Katalog

OKURLARA Adalet mücadelesi... Yeniden not (alma) üzerine Sık sık Canon’un, edebiyat tarihinin ve eleştirinin tasnif saplantıları, “tür” kategorileri ve dayatmaları konusunda kalem oynattığımı gören görmüştür. Kısa(lık) bir ölçüdür sonuçta, kendi başına bir “tür” değildir buna karşılık çok sayıda tür, nitemi peydahlamıştır. Kimilerinin görece yaygınlık kazandığı gerçek; kimileri kişisel kullanımlar olarak kayıtlara geçmiştir. E lias Canetti’nin İnsanın Taşrası başlığıyla yayımlanan “seçme notlar”ını okuyorum; kendi deyişiyle: “Çok sayıda cilt oluştu: Burada sunduğum, yalnızca dar kapsamlı bir seçkidir.” 19421972 notlarından yapılmış seçkiyi, sonraki yıllara uzanan başkaları izledi. Ahmet Cemal, “Canetti’nin Notlar’ı, dünya edebiyatında tamamen kendine özgü bir türdür” diyor önsözünde. Canetti’yi bu çerçevede öncelemiş yazarlardan birkaçına değinmiştim: Leopardi, Coleridge, Schlegel, Novalis, Valéry... uzar gider liste. Filozofları, fragmanter yazının Schopenhauer, Nietzsche ile ağırlığını koymuş düşünürlerini hiç saymıyorum. Canetti’nin “not”ları, tanım üzerinde bir tartışma alanı yaratmış mıdır bilmiyorum, yaratabilir. “Aufzeichnungen” kavramına Rilke’nin Malte’sinden âşinayız: Necatigil de “notlar”da karar kılmıştı. Gelgelelim, Almanca kelimenin “not”tan fazla, o karşılıktan taşan özellikleri yabana atılamaz: Kayda geçirince, kayda düşme türünden bir boyutu daha görülüyor ki Canetti’de olduğu gibi “günce”yle kesiştiği de söylenebilir. Canetti’nin “not”ları aforizmadan düşünsel alıştırmaya doğru açılıyor. Hiçbir biçim taslak halinde değil burada çünkü her birim nihai halinde. Oysa not düşmek, not almak daha çok bir hazırlık fikri doğuruyor zihinde: Coleridge’in Notebooks’u baştan uca öyle tutulmuş defterlerden oluşuyor örneğin. Valéry’nin Defterler’inde olmuş parçalarla geliştirilesi çıkmalar iç içe geçer. Canetti’ninki tiklerinin kilit kavramlarından “witz”in çevrilemezliği üzerinde buluşuyorlar. Zekânın anlık parlayışı ile ortaya çıkan yetkin sözde, öte yandan, bir “cinfikir”lik, bir “çıkıntılık”, bir burnunu sokma (Schlegel boşuna “burun”la özdeşleştirmiyor “witz”i) payının ağır bastığı düşüncesi göze çarpıyor. Bir tür şimşekdüşünce diyemez miyiz, ani ışığını hesaba katarak? Schlegel, “zihnin yoğunlaşmış patlaması” tanımını getiriyor. İlk bakışta, “özdeyiş”ten söz edildiği akla gelebilir. Athenaüm dergisinde Schlegel’in de, Novalis’in de yayımladığı “parça”ların bir bölüğünün özdeyiş niteliği taşıdığı görülür gerçi ama bir çoğu o çerçeveden taşan özlü düşünsel alıştırmalardır. Şüphesiz, her birinde kısalık belirleyici özellik olarak göze çarpar; gelgelelim “kısa” karmaşık bir biçimdir, tek tip bir sınıflamayla işin içinden çıkılamaz. * Sık sık Canon’un, edebiyat tarihinin ve eleştirinin tasnif saplantıları, “tür” kategoriElias Canetti leri ve dayatmaları konusunda kalem oynattığımı gören görmüştür. Kısa(lık) bir ölçüdür en çok Zibaldone’yle kısonuçta, kendi başına bir “tür” değildir, buna yaslanabilir, sanıyorum karşılık çok sayıda tür nitemi peydahlamıştır. (çünkü yazarın bütün Kimilerinin görece yaygınlık kazandığı gernotlarını görmedim, üç çek; kimileri kişisel kullanımlar olarak kayıtseçkiden hareketle bu lara geçmiştir. tanıyı getiriyorum). “Kısa”, her durumda bir gereksinmeyi “Not” konusuna iki karşılar. İşin içinde boy ölçüşmenin payı kez değinmiştim (Yazhissedilir: Belli bir yoğunluk derecesinin boz, 2000 + Suya Seng korunması hedef tutulur. Bir dolu örnekCX, 2003). Barthes’ın metin, dilense açılabileceklerini gösterir; 197879 seminerleri daha sonra yayımlandı tersine, Klébaner’in deyişiyle “az sanatı”nın ve orada yazarın ‘not alma süreci’ne ilişkin, gereği yerine getirilmiştir. Her yazı adamının roman bağlamında kuşattığı kesitin önemini başvurduğu yol sayılmaz, genelde doğurgan görme fırsatımız doğdu: “Şimdiye ait küçük zihinlerin seçimidir. bir parça” (vurgu RB’nin) ile “tümce” arasın“Kısa”yı “veciz”le çakıştıramayız her vakit, daki yola ışık düşürüyordu seminerin son böözünde bu özellik