Katalog

ENERJİ 22 Nükleer santral için ihale süreci başlatıldı Nükleerde sorumlu yok! Hayati KÜÇÜK EMO Hukuk Müşaviri 710 sayılı Nükleer Güç Santrallarının Kurulması ve İşletilmesi İle Enerji Satışına İlişkin Yasa’nın yürürlüğe girmesinden sonra, nükleer santral yapımıyla ilgili Yönetmelik de 19 Mart 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı. Tartışmalı bir konu olan yer seçimine ilişkin karar süreci dahi toplumla paylaşılmadan, MersinAkkuyu’da bir nükleer santral kurulması için 24 Mart 2008 tarihli Resmi Gazete’de Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt A.Ş. (TETAŞ) tarafından yayımlanan ilan ile hemen ihaleye çıkıldı. Bir nükleer patlama hızıyla ortaya çıkarılan bu hukuki belgeler, facia denilecek ölçüde sorunlar içeriyor; konu nükleer olunca belki de ilk “nükleer kazayı” bu hukuki düzenlemelerde yaşıyoruz. Nükleer Santral Yasası’na ve ardından Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından yayımlanan ölçütlere, başta nükleer bilimadamları olmak üzere, pek çok kesimden sert eleştiriler geliyor. Bu eleştirilerde, bilimsel dayanakları da konularak, çıkartılan Yasa’nın ve TAEK ölçütlerinin, bir nükleer santral yapımı için gerekli olan düzenlemelerden uzak olduğu ve böyle bir düzenlemenin olsa olsa sorun getireceği vurgulanıyor. Yasa gereği çıkartılan Nükleer Güç Santrallarının Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun Kapsamında Yapılacak Yarışma ve Sözleşmeye İlişkin Usul ve Esaslar ile Teşvikler Hakkında Yönetmelik hükümleri de, içerikten yoksun olduğu gibi, kural koyma yerine kuralsızlığı 5 Nükleerden ve santraldan anlamayan TETAŞ yarışma (ihale) yapıyor. Nükleerden anladığı düşünülen TAEK Yarışma Komisyonu’nda yer almıyor. Elektrik üretim santrallarında uzmanlaşmış EÜAŞ ve nükleer santral sürecini planlaması, idare etmesi gereken Enerji Bakanlığı ise hiç görünmüyor. Sanki enerjiyle ilgili kurumlar, aralarında yakan top oynamışlarda, top kime çarpmışsa, iş onun üzerinde kalmış gibi. esas alıyor. Nükleer santralların işletilmesi, sökülmesi ve atıklarının bertaraf edilmesi gibi tüm süreçlerinde ortaya çıkabilecek risklerin, doğayı ve insanları önemli ölçüde tehdit ediyor olması ve geçmişte yaşanan nükleer kazaların verdiği tahribat, bu santralların yapılması konusunda önemli tereddütler oluşturuyor ve yoğun toplumsal muhalefete neden oluyor. Diğer yandan, nükleer güç santrallarından elektrik üretilmesinin ihtiyaç olup olmadığı da ayrı tartışma konusu. Bu gerçeklere ve toplumsal duyarlılığa rağmen ısrarlı bir şekilde nükleer santral kurulması yoluna gidilirken, bilimsel ve teknolojik gerekliliklere duyarsız kalınarak, nükleer santralla ilgili bütün önemli kararların verilmesi, tek amaçları kar etmek olan şirketlere bırakılıyor. çerçevesinde, bu Yasa’nın gerektirdiği usul ve denetim mekanizmalarına göre yapılması gereken bir ihale, “yasaya karşı hile” diyebileceğimiz bir yöntemle, yarışma adı altında, oldubittiye getiriliyor. Yapılacak olan yarışmada, santralı yapacak şirketin belirlenmesine yönelik önemli sayılabilecek iki ölçüt bulunuyor. Bunlardan birincisi, muğlak ve çelişkili ifadelerden oluşması nedeniyle ilgili uzmanlarca eleştiri konusu yapılan 9 maddelik TAEK ölçütlerinin karşılanması. İkincisi ise, santralın işletmeye geçmesiyle birlikte 15 