Katalog

MUSTAFA GAZALCI’DAN ‘KÖY ENSTİTÜLERİNİN MECLİS SÜRECİ’ Meclis’te Köy Enstitüleri kavgası Meclis’in en çalışkan milletvekillerinden olan Mustafa Gazalcı, Köy Enstitülerinin kapatılması sürecinde TBMM’de yaşananları kitaplaştırdı. ERDAL ATICI TBMM’nin en çalışkan ve en üretken milletvekillerinden biri olan Mustafa Gazalcı, siyaset yalnız Meclis’te yapılmıyor dercesine yazıyor, çiziyor, televizyonlara çıkıyor ve eğitim üzerine konuşmalar yapıyor. Son yıllarda Kuşatılan Cumhuriyet Eğitimi (2007), Eğitime Dinci Çember (2008), Kadrolaşma Kıskacında Eğitim (2011), Öğretmenin Günlüğünden (2011), Barış Zinciri (2014), Köy Enstitüleri Sistemi, Mezunlar Üzerine Bir Araştırma (2015), Siyasetçinin Günlüğünden (2018) adlı kitapları yayımlandı. Köy Enstitülerinin Meclis Süreci Gazalcı’nın son kitabı. Aksu Köy Enstitüsü ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü mezunu eğitimci yazar Pakize Türkoğlu’nun güzel bir sunuş yazısı ile başlıyor. Kitabın başlangıç bölümünde Köy Enstitülerinin kuruluş öncesini anlatan Gazalcı, sonraki bölümlerde TBMM’deki tüm tartışmaları tutanaklardan yorumlarla aktarıyor okuyucuya. İnsan bu tutanakları okurken zaman zaman ikiyüzlülüğe tanık oluyor. Öyle ki, kuruluş döneminde Köy Enstitülerinin kurucusu, kuramcısı ve uygulayıcısı İsmail Hakkı Tonguç’a, Milli Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel’e övgüler düzen parlamenterler, sonradan kanıtsız, dayanaksız suçlamalarda bulunuyorlar. Bu suçlama ve iftiralar o hale geliyor ki, konuşmacılar kendileriyle bile çelişkiye düşüyor. Tevfik İleri, Emin Soysal bu tip politikacılara örnek olarak gösterilebilir. Soysal ve İleri; kuruluş döneminde tüm yazdıklarını ve söylediklerini unutup, asılsız suçlama ve iftirada herkesten ileri geçiyorlar. Köy Enstitülerini ortadan kaldırma dönemi tartışmaları sürerken, 1951 yılında TBMM’de, Türkiye’deki komünist hareketleri görüşmek üzere bir gizli toplantı yapılır. Bu toplantıda Menderes Hükümetinin çağırdığı Askeri Yargıç Şevki Mutlugil konuşur. Mutlugil konuşmasına genel komünist faaliyetlerle başlamasına karşın sözü Köy Enstitülerine getirir ve “Köy Enstitülerinin kurucusu İsmail Hakkı Tonguç solcudur, işleri yardımcısı Ferit Oğuz Bayır (komünist) aracılığıyla çevirir. Ens titüler özel bir hava ile beslenmeye başlamıştır. Bu kurumların belkemiğini oluşturan kişilerin koyu birer Marksist oldukları su götürmez bir gerçektir. İşler gizli yürütülür ve komünist etkinlikler yapılır.” (s. 254) suçlamasında bulunur. Gizli görüşmede söz dönüp dolaşıp Mahmut Makal ve Bizim Köy adlı yapıtına gelir. Yargıç Mutlugil, Makal’a bu kitabın komünistler tarafından yazdırıldığını söyler. ORAK ÇEKİÇ BİÇİMİNDE BİNA Askeri yargıç, Hasanoğlan Köy Enstitüsü müzik binasının “orak çekiç” şeklinde yapıldığını da söyleyip, “Bakın bunların komünistliğinin kanıtı budur” demeye getirir. Sonra da; “Komünist işleri bir bir sıralayarak” ve komünizmle nasıl mücadele edilmesi gerektiğini anlatarak konuşmasını bitirir. Bu gizli görüşmeden anlaşıldığına göre; yıkımın siyasi ayağı da TBMM’de tamamlanmıştır. Kitapta; Mahmut Makal, Fakir Baykurt, Mehmet Başaran, Talip Apaydın, Osman Bolulu, Özbek İncebayraktar, Dursun Akçam, Ali Dündar, Ali Yüce, Adnan Binyazar, Osman Şahin, Abdullah Özkucur gibi birçok Köy Enstitülü yazar ve aydının adı da geçiyor. Kimi zaman suçlanılarak, kimi zaman övülerek TBMM tutanaklarında yerlerini almışlar. Gazalcı’nın kitabının adını ilk duyduğumda, daha önce Mustafa Aydoğan – Erdal Atıcı olarak birlikte yayına hazırladığımız, Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınlarından çıkan: TBMM Bütçe Görüşmelerinde ve Şura Toplantılarında Köy Enstitüleri 1935 1954 adlı yapıtımızla paralellik göstereceğini düşünmüştüm. Ancak, “Köy Enstitülerinin Meclis Süreci”ni okuyunca; kitabımızla Gazalcı’nın kitabının yazım tarzı ve içerik olarak farklı olduğunu gördüm. Gazalcı kitabında 1940’tan bugüne TBMM’de yapılan tüm konuşmalara, soru önergelerine, kanun tekliflerine, gündem dışı konuşmalara da yer