az çok yer etse de. Kestirlümü. Barthes bir fiş tutkunuydu (bkz: “R/B”), meden gitmek, kestirip atmak, kısa kesmek, dolayısıyla binlerce not tutmuştu; notatio’nun, kıssa’ya uzanmak farklı gemleme biçimleri not etme eyleminin düzeylerini olabildiğince ister. ayrıştırabilecek deneyime sahipti. Kısanın [Arno Schmidt, Bargfeld’deki ufarak evini kısası haliyle “alınmış olan not, özetlenemesatın alıp yerleştikten bir süre sonra, kasabayecek olan şeydir” (vurgu RB’nin), evet ama nın çocukları “Her şeyi not ediyor! Her şeyi ne her not, ne de her not alma biçimi böyledir: not ediyor!” diye bağrışarak arkasından koşar Bambaşka düzeylerle karşılaşırız not düşme olmuşlar. Bu anekdottan çıkarılacak ders: eyleminde, kimileri birkaç Ya açık havada, görünerek, sayfadan oluşur notların, not almayın ya da çocuklara çok katmanlıdırlar. Zincirin aldırmayın. Öyle yapıyorum. halkaları halinde gelişen, geBarthes “fikir” ile “not” araniş zamanlara yayılan, ortak sındaki köprüye dikkat çeker: merkezli notlar, biribirilerine Unutmamak için yazmak. gönderilidirler. Mikroteknik konusuna ekİmdi, “aufzeichnungen” talemleyerek: Cebe sığacak bir mıtamına çakışmıyor not ile: not defteri ve yaylı tükenmez Her birimi çelişiyor geçicilik kalem. Artık ceket kullanılmaişleviyle. Schlegel’e atfedilen yışından söz eder. Yelek(ler) özdeyiş altını çizer: “Bir fragne güne duruyor?! (Bir yeman, tıpkı küçük bir sanat lekliler örgütü olduğunu bilyapıtı, kendisini kuşatan dünmeyenlere rastlanır). “Fiş”ler yadan bütünüyle ayrılmış ve başka: Masa isterler. Orada, kendi içinde tamam kılınmış not almanın ötesine geçilir. olmalıdır; aynı bir kirpi gibi”. Ama kısa’lar fişlerden doğArno Schmidt Filologlar, Alman Romanmaz, notlardan yürürler.] n “A dalet Savaşçısı”, Metin Ağaçgözgü ve Hasan Çelikkol’un, 12 Eylül 1980 askerî darbesinin öncesi ve sonrasında binlerce devrimci ve yurtseverin savunmasını üstlenen Harbiyeli avukat Nebi Barlas’ın hayatı çevresinde kaleme aldığı bir çalışma. 1940’tan günümüze, Nişantaşı’nın renkli sokaklarından Harbiye’ye, bir gece yarısı verilen emirle elinde silah Ankara’nın karanlık sokaklarına çıkan, kurmay subaylık hayallerini cezaevinde bırakıp hukukçu olmak için yoluna devam eden idealist bir ismin hikâyesi. Barlas, Ağaçgözgü ve Çelikkol’la bir ömre yayılan adalet mücadelesini konuştuk. “De Niro’nun Oyunu” ve “Hamamböceği” adlı kitaplarıyla tanıdığımız Rawi Hage, bu kez bizi Fly’ın taksisinin arka koltuğuna oturtuyor. “Karnaval”, “karşılaşmayız” dediği karakterlerle okuru buluşturuyor. Ali Bulunmaz değerlendirdi kitabı. Sait Faik Hikâye Armağanı sahibi Bora Abdo’nun, Pergel İkilemesi adıyla kurduğu yapının ilk kitabı “Seni Seviyorum. Çok,” yazarın dünyasına açılmak isteyenler için önemli bir durak. Öykülerde, Abdo’nun biçemi zorlayan kalemiyle karşı karşıyayız. Eray Ak’ın yazısı. Beyaz Adam ve hoyratça yağan yağmur aynı şeyi yapıyor toprağa; onu götürüyor, çürütüyor, yiyip bitiriyor, çalıyor. Ngügi Wa Thiong’o, “Aradaki Nehir”de, işgalcilerle yerlilerin bu kez Kenya’da ortaya çıkan o tanıdık hikâyesini anlatıyor. Serap Çakır’ın tanıtımı. Bol kitaplı günler... KItap İmtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan Erinç l Genel Yayın Yönetmeni: Can Dündar l Yayın Yönetmeni: Turhan Günay l Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Abbas Yalçın l Görsel Yönetmen: Dilek Akıskalı l Yayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş. l İdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar Öktel Sok. No: 2, 34381 Şişliİstanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0 (212) 343 72 64 l Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt İSTANBUL. l Cumhuriyet Reklam: Genel Müdür: Özlem Ayden l Genel Müdür Yardımcısı: Nazende Körükçü l Reklam Koordinatörü: Hakan Çankaya l Reklam Müdürü: Ayla Atamer l Tel: 0 (212) 251 98 74750 (212) 343 72 74 l Yerel süreli yayın l Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. 4 Şubat 2016 3 [email protected] [email protected] twitter: www.twitter.com/CumKitap