Katalog

CUMHURİYET DERGİ: 21 EKONOMİ Ekonominin "sıcak ADECE Ecevlt hükümetl açısırdan değıl, Türkiye'nin dış ve Iç ekonomık llişkileri, bunların değerlendlrilerek karara varılması açısından Hazlran "En sıcak ay" niteliğindeydı Alınan kararlar ve bunların uygulamaya sokulması Türkiye'nin Içlnde bulunduğu yılı çoktan aşan etkilere sahipti çünkü Ustelik tarihten gelen derslerle, alınan ekonomlk kararlar slyasal boyutlar siyasal değişlmlerl beraberinde getirmeye adaydı Mayıs ayının son günlerlnde ve Haziran'ın hemen tümünde konuşulan konu Parls toplantısı ve bunu Izleyen devalüasyon kararıydı Türkiye'nin yeni blr devalüasyona gldişinde Parls önemli bir kilometre taşıydı Toplantının yapıldığı yerolması llk önemi kazandırırken, IMF Ile görüşmelerln ylne Parls'te sürdürülmesi, Türkiye'nin kalblnl sankl Paris'e taşımıştı Hergün gerçekleştlrilen sayısı bllinmeyen "Krlpto" lar, telefon görüşmelerl, değerlendirmeler Parls'ten Bakanlar Kurulu odasına dek uzanan blr zlnclrin önemli halkalarıydı Ekonomlk Işbirllğl ve Kalkınma örgütü' nun (OECD) Parls'te yanyana Ikl blnası vardır Bunlardan blri sonradan yapılmış ve "Modern"görünumlu, üye ülkelerin oda ya da katlarının bulunduğu blna Ikinclsi de, 18 yüzyıldan kalma "Şato" Adı OECD çerçeveslnde "Şato" olarak anılan yapı, gerçekten bir şato idi vakti zamanında Tarlhte önemli toplantılara sahne olmuş, görkemli salonlar ve dekoru Ile "Şato" şlmdi Türkiye'nin kaderinin çlzlleceği blr nltellğeborünmüştü OECD'ye uye 17 Oye TOrklye'ye para verllip verilmeyeceğlne, verllecekse bunun mlktarınakararverlrken, konuyla llgill Türk ve yabancı gazeteciler içerden gelecek haberl bekliyorlardı Heyecanla rieyecanı duyan sadece gazeteciler değlldi kuşkusuz Toplantının bltlminden Oçbeş daklka önce "Şafo'Va gelen Mallye Bakanı Zlya Müezzlnoğlj da sonucu heyecanla bekleyenler arasındaydı Müezzlnoğlu "Şato"ya gelirken, OECD yetklllleri tarafından karşılanıyor ve televizyon kameralan, fotoğraf maklnaları çalışmaya başlarken, Mallye Bakanı heyecanınıglzleyemlyordu 30 Mayıs'ta verllen öğle yemeğlnden sonra Türklye'de 17 Olkenln sabahtan başlattığı toplantıya alınıyor ve blrbuçuk saat sonra karar tüm dünyaya açıklanıyordu "Türkiye'ye 906 milyon dolar kredi verlllyordu" Bu miktar uluslararası bankalar ve diğer ek olanaklarla 1,5 mllyar dolara yükselebilecektl Tek koşul vardı "IMF Ile anlaşmak" Oysa toplantıda Mallye Bakanı Müezzlnoglu "Dramatik" konuşmasında "IMF koşulunun yardım kararından bağımsız tutulmasını" Istlyor, ne var ki, ulkelerden hiçbirlsl buna yanaşmıyordu Aslında, ülkelerin "IMF" dlye tutturdukları zaten belliydl Ama, Müezzlnoğlu Işte son blr kez daha şansını denemek Istemiştl "IMF koşulu" denllince ve bu açık seçlk blr kez daha resmi dllle duyurulunca, önceden kararlaştırılan program uygulamaya girmlş 31 Mayıs'ta Ankara'da ara verilen görüşmeler yeniden Paris'te sürdürOlmeye başlanmıştı Türkiye'nin kaderlnl etklliyecek ekonomlk ve bir yönüyle de keslnllkle polltik nitellkteki göruşmeler ve toplantılar sırasında llglnç kokteyl