Katalog

turgutceviker@gmail.com Sıradışı bir dergi; ‘Artist’ “Artist” (17.9.1931 31.12.1931, S. 1 16), 1930’ların baskı tekniği ve dergicilik anlayışı bakımından gündeşlerinden hemen ayrılan bir dergi. Bunun ilk nedeni, derginin sahibinin “Alâeddin Klişe Fabrikası” olması. Kuruluşun sahibi Alaeddin Ömer, aynı zamanda basımevi sahibi. Bu durumda “Artist”, söz konusu basımevi ve klişe fabrikasının – aynı zamanda – vitrini oluyor. Basımevlerinin yeni müşteriler kazanabilmek, diğer meslektaşlarından daha iyi olduklarını göstermek için dergi çıkarmaları bugün de geçerli bir olgu. Ancak 1930’larda bu örneğin sınırlı olduğunu düşünüyorum. Ö zellikle eski dergileri tarayanlar Alaeddin Klişe Fabrikası’nın önemini bilir. Dergiye konulmuş ilanlarında şu sloganlar yer alıyor: “Türkler de Avrupalılar kadar klişe yapabilirler.”; “Alâeddin yalnız iyi klişe yapar.” Dergi basımevi için de bir ilana yer veriyor: “Alâeddin Matbaası Orijinal Lüks İş”. “Artist”, 1930’larda birçok dergide görülen “iki renk” olarak basılmış. İlk sayıda bir de şöyle bir duyuru yer alıyor: Mecmuamız iki cins kâğıt üzerine basılır. Lüks sayısı parlak kaymak kâğıtlıdır. Abonelere her iki sayısından göndereceğimiz mecmualar hususî bir zarf içinde gönderilir.” “Artist”in başlık altı yazısı yok. Dergiye baktığımızda sinema ağırlıklı; onun yanı sıra edebiyat, resim, mizah, karikatür, tiyatro, opera, müzik, fotoğraf, canlandırma sineması ve moda hemen dikkat çekiyor. Neşriyat müdürü, Fikret Adil 31, sanat müdürü Abidin Dino 18 yaşında. Dönemin en iddialı, – hatta sıra dışı – magazin dergisini çıkarıyorlar. Derginin ilk sayısında – geleneksel – “Neden çıkıyoruz?” gibi bir yazıya yer verilmemiş. Üç sütun üzerine kurulu dergi, tasarımı ve görsel malzeme seçimiyle farklı ve çok özenli. ‘ARTIST’TEN BAZI BAŞLIKLAR: • “Marléne Dietrich’in yakıcı hayatı” (Jean Lasserre). • “Nâzım Hikmet’in bir piyesi Nâzım Hikmet bu piyesi ile, tiyatro tekniklerine çok riayet etmekle beraber yepyeni bir mevzu ele alıyor. Piyesin, şimdilik ismi (Dolar dünyalı profesörün kafa tası) dır.” Oyun Kafatası adıyla oynanır ve kitaplaşır. • “Mustafa “Hayat Yolu”. Nâzım Hikmet’le, Nicolas Ekk’in ilk sesli Rus filmi olan Hayat Yolu adlı yapıtı üzerine minik bir söyleşiye yer verilmiş. Filmin “Mustafa” adıyla pek yakında İstanbul’da gösterileceğini de ekliyor, dergi. • “İlancılık mühim bir iştir Afişlerde de yavaş yavaş fotoğraf resmin yerine geçmektedir. 2+2= 5 eder mi?” Yazıda Sovyet deneyimi iki çarpıcı afiş örneği eşliğinde anlatılıyor. • “‘Kitap Sevenler Cemiyeti’ teşekkül ediyor, âzâ kaydolunuz!” Güzel Sanatlar Akademisi “muallim”lerinden Burhan Ümit’in bir girişimi. • “Okuyucularımızla Baş Başa: “FİKRET MUALLA – Mecmuamızın Ankara caddesi Orhanbey hanındaki yazı işleri bürosuna gelip Fikret Âdil’i görmenizi rica ederiz. Her gün oradadır. Yok ise hemen büromuzun bitişiğindeki Vakit gazetesinde bulabilirsiniz.” Henüz tanınmayan Fikret Muallâ, Babıâli’de – belli ki –, kapıları çalıyor. Bu girişimlerinden birisi, Berlin’den döndükten sonra bir dergiye verdiği röportajdır: “Anarşist bir ressam Dağdan gelen bağdakini kovuyor!” (“Bravo”, 20.11.1930, No. 8, s. 5) “ARTIST”IN YAZAR, BAŞLICA YARATICI KADROSU ŞÖYLE: Fikret Adil, Ercüment Behzat, Rüştü Bekir, Nurullah Cemal, Abidin Dino, Sadri Ertem, Necip Fazıl, M. Feridun, İ. Galip, Necil Kâzım, Jean Lasserre, Elif Naci, Nizamettin Nazif, Peyami Safa, Bekir Sıtkı, Ahmet Kutsi, Hale Asaf, Muaffak İhsan, Rüştü Bekir, Kanzler, Hans Finsler, Aenne Biermann. “Artist”, Abidin Dino için kendini gösterdiği ilk yayın diyebiliriz. Dino’nun Toplu Yazıları’na (Everest Yay., 2018) almadığım ilk birkaç yazısı burada. Çizgileri ve portreleri ise, yaşını çok aşan bir olgunlukta. Daha ilk işlerinde bile – döneminde – kimseye benzemeyen bir “artist”. Resimlediği metinlere oturttuğu çizimler, gerçekten büyük bir resimlemeciyi de haber veriyor. “Artist”in 16 sayısının ön ve arka kapaklarında, yabancı film yıldızlarının fotoğrafları yer alıyor. Ön kapak fotoğraflarının tümü kadın, arka kapak fotoğraflarının üçü erkek. Bu yıldızlar ardasında şu isimleri sıralanabilir: Charles Boyer, Joan Crawford, Marléne Dietrich, Maurice Chevalier, Ketty Gallan, Corinne Griffith, Jackie Monnier, Greta Nissen, Danièle Parola. Bu durum, “Artist”e özgü değildir; henüz Yeşilçam beyazperdesinin yıldızları doğmadığı için sinema ve magazin dergileri, Avrupa ve Amerika sinemasının kadın – yıldızlarını kapaklarına çıkarıyor. 16 2 Mayıs 2019