yıl boyunca üretilen elektriği satın alma zorunluluğu getirilen TETAŞ’a en düşük elektrik fiyatının teklif edilmesi. Yapılacak yarışmanın önemi gereği, özellikle teknik konularda yeterliliği değerlendirebilecek uzmanların yer aldığı bir komisyon eliyle gerçekleştirilmesi gerekirken, yarışma komisyonu TETAŞ görevlilerinden oluşturuluyor. TETAŞ’ın yalnızca elektrik ticaret, taahhüt işleriyle ilgilenen, yani sistemde dolaşan elektriği kağıt üzerinde bir şirketten alıp, diğerine satmak görevi verilmiş bir kuruluş olduğu düşünüldüğünde, bir nükleer santralın ihalesini gerçekleştirmeyi nasıl başaracağı ve bu işin neden TETAŞ’a yüklenmiş olduğu anlaşılmıyor. Nükleer yakan top Yönetmeliğe göre, TETAŞ bünyesinde oluşturulan yarışma komisyonu, kamuya açık bir ortamda şirketleri yarıştırırken, TAEK ölçütlerinin konulması istenilen zarf açılmadan TAEK’e teslim edilecek, TAEK’in incelemeleri bitene kadar yarışmaya ara verilerek, buradan gelecek onay üzerine açık ihale tekrar başlatılacak ve teklifler değerlendirilerek yarışmayı kazanan şirket belirlenecek. Garip bir süreç: Herkes bir rol oynuyor, ama esas oğlan ortada yok. Nükleerden ve santraldan anlamayan TETAŞ yarışma (ihale) yapıyor. Nükleerden anladığı düşünülen TAEK Yarışma (ihale) Komisyonu’nda yer almıyor. Elektrik üretim santrallarında uzmanlaşmış Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) ve nükleer santral sürecini planlaması, idare etmesi gereken Enerji Bakanlığı ise hiç görünmüyor. Sanki enerjiyle ilgili kurumlar, aralarında yakan top oynamışlar da, top kime çarpmışsa, iş onun üzerinde kalmış gibi. Böylece, bu sürecin sonunda, yapılan işlemlerin hukuki sorumluluğunun kimin üzerinde olacağı da ortada kalıyor. Kamu İhale Yasası devre dışı Nükleer santralı kuracak ve işletecek şirketin seçilmesi sürecinde, “ihale olmayan ihale” diyebileceğimiz bir yöntem benimseniyor. Adına “yarışma” denilen bu seçim sürecinin, kapalı teklif usulü ile yapılacağı ve 4734 sayılı Kamu İhale Yasası’na tabi olmayacağı, Yönetmeliğin 11. maddesinde yer alıyor. Böylece, Kamu İhale Yasası Kuralsızlık düzenlendi Yasa, Yönetmelik ve Yarışma Şartnamesi’ni sırayla ele aldığımızda, hiç düzenlenmeyen konuların yanında, düzenleme getirilen konuların da açıkta kaldığı görülüyor. Yasa hemen her konuda Yönetmeliğe göndermede bulunuyor. Yönetmelik ise ya şartnameye bırakıyor ya da şirketlere. Şartnameye baktığımızda ise, Yasa’da ve Yönetmelik’te yer alanların dışında bir kurala rastlanmıyor. Yapılan önemli düzenlemeler şöyle sıralanabilir: Nükleer Santral Yasası’nda, “yakıt temini” konusunun Yönetmelik’te belirleneceği belirtiliyor. Yönetmelik’te ise, “Santral için yakıt ve yakıt ile ilgili diğer girdilerin temini, sürekliliği ve maliyet değişimi hususlarında her türlü sorumluluk şirkete aittir” deniliyor. Yönetmelik ile belirlenmesi gereken lisans bedelinin Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) ve TAEK tarafından belirlenmesi isteniyor. Yasa’da yönetmeliğe bırakılan yarışmaya katılacaklarda aranacak şartlar, Yönetmelik’te geçiştirilmek suretiyle, bu kez de yarışma şartnamesine bırakılmış durumda. Ancak yarışma şartnamesinde de, bir nükleer güç santralı ihalesine katılacaklarda aranacak şartlara ilişkin ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ ENERJİ