Katalog

QUASIMODO’DAN ‘VE BİRDEN AKŞAM’ ‘Sevdiğim şiirlerini çevirdim’ İtalyan şair Quasimado’nun seçme şiirlerden oluşan Ve Birden Akşam’ı çeviren Egemen Berköz ile Ouasimado şiirini ve çevirisini konuştuk. KADİR İNCESU Quasimodo’nun İtalyan şiirindeki yeri nedir? Sanırım çağdaş İtalyan şiiri demek istiyorsun. Yalnızca İtalyan şiiri deyince Dante’den, Petrarca’dan başlamak gerekir. Biz en iyisi 20. yüzyıl İtalyan şiiri diyelim. Bu yüzyıl şiirinin en önemli adlarından biridir Quasimodo. Birçok eleştirmen onu 20.yüzyılın üç büyüğünden biri sayar Ungaretti ve Montale ile birlikte. Üçü de değişik şiir anlayışları olan şairlerdir aslında. Quasimodo 2. Dünya Savaşı’na kadar olan ilk döneminde kapalı (ermetico) şiir akımının içinde yer aldı, savaş onun şiir anlayışını değiştirdi. Daha açık, topluma yönelik, giderek toplumsalcı bir şiir yazmaya başladı. n Şiiri hangi özellikleriyle sizi etkiledi? 1959 sonlarında Nobel Edebiyat Ödülü’nün Quasimodo’ya verildiği haberleri çıktı gazetelerde, tam da ben İtalyan Filolojisi’ne girdiğim sırada. 1962 yazında gittiğim İtalya’da bir kitapçıda Salvatore Quasimodo “Tutte le poesie”yi görünce kaptım doğallıkla. O kitabı evire çevire tanımaya başladım Quasimodo’yu. Kitabı okudukça da bazı şiirleri çeviriyordum. Böyle böyle başladı. İlk tanıdığım, okuduğum İtalyan şairidir Quasimodo. Daha sonra başka şairlerden de çeviriler yaptım ama ağırlık hep Quasimodo’da oldu. Şiirine en baştan ısınmış olmam da çevirmemin nedenidir diyebilirim. Her çevirmenin bir çeviri anlayışı var. Aynı zamanda ödüllü bir çevirmen olarak sizin için çeviride önemli olan nedir? Kendimi çevirmen saymıyorum. Çevirmenliği meslek olarak seçmedim. Ben yalnızca çeviri de yapan bir şairim. Okuduğum şiiri ya da öyküyü az öykü de çevirmedim doğrusu – doğru çevirmeye, şairin söylediğini değiştirmemeye – böylesi daha güzel diye özen gösterdim. Elbette bu sözcü ğü sözcüğüne aynen çevirmek anlamına gelmiyor. Bir de, şiir çeviriyorsam özellikle, Türkçede de benzer bir şiir tadı vermeye çalışırım hep. ANADİLDEN ÇEVİRİ n Özellikle anadilden çeviri yapmak, çeviriyi nasıl etkiler? Şiir, öykü ya da herhangi bir yazıyı özgün dilinden çevirmek işin en doğrusudur elbet. Okuduğu kitaplarda çeviriye hep eleştirel gözle bakan bir çevirmen olarak; çeviri nin özgün dilden yapılmasının iyi çeviri için yeterli olmadığını, çevirmenin kendi dilini, çevirdiği yapıtın özgün dilinden de iyi bilmesi gerektiğini düşünüyorum. n Şiir seçiminizde neyi dikkate aldınız? Şiir çevirmeye okuyup sevdiğim şiirleri çevirerek başladım. Çevirip ertesi gün arkadaşlarıma okutuyordum. Yani temel güdüm paylaşmaktı. Sonraları çevirdiklerim yayınlanmaya başladı gönderdiğim dergilerde. Şiir, öykü ya da başka bir şey, yalnızca sevdiysem çeviriyordum. Bu hep böyle sürdü. Quasimodo’nun şiirlerini çevirmeye de öyle başlamıştım. İlk sevdiğim, hemen ısındığım şiirlerini çevirdim hep. Bu, kitaptaki bütün şiirler için geçerli. Burada, özellikle vurgulamak istediğim bir şey var. Bu kitapta, ilk baskıda olmayan yedi şiir yer alıyor; “Vermek ve Almak” adlı son kitabından. n Ouasimodo’nun Nobel Edebiyat Ödülü’ne değer görülmesiyle ilgili neler söylemek istersiniz? Nobel Edebiyat Ödülü önemli elbet, ama o kadar da büyütmeyelim. Nice büyük yazara verilmemiş, ama Churchill’e verilmiş bir ödül bu. Bu durumda ne denebilir? Nobel Quasimodo’ya verildiğinde İtalya’da da çok eleştirildiğini, ondan önce bu ödülü alabilecek şair ve yazarların adlarının yazılıp çizildiğini söylemek istiyorum. n Ve Birden Akşam / Salvatore Quasimodo / Çeviren: Egemen Berköz / Ayrıntı Yay. / Ekim 2019. 337 Kasım 2019