Katalog

15 ENERJİ Yerli kömür kaynağıyla elektrik üretiminde ‘iyimserliğin’ sınırları Yerli kömür çıkmazı Dr. Nejat TAMZOK Maden Mühendisleri Odası Stratejik Araştırmalar Merkezi lkemiz elektrik üretimi kurulu gücü son 10 yıl içerisinde yaklaşık iki kat artmış, 1997 yılı sonunda 21 bin 892 megavat (MW) olan kurulu güç, 2007 yılı sonu itibariyle 40 bin 836 MW olmuştur. Dolayısıyla son 10 yılda ülkemizde toplam 18 bin 944 MW büyüklüğünde yeni elektrik üretim tesisi devreye alınmıştır. Son 10 yılda gerçekleştirilen elektrik üretim tesislerinin, yüzde 58.1’i doğalgaz, yüzde 8.7’si ithal kömür ve yüzde 3.2’si fueloil olmak üzere, toplam yüzde 70’inin ithal kaynak kullandığı görülmektedir. Yerli kaynak kullanmak üzere kurulan santrallar ise; yüzde 17.4 hidrolik, yüzde 11.4 linyit kömürü ve yüzde 1.2 jeotermal, rüzgâr ve atık olmak üzere toplam yüzde 30 oranındaki kısmı oluşturmaktadır. Bu gelişmenin sonucu olarak; 10 yıl önce yüzde 75 yerli, yüzde 25 ithal kaynağa dayalı ülkemiz kurulu gücü, 2007 yılı sonu itibariyle yüzde 54 yerli ve yüzde 46 ithal kaynak kullanmaktadır (Şekil 1). Kurulu güç bakımından her geçen yıl ithal kaynaklar yönünde bozulan denge, kurulu güçten elde edilen elektrik üretimi söz konusu olduğunda çok daha vahim bir tablo olarak karşımıza Ü çıkmaktadır: Ülkemiz elektrik üretiminde 10 yıl önce yüzde 70 yerli ve yüzde 30 ithal şeklinde olan kaynak bileşimi, 2007 yılı sonu itibariyle ithal kaynaklar lehine değişmiş ve elektrik üretimi yüzde 40 yerli, yüzde 60 ithal kaynak kullanılarak gerçekleştirilebilmiştir. (Şekil 2) Geçtiğimiz yıl ülkemiz dış ticaret açığı 62.8 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, bu miktarın yüzde 54’ü (33.9 milyar dolar) ham petrol, akaryakıt, doğalgaz, sıvılaştırılmış petrol gazı ve kömür gibi enerji maddelerinin ithalatından kaynaklanmıştır. 2008 yılı ilk 5 ayında oluşan 29.3 milyar dolar tutarındaki dış ticaret açığının ise yüzde 67’lik kısmı (19.7 milyar dolar) enerji maddelerinin ithalatından oluşmaktadır. Enerji ithalatının 2008 yılının tümünde 50 milyar dolar düzeyini aşması beklenmekte olup, bunun önemli bir kısmı elektrik üretiminde kullanılan ithal kaynaklara ödenmek zorunda kalınacaktır. Kurulu güç bakımından her geçen yıl ithal kaynaklar yönünde bozulan denge, kurulu güçten elde edilen elektrik üretimi söz konusu olduğunda çok daha vahim bir tablo olarak karşımıza çıkmaktadır: Ülkemiz elektrik üretiminde 10 yıl önce yüzde 70 yerli ve yüzde 30 ithal şeklinde olan kaynak bileşimi, 2007 yılı sonu itibariyle ithal kaynaklar lehine değişmiş ve elektrik üretimi yüzde 40 yerli, yüzde 60 ithal kaynak kullanılarak gerçekleştirilebilmiştir. MW), Yeniköy (420 MW), Orhaneli (210 MW), Seyitömer (600 MW) ve Çatalağzı (300 MW) santralları ile 295 MW gücündeki 21 adet küçük ölçekli otoprodüktör santraldır. Kömüre dayalı santral toplam kapasitesinin yaklaşık yarısı 19801990 yılları arasında tesis edilmiş olup, küçük ölçekli bazı otoprodüktör santrallar dışındakilerin tamamı kamu tarafından yapılmıştır. Kömüre dayalı termik santral kapasitesindeki yıllar itibariyle gelişim Şekil 3’de verilmektedir. Yerli kömüre dayalı santrallardan Çayırhan Santralı hariç tümü Elektrik Üretim Anonim Şirketi (EÜAŞ) ya da bağlı ortaklıkları tarafından işletilmektedir. Çayırhan Santralı ise, 1999 yılından itibaren Park Termik A.Ş. tarafından İşletme Hakkı Devir sözleşmesi kapsamında çalıştırılmaktadır. Yerli kömüre dayalı olarak işletmeye giren son termik santrallar; 2005 ve 2006 yıllarında devreye alınan 320 MW kapasiteli Çanakkale Çan ve 1440 MW kapasiteli AfşinElbistan B santrallarıdır. Söz konusu santralların temelleri 2000 yılında atılmıştır. Ancak bu tarihten beri, yani yaklaşık 8 yıldır, ŞırnakSilopi’de Park Enerji tarafından kurulmakta olan 135 MW gücündeki termik santral dışında, yerli kömüre dayalı herhangi bir santral tesisinin temeli atılamamıştır. Bunun doğal sonucu olarak, yerli kömürlerimizin toplam kurulu güç içerisinde 10 yıl önce yüzde 29.2 olan payı yüzde 20.9’a kadar düşmüştür. Aynı dönemde, yerli kömürün toplam elektrik üretimindeki payı ise yüzde 31’den yüzde 21’e kadar gerilemiştir. 8 yıldır yerli kömür santralı temeli atılmıyor Ülkemizde yerli kömürlerimize dayalı kurulan termik santralların toplam gücü 8 bin 676 MW olup, bunlar; AfşinElbistan A (1355 MW) ve B (1440 MW), Soma A (44 MW) ve B (990 MW), Tunçbilek A (65 MW) ve B (300 MW), 18 Mart Çan (320 MW), Çayırhan (620 MW), Kangal (457 MW), Kemerköy (630 MW), Yatağan (630 ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