Katalog

S A Ğ L I K Erdal Atabek Hastalık saçmak, hastalık kapmak Toplumumuzda grip hastalığının basit bir hastalık olduğuna ilişkin yaygın ve "çok yanlış" bir kanı vardır. Bu kanı yanıışpr. Çünkü grip, basit bir hastalık değildir. Bunun en belirgin nedenleri ise bulaşıcı olması, organ hastalıklarına neden olması ve beden direncini kırması ile ölümlere bile yol açmasıdır. nce hafif bir nezleyle birlikte kırgınlık başlar. Rütün kaslar tatlı tatlı ağrımaktadır. Insan ara sıra şöyle bir gerinmek ister. Henü7 çalışma gücu fazla etkilenmemiştir. "Üşuttuın galiba, nezle oluyonım" dönemidir bu. llk gun genellikle böyle geçer. Ertcsi gün, ne/le adamakıllı artmıştır, kırgınlık daha da belirgindir. Ara sıra kısa ürpertiler gelir gider. tşe gclinmiştiı, ama çalışmanın keyfi yoktuı. Başta bir ağırlık, sırtta boyuııda ağrılar duyulur. Çalışma arkadaşlannın "Sen şifayı kapmışsın, hastalıgı bize de bulaştıracaksın" dedikleri donemdir. Boğa7 yanması, öksiirük başlamıştır. öksürüklerin arasına beklenmedik hapşırmalar yerleşıvenr. Hve güç dönülür. Beden yatıp dinlenmeyi istemektedir. Gene de yarı gezinip yarı oturup akşam geçirilir. Gece ateş yukselir. Ateşin yukseldiği bedenin sıcaklığından bellidir. Ertesi sabah, durum iyi gibidır. Kırgınlık azalmıştır. Yeni bir günün tazeliği gelmış, insanı iarnıışür. lşe gitmemek de olmaz, yapılacak sürüyle şey vardır. Kalkılır, işe gidilir. Ama artık çalışma gücu azalmıştır. Bir yorgıınluk, halsızlik bedcni sarmış, hiç bir şeyin tadı kalmamıştır. Bu durumda kalkıp evine gidenler de vardıı, hastalığı sıirükleyip ayakta kalmayı sürdürenler de. Ama "grip" artık kendini göstermiştir. Artık bilinen deyimiyle, "tedavi edilirse bir hafla, tedavi edilmezse yedi gün" sürecektir. Dunyada en çok işgucü kaybına yol açan hastalıkların başında "grip" olayının geldiği araştırmalarla ortaya konmuştur. Bu son derece bulaşıcı virüs hastalığının yayılmasının önlenmesi, insanlann bir ölçüdeelinde olduğu halde, sağlık kültürü yetersizliği, dikkat eksikliği, çevresinc saygı duymamak nedenleriyle başanlamamaktadır. Grip hastalığına yol açan virüsler, hastalanan insanın burun salgısında, solunum yolları salgısında bulunur. Bu salgıların aksırıkla, öksürükle püskürtülmesiyle çevreye yayılır. Aksırıkla, öksürükle çevreye yayılan damlacıklar sadccc o anda saçılmakla kalnıazlar. Bir sürc havada asılı kalırlar. Bu virüsleri solunum havasıyla alanlar da hastalanır. Bir türlü yapamadığımız basit önlem, aksırırken, oksürürken ağzını kapatmaktır. Bakınız çevrenize, otobüslerde, trenlerde, vapurlarda, sinemada, okulda, işyerinde öksüren, aksıran kaç kişi ağzını kapatmak gibi uygar bir hareketi yapıyor? Kaç kişi, bu basit, ama zorunlu hareketin hastalığı bulaştırmamak olduğunu düşünuyor? Gene kaç kişi, oksürürken, aksırırken ağzını, burnunu kapatmayan kişiyi, iş arkadaşını uyarıyor? Bugün, birçok yerde küçüklü, büyuklü grip salgınları yaşanıyor. öyesine kanıksanmış ki, topluma hiçbir uyarı yapılmıyor. Oysa, TV spotlarında ycr verilmeye ne kadar değer bir konu bu. Toplumumuzda grip hastalıftının basit bir Sebzeler rehberi Patlıcan O •• Ne yapmalıyız? 1 Grip hastalığı, ilk nezle belirtilerinden başlayarak, hastalığın ortaya çıktığı günler süresince özelikle başlangıçta çok bulaşıcıdır. Hem kendi sağlığımızı, hem de başkalarını korumak için dinlenceye başlamalıyız. 2. Bulunduğumu? ortam nc soğuk, ne de çok sıcak olmalıdır. Sıcaktan soğuğa çıkmamaya özen göstermeliyiz. Beden ısısını hızla değıştircn ortam değişmeleri beden direncini kırar. 3 Beslenme biçimımiz hafityiyccekler, bol sıvı alımına dayanmalıdır. L imon, portakal, greyfrut suları C vitamini alımını arttıracaktır. Çorbalar, pure kıvamında yiyecekler, meyveler yararlıdır. 4llaç alımına hekimler karar vermelidir. Eklenecek bakieriyel enfeksiyonlar düşunülerek antibiyotik kullanılabiliı. AntibiyotikIcrin grip bakımından yararı yoktur. Ağrı ve kırgınlık kesici ilaçlar yararh olur. Ancak, çocuklarda grip sırasında kullanılan aspirinin Reye sendromuna yol açabileceği kuşkusu bulunduğundan aspirinden başka bir ağrı kesicı yeğlenmclidır. 