Katalog

Diplomasi namlunun ucunda 1800'lerden bu yana diplomaside değişmeyen bir kural var: "Pazarlıklarda, en iyi silah namludur." 1896'da Amerikan hükümetinin îstanbul'daki temsilcisi bu kuralı en iyi biçimde dile getirmiş: "Reddedilen isteklerimiz, top namlusunun ucunda elde edilmelidir." Ganbot (savaş gemisi) diplomasisi diye de adlandırılan bu uluslararası siyaset tarihe gömülmedi. Aksine, yukselen bir tempoyla ABD diplomasisinin çok yönlü bir silahı olarak yüzyıla mührünü vurdu. Bunun son örneği, Libya'da, Sirte Körfezi'nde yaşandı. UFUK GÜLDEMİRİ Istanbul'dakı ABD Büyükelçisi Spencer Kddy I Kasım 1902 tarıhinde ABD Dışişleri Bakanı Hay'a şunları vazıyordu. "Babıâli ile goruş ayrılıklanmmn hemen ve elkin biçimde çozıılmesinin tek yolu Akdeniı'de bulunan savaş gemilerimizin İzmir, Selanik veya Midiili limanlarından birisine ziyarette bulunmasıdır. Buyuklugu ve etkinliği /ihinlerde derin izler yaratabilecek olan IIlinois zırhlısımn bunların arasında olmasında yarar vardır." ABD'nın 1896 yılında Ermeniler adına Osmanlılardan istediği tazminatın geri çevrilmesi U7crınc dc Amerikan hukumetinin lstanbul'daki icmsilcisi Evverett D. Wheeler, bakanlığına şu tavsiyede bulunuyordu: "Amerikan hukumeti, yeterli sayıda askerle hirlikle Akdeniz'e bir donanma göndermeli ve yumıışak haşvurularımıı sunucunda reddedilen isteklerimizi top namlusunun ucunda elde etmclidir." Dr. Wheeler'ın tavsıyc cttığı yöntem Kentııcky /ırhlısının 1900 yılında Iztnır Limanı1na denııt atmasiyla etkisını gösterdı. Osmanlılar tazmınatı top namlusunun ucunda ddemek zorunda kalmışlardı. örneğin açılacak bir ihalede ön almayı sağlamakta da kullanılabihyordu. Nitekim Osnıanlılann geçen yüzyılda açtığı "Karabina" ihalesini, dönemin büyükelçisi Cox'un ABD Dışişleri Bakanı Bayard'a 8 Haziran 1886'da yolladığı mektupta ıma ettiğine göre, "Kreansarge muhribinin de İslanbul Limanı'na gelerek uyandırdıgı ctki" sayesinde Amerikan şirketlerı almıştı. damgalayacağı ülkelere askeri harekât dUzen teren FKO ajanlannın karargâhı Nikaragua'lemeyi meşru hale mi getiriyordu? dır. Nitekim bazı Nikaragualılar, 3Amerikan Donanması Sirte Körfezi'nde 196070'lerde FKÖ kamplarında egitilmişlerkesin sonuç almak uğruna, en güvendiği fuze dir. Hatta bazıları FKÖ'niin korsanlık eylemsistemine bağlı kalmak yerine donanmadakı lerine dahi katılmışlardır. Nikaragualılar'ın mevcut bütün silah sistemlerini teker teker kul Ortadogu'daki ortağı da Libyalılardır. 1983 landı; Sirte, yoksa, gelecekteki aynalarının po Nisanında Kaddafi'nin Nikaragua'ya yolladığı ilaç sandıklanndan silah çıkmıştır." ligonu mu olmuştu? Amerika gerçekten Kaddafi'yi ortadan kaldırmak istiyor muydu? Diğer "muzır"lara örnek olabilecek bir ders vermek... Ticarı menfaatlerin yanı sıra, ganbot diplomasisi, kamuoyunu etkilemek, herhangı bir ulkenin limanlarında dolaşırken, o ülke ilc ılgisi olmayan bir başka garip ülkeye mesaj göndermek için de kullanılabiliyordu. Namluların sahibi ülkenin, diyelim Asya'daki bir ulke hakkında kendi parlamentosuna kabul ettirmekte zorlandığı bir kanunun onemine, bir başka coğrafyadakı üçüncü ülkenin canını yakarak, kendi kamuoyunun dıkkatini çekmesi, ganbot diplomasisinin yöntemleri arasmdaydı. Ganbot dıplomasisinin bir başka karakterı de, Sirte Körfezi'nde olduğu gibı, arkasında yanıtı açık sorular bırakmasıydı: 1örneğin, Amerika Kaddafi'yi gerçekten istemiyorsa, onu neden "elimine" etmemişti? Sahıp olduğu zengin olanaklarla onu ortadan kaldırmak yerine, ganbot dıplomasısıne muhatap ederek "muzır" saydığı diğer ulkclere gerekli sonucu çıkarmaları için, işaret mi veriyordu? 