Katalog

ikingler "barbar" değildir tngiltere'nin kuzeyinde, York'taki yeraltı müzesi bir 10. yüzyıl Viking kentini canlandırıyor. Giınlük kent yaşamının sergilendiği Jorvik'i dolaşırken, Vikinglerin "barbar", "saldırgan", "istilacı" olmadıklarını, aksine ticarel ve sanata düşkün, 5 buçuk yıl süren ve 2.6 milyon sterline mal olan kazı ve restorasyon çalışmalanndan sonra, ziyaretçiler, 10. yüzyıl Jorvik'ini, sokaklan, evleri, insanları, konuşma ve muzikleriyle gezebiliyor. Kazılarda elde edüert bulgulara göre ressam Sheena Howort'm resml: 10. yüzyılda Vikinglerin bafkenti Jorvik. ia i | •Ö o Elektrikli arabalar, bir Viking eviteypten duyuluyor. Etraf karanlık. tlk RAGIP DURANİ kapıyı geçtiğimizde, safeımızda ve so nin resmen içinden geçiyor. Duvarda lumuzda, ekranlarda dialar, 6O'Iı yıl hayvan derileri, odanın ortasında solardan görüntüler. Beatles 'Yester ba gibi bir şey. Sepetler, fıçılar filan görülüyor etrafta. Sonra bir baska day'i söylüyor. evin yanından geçiyoruz. Kapıdan ha'ondra'dan yaklaşık 4 saat Elektrikle işleyen küçUk arabalann uzaklıkta, kuzeydeki York kenti, ma zamanlaması otomatik. 23 dakika lı tezgâhını görüyoruz. Çevrede görülen her şey gerçekten den bölgesinin merkezinde, ortaçağ duruyor, yoluna devam ediyor. Ara10. yüzyıldan kalma. Arkeologlar, 5 dan kalma yapılarıyla Unlü tipik bir ba ilerliyor, arna tarih geriliyor. Glenn buçuk yıllık çalışmalan sonucunda lngiliz kenti. Jackson orkestrasıyla, SO'li yıllardan, Turstik özellikleriyle tanınan York, Ingiltere'nin yeniden insasını gösteren yaklaşık 15 bin adet eşya bulmuşlar yerli ve yabancı ziyaretçüerin eksik ol diaları izliyoruz. ÜçUncü kapıyı geç Jorvik'in enkazında. Çanak cömlekmadığı bir merkez. Yabancılar arasın tiğimizde ise bombardıman sesleri ve ler, kıymetli madeni paralar, hatta ipek kumaşlar bile var. Kazı sonucunda da en çok tskandinav ulkelerinden Lill Marlen.' da S ton insan ve hayvan kemiği cıkgelenler dikkat çekiyor. Unlü York'Aaa'lar, 'vay canına'larla geriye mış. Jorvik, o zamanlar Londra'dan minster Katedrali'ni ziyaret ettikten doğru ilerliyoruz. sonra adanın ikinci büyük kentiymiş. sonra, kırmızı tuğlah, alçak tavanlı ve Arabamız bir Viking yelkenlisinin ahşap kaburgalı evlerin arasındaki daMerhaba Viking kardeş! önUnde durdu. Jorvik, belki de bin yıl racık sokaklarda dolasanlar, 1984'ün önce denize daha rru yakındı? Yelkennisan ayından bu yana Viking merke7. ya da 8. kapıydı. Köylü lngiliz li kıyıya çekilmiş bakım altında. Vezini mutlaka ziyaret ediyorlar. cesinin tskandinav şivesiyle söylenişi rilen bilgilerden Vikinglerin büyük bir Kentin merkezindeki Coppergate ne benzer bir dıl duyduk. Teypten bildenizci ulus olduğunu ögreniyoruz. semtinde, S buçuk yıl süren çalışma gi geldi. 'Old nurse' dedikleri Viking lar sonucunda ortaya çıkarılan diliymiş. Fonda da sokak eslcri. Ço Kuzey Denizi'nden taa Hint Okyanu'Jorvik' kenti, 10. yüzyıtda Viking cuklar bağınşıyor, tavuklar gıtgıtgı su'na kadar gitmişler. Ve de ticareti geliştirmişler. KrallığVnın başkenti. daklıyor. Isıklandırma fevkalade. Bulgular da Vikinglerin sanıldığının Arkeolog, tarihçi ve toplumbilim Jorvik'e gelmiş bulunuyonız. Hani aksine, öyle pek barbar olmadıklarıcilerle iletişim uzmanlarından oluşan bir muavin olsa "Jorvik... Yolcu kal nı gösteriyor. Tabii seyyar ve güçlü olbir grup, kazı bulgularını tarih kitap masın son durak.." filan diyecek. dukları için, gittikleri yerleri egemenlarıyla kıyasladıktan sonra, kenti, soBu Vikingler yaman milletmiş. Ge likleri altına almaya çalışmışlar, ama kak sokak, ev ev ve hatta insanlarıyçenlerde 'National Geographic' der incik boncukları, madeni paraları, la yeniden inşa etmişler. hatta bugüne kadar kalabilen şarkıgisinde bir resim vardı. Bizim Boğaz. larından uygar bir toplum oldukları Jorvik'in girişi son derece modern. Kadıköy vapurlarının geçtiği yerde izlenimi çıkıyor. Kırmızı tuğla çevrili kapının ardın dev bir Viking sandalı. Içinde de iri dan, yumuşacık halı zeminde bir kuy yan, sakalb bıyıklı Viking beyleri. DeYılda 2 milyon insan ruğa giriyoruz. Zaman tUneline ine rinlerde Ayasofya'nın kubbesi bile ceğiz. Biraz sirklerdeki korku tüneli görilnüyordu. Yazıda, Vikinglerin ne benziyor. Dört