Katalog

E Çözüm bekleyen hastalıklar mar içlerine nasıl yapıştıklarırun (atheroma) ve damarları nasıl sertleştirdiklerinin (atherosclerosis) mekanizması anlaşılmaya çalısılacak. Kalple ilgili birçok hastalıklara v'areler bulunuyor. Daralan damar iptal edılıp bacaktan alınan bir damara bu iş gördüruluyor (bypass); kalp aktarılıyor, yapay kalp takılıyor. BütUn bunlar hastalık ^onrası \y ler. Önemli olan, ha.stalığın oluşmasını önlemek. Şimdi bu alanda büyük çaba harcanıvoı. Hücre mühendisliğinin (genetic engineering) gelişmesi, birçok hastalıkların bu yolla tedavisinı mumkun kılabilir. Bu yolda şimdiden buyük ilerlemeler görülüyor. Maymun, kobay, beyaz fare gibi laboratuvar hayvanlarına karşılık mikrobiyoloji uzmanlarının elinde de barsaklarda yaşıyan yararlı basiller var. Bunlara, şekeıiiler için ensulin, buyumeyen çocuklar içın hipofiz hormonu, yananlar için kan albümıni ürettirilıyor. Kalıtım hastalıkları Akıl hastalıkları Psikoz ve nevro? gibi akıl hastalıkları alanında beklenen gelişmeler ııorobiyoloiide görulecektir. Kelimcdcn dc anla>ılacağı gibi bu bilim dalı, sinir sisteminın yapısı (anatomy), işleyisi (physiology) ve bozuklukları (pathology) ılzerinde araştırma yapar. Bugün tıp karaciğer, kan, böbrek hucresinin kimyasal yapısını oldukça bıldiği halde sinir sisteminden biı hılcrenin kimyasal yapısı hakkında aynı düzeyde bilgi sahibi değil. Evet, hüerelerle sinirler arasındaki kimyasal bağların mckanı/masmı öğrenme yolunda epey şey biliniyor. Fakat, beyin hakkında aynı şeyi soyleyemeyiz. Bunu biı ben7etme ile şöyle de açıklığa kavuşturabilirİ7: Sinirleri telefon tellerine, merkez lelefon santıalını da beyine benzetelim. Tcllcr hakkında bildiğıınizi ınerkez telefon santralı hakkında bilemıyoruz. Beyın u/erindeki çalışmaiar henü7 çok yeni. Bu konulardaki bilgi artıp kesinlik kazandıkça, akıl ilaçları yapımında da (Psychopharmacology) ilerlemeler görulecck. Baska bir deyible, sinir sisteminin her parçasının kimyasal durumu oğrenildikçe, akıi (veya sinir) hastalığının bu kimyasal durumda nasıl bir dcğişıkliğe yol açtığı öğıenılecek; böylece de o değişikliğin (hastalığın) kaldınlması mumkun olacak 1 1 1 Kanın pıhtılaşmaınası hastalığı (hemophilıa) vc hcmoglobin hasıalıkları gibi kalı tım hastalıkları birçoklarını ya^am boyu sakat yasamaya mecbur ediyor. Kalıtım hastalıkları pck v'ok. Sayısı kesinlikle bilinmiyor. Hemophılıa sadece erkeklerde gorulııyor. Babadan oğula geeiyor. Kanın pıhtılaşmaması, sünnet olmamak, diş ccktirmemck, parmağının kesilmemesine dikkat etmek gibi imkânsızlıklara yol açıyor. Son çar tkinci Nikola'nın oğlunda bu hastalık vardı. Rasputin guya bu hastalığı iyileştirdiği iv'in buyuk servet ve nüfuz kazanmıştı. Hemoglobin hastalıklanna ornek olaıak da 'orak hücre' (Sıcklcccll anemia) hastalığını gösterebiliriz. Bu doğmalık (congenital) hastalıkların hemen tanınıp iyileştirilmesi bebek ana karnında iken nıümkün olabiliyor (henuz bir aylık gebelikte). Bebeğe, doğuşunda ilik aşılanabüiyor. Hatta, ilik değiştırme karında iken, yani yavrunun yabancı organı ıcddetme olaııaklaıının tam gelişmemis olduğu bir sırada bile yapılabiliyor. Ama, yukarıda da belirttiğimiz gibi, önemli olan, hastalığı iyileştirmekten cok onlemek: Nezlelinin yanından uzaklasmanııı nezleyi iyileştirmekten çok daha kolay ve ucu/ olması gibi. KISA... KISA... KISA... KISA... KISA... KISA bundan yararlanılmak ıstenmış, tuy fırçalar yapılmış "Islak beze kıran mı gırdi de to? almak için tüyden fırça yapılıyor?" denecek belkı. Fakat değil. Tuy fırça ıslatılmış bezin kullanılamayacağı yerlerde kullanılıyor. Milyonlar değerınde bir tabloyu ıslak bezle sılemezsıniz Çını vazoları, cam ve fildişi narin eşyalan ıslak bez temızler, ama tehlıke yaratır. , Soz konusu tuy fırça bu tür ışlerde kullanılıyor. Fırçanın sapı oto radyo antenı, taşınır televızyon anteni gibi çekilerek, uzatılıp basılarak kısaltılıyor: Tuy fırçalar 4 boy yapılmış Küçükler çok kolay kırılacak şeyler ıçın. Fiyat hakkında da bıraz bılgı verelım: Büyük boylar 2 dolar, ıkı adet küçük, 4 dolar. Bızde de yapılamaz