5 Hastalık geçtiği sırada, beden direncinin azalmış olacağı dikkate alınarak yorgunluklardan, üşutmelerden, havasız yerlerde bulunmaktan, uykusuzluktan sakınmak doğrudur. 6 özcllikle çocukların, başka hastahklan olanların, yaşlılann grip konusuna karşı daha duyarlı olacakları dikkate alınarak, bu kişilerin hastalığında daha dikkatli, daha özenlı davranılmalıdır. Dinlence daha erken başlatılmalı, sağaltım daha dikkatle yapılmalıdır. Patlıcan, uğrunda yangınlar ' çıkarılmış bir sebzedir. istanbul'un ünlü "patlıcan yangınları" patlıcanın kızartması yapılan mevsimlerde ahşap evlerin topluca yanmasıyla sonuçlanmıştır. Patlıcan, bu "kısacık boylu, kadıfe donlu" nazlı, sofralarımıza çok çeşitlı yemeklerıyle gelir. Ünlü kızartması (yoğurtlu ya da şalçalı), kebabı, kızartılarak etle pışırilen oturtması, kıymayla yapılan silkmesı (çiğden de yapılır, daha hafif olur), salatası şöyle göz önüne gelen çeşitlerinden birkaçı Unlü "köpoğlu salatası" ateşle közlenerek sarımsak, yoğurt, tazeacı yeşil biberle yapılan mezedir. Adını acılığından afmış olmalıdır. Soğuk yenen zeytinyağlı patlıcanlı pilavı unutmak haksızlık olurdu. Ama bu güzelım sebze, besin değerlerı bakımından "orta karar"dır. Padişah sofrasıns giren "hünkâr beğendi'si beğendikebabı diye de tanınır değişik tadından olmalıdır. Kalorisi düşüktür: 100 gramında 25. Proteini 1.2 mg, yağ 0.2 mg, karbonhidrat eser. Mineral değerleri ortalarda, bazıları daha da düşüktür: Sodyum 8 mg, potasyum 240 mg, kalsiyum 12 mg, fosfor 20 mg, magnezyum 10 mg, demir 0.4 mg Vitamin değerleri de orta karardır: A vitamini 5 U., B, vitamini 0.04 mg, B, vitamini 0.05 mg, Niasin 0.6 mg, C vitamini 5 mg Görüldüğü gibi, öyle önemli vitamin değerleri yoktur. Pişmeyle bu değerler biraz daha azalır. Ne yapalım, hayarta 'yararlılık" kadar "ağız tadı"nm önemi de vardır. Patlıcan sevgisi biraz nostaljik olsa da yaşayacaktır. D Kamusal sağlık önlemleri hastalık olduğuna ilişkin yaygın "ve çok yanlış" bir kanı var. Bu kanı yanlıştır. Çünkü, grip, basit bir hastalık değildir. tır. Grip, kısaca uç nedenle ciddi bir hastalıkKamu yetkilileri, genel olarak, hastalık konusunda duyarsızdırlar. Salgın yapan hastalıklara bile, bireysel hastalık olarak bakma alışkanlığını surdürürler. Büyük ölçeklere varan salgınlarda okulları geçici sürelerle tatil etmekten başka bir önlem almayı düşünmezler. Oysa, grip konusıı da dahil, bütün bulaşıcı hastalıklar için alınacak kamusal sağlık önlemleri vardır. Bunların başında "toplumun uyanlması" gelir. TV ve radyo yayınlarında toplumun bulaşıcı hastalıklara karşı sık sık uyanlması zorunludur. tstasyonlara, iskelelere, işyerlerine, sinema dinlenme salonlarına uygun uyarı levhaları konabilir. Hastalığa yakalananlar,özellikle hastalığın yüksek derecede bulaşabildiği ilk günlerde dinlenceye alınmalıdır. Sonraki günlerde daha çok kişinin hastalanabileceği dikkate alınmalıdır. Topluma açık yiyecek, içecek yerleri sağlık açısından daha sıkı denetlenmelidir. Hava kirlenmesi, kapalı yerlerde sigara içimi daha dikkatle kontrol altına alınmalıdır. Sağlıklı yaşam hakkının insan haklarının başında yer aldığı bilinmelidir. D 1 Çok bulaşıcıdır. Kitle salgınları yapabilir. Büyük işgücü kayıplarına, ekonomik giderlerin artmasına yol açar. 2 Nezleden, kırgınlıktan çok ötelere giden organ hastalıkları yapabilir. Bronşit, bronkopnömoni, pnömoni yapabilir, menengoensefalite yol açabilir. Grip hastalığı ölümlere yol açabilir. Bunlar, genellikle sanıldığı gibi her zaman direnci azalmışlann, yaşlıların ölümü değildir. Gençlerde de görülebilir. 3 Grip, beden direncini kıran bir hastalıktır. Hastalık sırasında bakteriyel hastalıkların eklenmesine yol açabildiği gibi hastalık geçtikten sonra da halsizlik, kendini toparlayamama, işgücu verimini kazanamama gibi belirtilerin sürmesine neden olur. Bu bakımdan, grip hastalığının öyle ayakta geçiriliveren bir hastalık olduğu sanısını bir yana bırakmalı, hastalığı ciddiye almalıyız.