir. Leblebimiz servise hazırdır. Ağır iş sonunda emeğimizin ürünü ortaya çıkmıştır. Ocak başında bekleşenler için sonuç sevindiricidir. Kıtır kıtır gevrek leblebinin tadına bakıhr. Olay yerinden geçmekte olanlara, "kolay gelsin" dıyenlere de leblebi sunulur. Geriye kalan nohutlar da aynı işlemlerden geçirilerek gün batımına yakm iş tamamlanır. Bu iş.n zorluğunu görenler ve yaşayanlar için, leblebinin değeri bir başkadır. Tatil bitimine doğru, leblebiler paketlenmiş, yolculuğa hazırdır. Bavulumuzun bir köşesinde veya çantamızda yerini almıştır. Resmı ıstatıstıklere göre, 15 yıtdır nufusu hiç artmamış olan A0ın ilçesi (sol ustte), hasat sonunda ocaklardan yukselen leblebi kokulanyla sarmalanır. Haşlanmadan önce meşe külünde karıştırılan nohutlar, haşlandıktan sonra, kızgın kuma dökülür (en ustte) ve "kevgir" ile sürekli karıştırılır kı (ustte) nohutlar yanmasın...