verllmişti Bunlardan llklnl OECD Genel Sekreterl Van Lennep verdl Paris'te o gOzelim Boulogne ormanları kenarındakl muhteşem evlnde verdlği kokteylde Lennep uluslararası klşllerl bir araya getirmiştl Türkiye'ye yardımın verileceğlnln açıklandığı günun akşamında gerçekleşen kokteylde, AET temsilcilerl, IMF heyeti, Oye ülkelerin yetkllileri Türkiye adına verilen kararı kutluyorlardı Müezzinoğlu'oun rleası uzerine Lennep Türk gazetecileri de kokteyleçağırmıştı Kokteyl sanki sabahki toplantının devamı glblydi Kredl, koşul, faiz, toplantı, para, görüşme En çok kullanılan sözcüklerdl bunlar Resmi toplantılarda asık suratlı olan Lennep, evindeki toplantıda, özel yaşamında "Cana yakın" blr klşl görünümündeydi Eşi, bu kadar çok Türkle blrllkte olmanın sevincini yaşıyordu Maliye ekibi ve gazeteciler ise, bir gün sonra başlayacak IMF göruşmelerlnin burukluğunu taşıyorlardı Iklnci ilgınç kokteyl Paris'te Mallye Bakanı Müezzlnoğlu'nun basın üyelerı onuruna verdlği kokteyldi Paris tekı elçillk üyelerlnln, büyükelçi Hamlt Batu'nun ve Türkiye'nin OECD katındaki büyükelçlsi Memduh Aytür'ünde katıldıkları kokteylde IMF heyeti de tam kadroyla hazır bulunuyordu IMF heyetlnin Türkiye masası şefl Woodward zaman zaman Maliye Bakanlığı Müsteşarı Vural GOçsavaş ıle, zaman zaman Hazine Genel Müdüro Aysel öymen ile bir araya gellyordu Moezzinoğlu gazetecllerln yanından blr kez ayrıldı Woodward'la kısa bir görüşme yapmak için Ama, orada kokteylde Kokteylin en ilginç yönü, kuşkusuz Onu artık Turklye'yi sarmış Woodward'un ilk kez gazetecilerle bir araya gelmlş olmasıydı Çeşitll konular dile getirlllyor, herkesln kafasında aynı nokta blllurlaşıyordu "Turklye IMF ile nasıl anlaşacaktı, IMF koşulu olarak tanımlanan devalüasyona mutlaka gltmek gerekecek miydP" Sohbet sırasında bir ara Woodward'a "Son zamanların en unlü yabancısı olduğu" söylenlnce, Woodward fırsatı kaçırmadı "Ben de bıllyorum bunu Onun İçin bir partlden seçlmlere girip milletvekill seçlleceğim zaten " Orada bulunan bir gazeteci de yapıştırdı "Işte o ayrı konu Slzin gireceğınlz partlnln seçimlerde şansı olacağını pek sanmıyorum " OECD yetkllileri Woodward'u konuşmanın yapıldığı yerden uzaklaştırıyorlardı bu yanıt Ozerine S • Devalüasyon ve zam kararian Bakanlar Kurulu odasına kunılan bir teteksle anında Paris' teki MFheyetineiletildi • Paris' tedevalöasyomn adı "süımf onırkenherkes birbirine bu kaçıncı sünnet" diye sonıyonhı • Zamoraılankonısanda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile DPT yme birbhierini soçladılar Haber doğruydu Ama, karar da hemen alınmalıydı Onun için, devalOasyonun hemen ardından zam çalışmaları başladı ve zam yapılacak ürünlerın satışları derhal durduruldu OECD'nin Paristeki şatosunda Türkiye masaya yatmldı Lirasının yeni değeri saptanmış, bunun nasıl blr Işlerlik Içlnde çalışması gerektlğl de belirlenmlşti Durum Ankara'ya Iletllmlştı Paris'te uzun geceler başlamıştı Türkiye için DevalOasyon kararına glden yolda, bir başka etken daha vardı zamanlama açısından IMF ile anlaşmamn