vererek, TBMM tutanaklarında Köy Enstitüleri konusunun tamamlanmasını sağlamıştır. Bu da oldukça önemli bir gelişmedir. Ayrıca; tutanak metinleri arasına kimin kim olduğu bilgileri de konulmuş, sayfa altlarına kaynak adları yerleştirilmiştir. Bu kaynak adları ve kitabın sonuna konulan kaynakça okuyucuyu yeni okumalara yöneltecektir. Ülkemizin aydınlanması için canlarını ortaya koyan yöneticilerin, Köy Enstitülü öğretmenlerin nasıl haksızlıklara uğradıklarının da özetidir bu kitap. Kitabı okudukça bugünlere nasıl geldiğimizi de daha iyi görme olanağı buluyoruz. Mustafa Gazalcı’yı yürekten kutlarız. n Köy Enstitülerinin Meclis Süreci, Mustafa Gazalcı, Bilgi Yayınevi, I. Basım Haziran 2019 BERRİN TAŞ’TAN ‘GECEYARISI ŞİİRLERİ’ Süzülen Işık Berrin Taş’ın yeni kitabı Geceyarısı Şiirleri adıyla yayımlandı. Şair, insana, hayata ve dünyaya umutla, coşkuyla, sevgiyle bakışını dile getiriyor. MUSTAFA GÜNAY Gece, karanlık, umut, sabah gibi sözcüklerin yoğun olarak kullanıldığı şiirlerde duygu ve düşünce boyutunun iç içe geçmiş olması dikkat çekiyor. Bu noktada Berrin Taş’ın şiirlerini yaşama deneyimlerinden ürettiğini, söz konusu poetik dile gelişin yalın ama derin bir söyleme dayandığını görürüz. Şiirlerin altında yer alan tarihler, bu şiirlerin 20111019 arasında yazıldığını gösteriyor. Bazı tarihler, örneğin 8 Mart, bir şiirin konusu olarak da karşımıza çıkar. Bu tarihte öldürülmüş bir kadın, şiirde insanlığın sesi ve çığlığı olarak yer alır. Taş’ın şiirlerinde gördüğümüz acılar ve sorunlar, aslında insanlığın sorunlarıdır. Taş’ın şiirleri, insanın insan lıktan uzaklaşmasına karşı bir tepki, eleştiri ve başkaldırı olarak anlaşılabilir. İnsanı insan kılan değerler, duygular adına konuşan şairin sesi, başkalarının da sesidir. “Yalnızlık kalabalıkla örtülüdür / kimse bilmez bir kuytuda öldüğünü”(s. 8) dese de şair, insana inancından, yaşama bağlılığından uzaklaşmaz. Şair, bir ömre başka ömürleri, başka yaşamları da sığdırmaz mı? Bir şairin yaşamı, hem kendine özgü nedenlerle hem de sanatçı olmanın gerekleriyle yoğun yaşamanın da göstergesi değil midir? İnsanın yaşadıkları, bazen yıllarla ölçülemez. Ne diyor Berrin Taş: “Uzun yollar aştım / yaşımdan çok yaşadım / gördüm titreyen insanlığı / çamur dibinde sabahı arayanları” (s. 12). İNSANI ANIMSATIR Taş’ın şiirlerinde insanların etik değer ve tutumlarına yönelik eleştiri ve uyarılar da yer alır. “Dostluk onaylamak değildir / kimileyin doğruyu söylemek acıtır” (s. 34) diyen şair, bu noktada konuşmadinleme ve susma bağlamında insan ilişkilerinde sıkça karşımıza çıkan bazı eğilimleri ve sorunları da ortaya koyar. “Çok bilmişlerden / dinlemesini bilmeyenlerden uzak dur / az bilenler iyidir / onlar hep anlamak ister / kibirden kurtulmuşlar / sana insanlığını anımsatır / çok bilmişlere boşuna / kendini anlatmaya kalkma anlamazlar / susmak/boş konuşmaktan iyidir / kimileyin susmak da konuşmak anlamına gelebilir” (s. 35). Berrin Taş’ın şiirlerinde hayata yönelik yorumlarla birlikte Mardin, Akyaka gibi şehirler ve beldelerle ilgili anılar ve izlenimler de yer alır. Onun şiirlerinde dikkat çeken bir özellik de geçen yılların insan yüreğinde ve belleğinde bıraktığı izlere yönelik değerlendirmeleridir. Bu noktada Taş, yılların geçer ken içinde bıraktığı izlerden ve tortudan da söz eder: “Yıllar içimden geçiyor / ben yılları geçiyorum acıyla kıvranarak / yıllar içimden geçiyor / avuçlarımda tutuyorum ışıltılı sabahları” (s. 60). Her şairin şiirini ötekilerden ayırt etmeyi olanaklı kılan özellikler vardır. Berrin Taş’ın şiiri, acılı zamanlarda kan ağlarken türkü söylemeyi öğrenmenin şiiridir. Taşlı topraklı yollarda insanlığını korumanın ve geliştirmenin de şiiridir. Aynı zamanda anıların ve anımsamaların da şiiridir. Sonsuzluğa göçenlerin ardından söylenen bir şiirdir. Gece uzun sürse de “umudun uzak ışığı”yla sabahı beklemenin şiiridir. Derdini dağ yellerine, sulara, ağaçlara ve rüzgâra söyleyen bir şiirdir. n Geceyarısı Şiirleri / Berrin Taş / İnsancıl Yayınları / 63 s. / 2019. 158 Ağustos 2019