2Bir ülkeyi "lerörist" diye damgalarsa, ona yönclik askerı hurekât yapabileceği fikrine dunyayı alıştırarak gelecekte "terörist" diye Namlu: Diplomaside en iyi silah Nedir ki, "ganbot diplomasisi" yüzyıl başındakı örnekleriyle tarihe gömıilmedi, aksine, yukselen bir tcmpoyla, Amerikan dıplomasisının çok yonlu bir sılalıı olarak^uzyıla mührünü vurdu. Ncydi çok yönltı silah? Ganbot diplomasisi, sadece belirli bir siyasi görüşü namlu ucunda kabul ettirmek değil, Sirte olayından bir ay önce, \Vashingtun Posl'dan Lou Cannon'un bildirdiğinc göre, ABD'nin Vatikan Büyükelçisi VVİIIİam VVilson, koruma polislerini atlatarak Libya'ya gizli bir ziyaret yapmıştı. Tabii, bu ziyaretin en Pentagon'daki kaynakları ile ünlü ABD anlamlı tarafı, buyükelçinin, Reagan'ın "mut dergisi US News and VVorld Report isc ABD'fak kabinesi" adını verdiği gölge kabinede Dı nin son gunlerde izlediği gerginlik politikasışişlcri Bakanı olmasıydı. Bir başka anlamlı nın sadece Libya ve Nikaragua ile kısıtlı unsur da ABD Dışişleri Bakanlığı kurallarına kalmayacağına şu tasnifi ile işaret ediyordu: aykırı olarak, buyükelçinin daha geçen aya kaOrta Amerika: Reagan Nikaragua'da dar iki özel şirketin yönetim kurulunda görev yapmasıydı. Bu şirketlerden birisi de Libya' Marksist bir rejinı istemiyor. Ne kadar istemıyor henuz bellı değil. El Salvador'da ve da ış yapan Pennzoll Corp'du. Honduras'da huzursuzluk var. Önumuzdeki Amerıka'nın Kaddafi'den kurtulmak iste günler, bölgedeki Amerikan varlığı gcnışleyemediğinin bir başka işaretine de New York Ti bilir. ıııcs tarafından dikkat çekilmişti. N.Y. Ortadoğu: ABD, Suriye ve İran'ı muzır devTimes'dan Judith Miller'in bildirdiğine göre Amerika'nın Libya'ya ekonomık ambargo uy let olarak addederken, lsrail ile bağlarını her gulayacağını açıkladığı tarihten, uygularhanın gün sıklaştırıyor. Önümiizdeki giınler: lsrail başladığı tarihe kadar geçen surede, Amerikan ile Suriye arasında sıcak bir çatışmayı diplofirmaları Libya'ya kendilerini en az sekiz ay matik yollardan önlemek için ABD inisiyatıf idare edecek yedek parça nakli yapmışlardı. alabılır... "Bir ulkeyi "terörist" diye damgalamak, ABD'nin bundan sonraki askeri harekâtlarını meşru kılar mı?" sorusunun yanıtına gelınce, Shultz'un 3 Mart 1986'da Amerikan Savaş Gazileri Derneğı'nde yaptığı konuşma, ABD'nin Akdenİ7'deki ganbot diplomasisinin mantığını gayet açık bir şekilde izah ediyordu: Guneybatı Asya: iran'ı muzır devlet saymasına karşın, yine de O'nu Pakistan'la birlikte "Islam Koruyucu Kuşagı"nın önemli bir parçası olarak görüyor. Önumuzdeki gunler: Gerginlik politikası tırmandırılacak mı? ABD Ziya Ül Hak uzerindeki reform baskılarını arttırabılir, tran'ın Irak'ı /.orlaması karşılığında Batı'yı, tran'a topyekün tepkiye "Orta Amerika ve Panama'da faaliyel gos zorlayabilir. 20