koşulu başlı başına yeni bir devalüasyondu DevalOasyonun gerçekleşmesl için konunun önce YOksek Planlama Kurulundan sonra da Bakanlar Kurulundan geçmesi gereklyordu Pazar günü MDezzlnoğlu'nu Oran sitesinde DPT Musteşarı Bilsay Kuruç'la bir gezintlde görenler, bu "lur atmanın" anlamını ancak ertesi gOnO alınan kararla birlikte değerlendireblleceklerdi Kuruç ve DPT ekibi YOksek Planlama Kurulu'nun doğal üyeleriydller Müezzlnoğlu çok büyük bir olasılıkla devalüasyon konusunu bu gezlntide ele almış, ama bir hanım gazeteci bu "ikili"y\ yanyana görünce biraz plrelenmlştl Plrelenmesinde ne ölçOde haklı olduğunu da ertesl günkü olaylar kanıtlamıştı 11 Haziran günü perde YOksek Planlama Kurulu toplantısıyla açıldı Planlama KL, jlunun üyeleri 47 liralık bir öneriye kendllerinl hazırlamışlardı Ama, yine de 42 liralık bir öneride bulundular Oysa, iş IMF ile kotarılmıştı 4247 tartışması fazla sormedi Yoksek Planlama 47'de karar kılmıştı YOksek Planlama Kurulu dagılmış, ancak kurulun üyeleri içerden dışarı çıkamaz olmuştu Alınan kararın yayılmasını engellemek amacıyla kurul Oyeleri blr süre Içerde "çalıştılar" Aynı saatlerde Bakanlar Kurulu toplanmıştı Ama, bu kez bir garip toplantı idl bu Bakanlar Kurul toplantısı Kural olarak Bakanlar Kurulu'nda tutanak tutulmazdı Isteyen belkı not tutabilirdi Bakanlar Kurulu toplantısına da, bakanlar dışında kimse alınmazdı Belki zaman zaman teknlsyenler katılabilir, gerekli teknik bilgi alındıktan sonra, iş siyasal tercıhe kalırdı Oysa, bu toplantı başka toplantıydı Bakanlar Kurulu toplantısı Cumhuriyet tarihinde llk kez yurt dışında izlendl sürekll olaran* Bakanlar Kuruluna konulan teleksle Kuruldaki teleks doğrudan Paris'e bağlıydı Ankara'da alınan kararlar, doğrudan ve anında Paris'teki IMF heyetine lletiliyor, devalOasyonun 47 lira Ozerinden yapılacağı kararı verıliyor, bunun karşısında paranın gelip gelmeyeceği soruluyordu Blr başka deylmle, hükümet devalüasyon karşısında IMF'den "Güvence" istiyordu Batı ile olan ekonomık ve slyasal ılışkilerlnde muhalefette ve iktldarda ayrı ayrı çizgl ızlenmiş olan, blrbiriyle çelışen demeçler vermlş olan Başbakan Bülent Ecevit ise, o gün çok sinirli gözüküyordu Bir kez, olayların 11 Hazlran Pazartesı günü nasıl gelişeceğı "Cumhurtyef'te yer almış, toplantıda blr üye "Cumhurıyefı çıkarıp göstererek, "Bızım ne yapacağımız, hangı kararı alacağımız burada yazılmış zaten, bıze ne gerek var" dıyor, kurulda slnirler lylce gerglnleşiyordu DevalOasyon gizli tutulamamıştı Ancak, bir hükometin Paris'te bir heyetle teleks yoluyla bağlantı kurması da, herhalde çok daha fazla ölçOlerde sinirleri germiş olmalıydı Bu salt alınan kararın getireceği slyasal sonuçlara duyulan güvenslzliğin sinir gerginllği olamazdı Bir devalOasyonun siyasal boyut ve sonuçları artık bilinmeyen değildi Ama, hukümetin teleks yoluyla dışarıya böylesine bağımlı davranması, tarihteki yerlnı mutlaka alacaktı Sinır gerglnliğimn arkasında yatan asıl neden belki de, bu tarıhsel sorumluluktu DevalOasyon kararı alınmış, ardından sıra