kişilik elektrikli Karadeniz üzerinden tstanbul'a da inZaman tünelindeki gezimiz yaklaarabalarda dört dilde rehber bilgileri dikleri belirtiliyordu. şık 45 dakika sürdü. Bir saate yakın bir sürede bin yıl geriye gittik. Sonra birden yeryüzüne yeniden gelircesine, Viking müzesinin sergi bölümüne çıktık. Burada da çeşitli harita ve krokilerde kazıyla ilgili bilgiler vcriliyor. Yılda 2 milyon kişinin gezdiği bu müze kentin dünyada baska bir benzeri bulunmadığı söylenıyor. L I s Köy Enstitüleri Kapatılırken Kfly enstitülorinl tutmavanlar, özellikle ona karsı çıkanlar derler ki: Bu okullar iktidarda bulunan CHP'ye militan yetiştirmek İçin açılmıçtır. Bir lodla ama pek tutarlı gelmlyor... Köy enstitülerlrtden önce Saffet Arıkan'ın Millı Eğitim Bakanlığı doneminde eğltmenler vardır. Askerllğlni çavuş, onbaşı olarak yapanlar dönüçte köylerinde eğltmen oluyorlardı Yanı bir tür köy öğretmeni. Köy enstitüleri bu eğitmen denemesinden yıllarca sonradır. Köy enstltülerl 1940 yılında bir yaaa ile kurulmuştur. İktidarda tek partl vardır Demokrasinin ufukta izi bile görülmuyor İkinci Dunya Savaaı baalamıştır. Klmln ne olacaflı belli deflikJir. Dünya mihver devletleri ve demokrasiler olarak ikiye bolünmüştür Kimin kimden yana olacağını kestirmek hayll gOçtür. Hltler orduları Avrupa'yı kaaıp kavururken, bakıyoreunuz bir ülke bir o yandan oluyor, bir bu yandan Türkiye'yi savaşa girmeyişi kurtarmıştır Eger savasa glreeydik, Yunanistan gibi bir o yana, bir bu yana yalpalar dururduk. Mihver devletleri (Almanya, Italya, Japonya) savaaı yltlrince demokrasiler öne çıktı. Eh, madem baçımızda Milli Şei var, bu kez de demokrasiye gecelim dendi, çok partili demokrasiye yoneldik. Eger mihver devletleri kazansaydı ne olacaktı? Herhalde demokraal demlyecektlk, totaliter ülkeler gıbı olacaktık. Köy enstitüleri köylüyü eğitme, okutma bakımından çok önemlıydi Ancak bu okulların duşmanı da çoktu. Çok partili rejime yönellnce bu okullara "komünist" dendi ve kapatılmasına çalışıldı. Isin tuhafı iki siyasal partı bu okullara karsıydı. Bu okullar, demokrasi adına kuranlar elinde can verecekti. Memlekette partilerin kurulması üzerine 1946 seçimlerine doğru gidiliyordu Ismet Paça, Ankara'ya çok yakın bir köyde, Hasanoğlan'da kurulmuş olan köy enstltülerıni ve yüksek köy enstitulerini ziyaret etti Bu köyde hem lise düzeyinde enstıtü vardı, hem de yükseği Okallardan ötürü köy de epeyce kalkınmıstı. Çocukları kızlı erkeklı okul bulmuşlardı Acaba Hasanoglan'daki köylOler ve seçmen yaaında olan enstitü öğrencilerl cyiarını hangi partiye vereceklerdi? Iktidar partlaine yandas olanlar bunu merak edlyoriardı. O yıllarda bir ankst de yapılamazdı. Demokraside oy kullanma biraz gizlilik sayılıyordu. Kimi siyasetçiler de buradakı seçmenlerin iktidar partislne oy verme zorunlugunu lleri süruyorlardı. öyle ya köyu kalkındırmışlar, okullar yapmamışlar mıydı? Oy sorunu ortaya atılınca şöyle bir konuama geçiyor "Paşam, bu köyler oylarını kime verir?" "Bunu kimse bilemez Madem kl demokrasi var, bugünden kimse bir sey söyleyemez." Partinin ileri gelenlerınden, lidere yakın bir siyasetçı ortaya şöyle bir söz atıyor: "Pasam, muhalefet partisine oy verecekleri soylenlyor" Ortalık buz keaer. Pasa bir tümce İle soflukluğu gidermeye çalıaır: "Gönülleri bılır." Otomobillerine binerier ve ayrılırlar. 1946 seçimleri sonucu alındığında bu köyde ve enstitülerde oyiann tumüne yakını muhalefet partisine çıkar Demek gönülleri boyle bilmiştir Belki de Ismet Paşa köy enstitüleri kapatılırken bu yüzden ağırlığını koymadı, arka çıkmadı. IJ York'un ahşap kaburgalı evleri ortaçağ mimarisinin özeüikUrinl taşıyor. Tarihi canlı olarak yasamak ve öğrenmek... lskandinav turistlerin yanı sıra, lngUizler de merakla geziyor Jorvik'i. Bir bölümünde ne de olsa Viking kanı var. llkokul çocukları, hem memnun hem şaşkın. Çizgi romanlardan tanıdıklan Vikinglerle Jorvikliler arasındaki kıyaslamada bir gariplik var. Soya baglılık tarih merakını körüklediği gibı, hiç bilinmeyecek gibi görünen bir dönemi, turist olarak öğrenmek de ayrı bir zevk... Jorvik örneğinde belki biraz abartma var ama, arkeoloji ve böylesine bir müze düzenlemesi nostaljiyi alabildiğie tatmin ediyor... D 23