m ı ' I Hemen her ülkede, kanserle savaşa büyük bütçeler ayrıhyor. Tlbbın hâlâ geri olduğu alanlar var... Kalp ve damar hastalıkların oluşumunu enge/leyici çözümler bulunamıyor. Kan hastalıkları gibi kalıtımsal bozukluklann tedavisinde olumlu adımlar atıîamadı. • Jilıının buluıı dallarıntla olduğu gibi, npta da son 50 yıl içindc kaydedilen gelişmeleı son 5.000 yı! içindekı gelişmelerdcn kat kal la/la olmustur. O derecede ki bunların sadecc adlarını bile sıralamak bir kitap dol durabılir. Fakal, bu ileri atılımlara rağmen dört öncmlı alanda henu7 ağır aksak gidildiğini de soylemek Zorundayu: Bunlar kanser, kalp ve damar hastalıkları, ruh hastalıkhı rı ve kalıtım hastalıkları gibi alanlardır. Tam çaresı henu7 bulunamamış hastalıklat kıışkıısıı/ hu kadar değıl. Ama, yaygııılıklan ııecleni ile bunları ornek dıye gösterebılirız. ğu gibi tek bir nedeni yok, birçok nedenleri var. Örneğin, hastalığın Burkitt adı verilcnı, dört nedenin bir araya gelmesinin sonucu: 1) Herpes ailesinden bir virus; 2) Sıtma paraziti; 3) Kromozomlarda bir bozukluk, 4) Sosyal ve ekonomik yasam düzeyinin duşüklüğü. Bu dört öğenın bulunmadığı yerde, Burkitt Kanseri de görulmuyoı. lkıncı bir yaklaşıma göre, kanser, onkojen denen canlı parçacıklarının hücre U7Crındekı laalıyetlcrının bir sonucu (Onkos; yığın; onkojen: yığın yapan, ur yapan). Bunlaıın nasıl faaliyet gostcrdiklerı ve hangi proteinleri değiştiıdikleri yenı yeni anlaşılmaya çalışıhyor. Fakaı, bunların hucreyi bo7up kanser hücresı haline nasıl soktukları henü7 bilinmiyor. Kanser Vefat ılanlarırıda "aınansı/ hastalık" diyc adlandııılan kanserde, iyiletim oranı %4() dolayında. Hemen her ulkede, kanserle savas derncklcri \ar. Bunların çofiıı buyıık butçelerle çalışıyor. Fakat, soruıuı kesin bir ço/um yolu bulunamıyor. Bunda. kuşkusuz, hastarığın nedeninin kcsinlıklc bilınmcmcsi büyuk rol oyııuyoı. Kanserın nedenlcrinın bulunması alanıııda iki yaklasım go/c çarpıyor. Biı incisinc gore, kanser, bulasıcı bıı lıaslalık. Ingili/ cerrah Denis Rurkitl vc arkadaslarının Alıika'daki incelemeleri sonunda ortaya atlıkları goru>, kanserin, vebada, kolerada, veremde oldu Kalp ve damar hastalıkları Kalp ve damar hastalıkları, can ulmada biriiKİ sırayı tutuyor. Ama bİ7e, kanser daha nıuthişmis gibi geliyor, "Tilki vardır baş. kcscr, kurclun udı yaınandır" so/unuı/e uygun olarak. Kandaki al ve akyuvarları hepimı/ bıliyoıu/. Fakat, kan pıhtılaşmasının a/lığını veya vokluğunu etkileyen 'plakot'ler hakkında fa/la bir şey bilinmiyor. Azlık, kanııı ]iıhtılaşmamasına; cnklıık damar tıkannıasına yoi a(,ıvor. Bu nedenle, yakın gclccektc, kolesteıol gibi yağlı maddelerin da Günümüz fıziğinın babası Eınstein'ın gayet çirkin resimlerinın yerli yersiz yayımlanması yakınlarının üzüntüsüne yol açmış Bir bılım deıgisi, bilginin dilini gösteren resminı, yeni çıkan kıtaplarını, tanıtma sayfalarında kullanmakta. Saçlarını alev alev gösteren bir başka resmının altında da, "Kötü bir tıraş bir dâhiyl bile ahmak gibi gösterir" dıye bir berber reklamı yazılmış. llgılılerm belırttığıne göre bu resimler, Einstein'ın ailesinın müsaadesı olmadan yayımlanmış resımlerdir. D Einsîeİn'ın çirkin resimleri Oda çiçeğİ sulama hortumu Kuzu tüyünde elektrik Odada çıçek yetıştirmek hanımlarımızın en büyük tutkusu. Ne var kı, bunların sulanması, tozlarının alınması oldukça zor. Ama, "Gülü seven dıkenıne katlanır" misalı, guçluk göze alınıyor. Bir yandan da, işi kolaylaştırmak ıçın yöntemler düşünülüyor Yöntemlerden biri plastik hortum: Bir ucunda 4 ağız, öbür ucunda kutusu olan bir hortum. Ağızlar, her genişlikte musluğa gore yapılmış Ayar aracı suyun az ya da çok hatta puskurtmelı akmasını sağlıyor Yapraklardakı tozlar böyle temızlenebilıyor. Kuzu tuyunde durgun elektrik (static electric) bulunmuştur Mıknatıstaki elektrik boyledır. Gıysimize sürterek kızıştırdığımız bir cam tupün sürtülen kısmı kâğıt parçalarını kısa bir süre kendine çeker. Bu da durgun elektrıktir. Işte kuzu tüyunde de bu özellık varmış. Tuydekı bu durgun elektrik, tozları mıknatıs gıbı kendine çektigi için 30