zamlara gelmlştl Ürünlerl belirlemek, hangi kamu ürünlerine zam yapılacağını saptamak pek güç değildi Gerçekten urünler hemen bellrlendi ve satışları yasaklandı Ama, asıl gOçlOk ondan sonra başladı Her zaman olduğu gibi Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ile DPT yeniden pazarlığa oturmuştu Zam oranlarını belirlemek yeniden sorun olmuştu Her ikl kuruluş da blrbirlnl suçluyor "Zaten onlarla blr masaya oturmak .cehennemde kazana düşmek gibıdır" ö\yor[&rö\ Ancak, yasaklanan satışların daha fazla uzaması söz konusu olamazdı Üç aşağıbeş yukarı yapılan pazartıklarda ortak bir oranına varıldı, ve zamlar ardı arkasına açıklanmaya başlandı Sıcak blr gonde alınan ekonomik kararlar, böylellkleTürkiye'yl "sıcak gunlere" gebe bırakıyordu Alınan ekonomlk kararların hem ekonomik sonuçları, hem de bunların ön polltlkaya nasıl yansıyacağı Hazlran sonlarında en çok tartışılan konulardan blrlydi # Bir gece öıtc« 10 Haziran Pazar günü TOrklye'nin ekonomık tarihınde önemle anılacak bir gün olmaya adaydı Paris'te her turlü hazırlık bitlrilmış ve teknlk düzeyde doların 47 lira olması kararlaştırılmıştı MOezzlnoğlu Ecevlt'le yaptığı görOşmelerde durumu iletmiş, "Paranın tek yolunun IMF Ile anlaşmaktan geçtlğlni bir kez daha" vurgulamıştı 9 Hazlran günü bakanlıklararası ekonomik kurul "Oenışletılmlş" blr biçimde toplandı O toplantıda devalüasyon kararı ilk kez birkaç bakana çıtlatılmıştı Fiyat konusunda da, aşağı yukarı blr rakam dile getiriliyordu Aynı blçlmde devalüasyonun kimi kamu ürünlerine zam yapılmasını zorunlu kıldığı bellrtiliyor ve bakanların buna hazırlıklı olmaları Istenlyordu 10 Haziran Pazar günü "Cumhurlyet'ie yayımlanan "Yenl bir kur polltlkasmın uzerınde çalışıldığı" haberi tüm basını ayağa kaldırıyor ve gazeteciler İçin "Pazar" pazar olmaktan klmbllir kaçıncı kez çıkıyordu Artık, belli olmuştu DevalOasyonun eli kulağındaydı Işin ilginç yanı bunu bilen Maliye Bakanlığı'nda birkaç bürokrattı Merkez Bankası'nda da en Ost düzeyde biriki yetklli Onun dışında, bürokrasl sankl devalOasyonun dışında tutuluyordu Işte, böyleslne yoğun blr telefon dlplomasısi içinde tOm basın olanca ağırlığını devalüasyona ve saptanacak yeni değere verdiğl blr sırada, blrlki telefon işın başka yönlerinl de ortaya koyuyordu DevalOasyonun dışında, devalOasyonla birlikte gelmesi olagan olan zamlar da gundemdeki yerini alıyordu Ertesl gün tüm basın, devalüasyon yapılacağını açıklarken, "Cumhuriyet"\n bir fazlası vardı "Kamu ürünlerine zam yapılacak" haberi hokümetln llgill bakanları rahatsız etmlştl. Bu kaçıncı süıtiMt Paris'te IMF ile yürütülen göruşmelerin daha ikincl gününde çizllen renk aşağı yukarı belll olmuştu Herkesln dllinde "Turk Lirasının sünnet olacağı" sözO dolaşıyordu "SOnnet blraz acı olacak ama başka çaresi yoJc"deniliyordu DevalOasyonun adı sünnet olmuştu Paris'te Ama, bu kaçıncı sunnetti ElHak Türk Lirası 1946'dan bu yana sünnet edlle edlle gerlde bir şey kalmamıştı Işte şimdi yenl bir devalüasyonun eşiğlndeydi Türkiye IMF ile göruşmeler sırasında Türk