Katalog

Ünlü kitaba dair bir değerlendirme Antoine de SaintExupéry, yazarpilot, Küçük Prens’te, milyonlarca ışık yılı sonra, gezegenler arası çatışmaları çocuk duyarlığıyla sezip ancak düşünsel ütopyanın ürünü olabilecek bir dünya tasarlamış olabilir miydi? Genç denecek yaşta, kırk dördünde yaşında ölmeseydi de sorulabilseydi bu ona... Küçük Prens olgusu r Adnan BİNYAZAR üçük Prens’in ilk basımı Fransa’da 1943 yılında yapıldı. Bizde ise Antoine de Saint Exupéry’nin bu eserini 1953’te ünlü bir şair, Ahmet Muhip Dıranas Türkçeye çevirdi. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca yetmiş yılı dolduran Küçük Prens’i isteyen yayınevi artık serbestçe basabilecek. Eserlerin edebiyat değerini önde K tutan kimi yayınevleri, yapılması gerekeni yerine getirerek Küçük Prens’i sıcağı sıcağına; Can Çocuk, Cemal SüreyaTomris Uyar; Notos, Orçun Türkay; Kapı, Ahmet Muhip Dıranas; Say, İsmail Yerguz; Büyülü Fener, Işık Ergüden; Everest, Selim İleri; Mavi Bulut, Selma Ağıryürüyen; Kırmızıkedi, Aylin Yengin; İthaki, S. İpek Ortaer; Fom Kitap, Müge Kalender çevirileriyle yayımladı. Yakında birçok yayınevi elbette bu olanaktan yararlanacaktır. Ama nasıl?.. Mavisel Yener 22 Ocak 2015 günkü Cumhuriyet Kitap ekinde yayımlanan yazısında bunun nelere yol açacağının sinyalini veriyor: “Çevirileri değerlendirir ve okurun kitaba bakışını düşünürken kitabın okura bakışını da gündeme getirmek gerekir. Bu bakışın eksenini oluşturan ‘dil’dir. Çevirmen dilini kullanırken, yorumunu da katar metne, yaşadığı dönemin çağrıştırdığı sözcükleri kullanır. Eğer istenirse ideolojik bir tuzak olarak bile kullanılabilir. Milli Eğitim Bakanlığı’nın önerdiği 100 Temel Eser dizisinin kimi çevirilerinde İslam terminolojisinin kullanımını anımsayalım. Özgün metinde olmadığı halde, sureler okuyan, namaz kılan kahramanlarla doldu taştı klasik masallar.” Yener haklı; onunla da kalınmadı, sayfalarda Örümcek Adam’a namaz mı kıldırmadılar, Pekos Bil’i umreye mi göndermediler, Hacı Tommiks’e kıble mi sordurmadılar, Red Kit’e oruç yiyenleri mi kovalatmadılar... Türkiye’yi Küba dağlarında cami arayanların H A Z İ R A N 2 0 1 5 olabilir? Birçok kitabın yetmiş yılı doldurmasından birçok yayınevinin haberi olmazken, birçok yayınevi, basım serbestliği duyulan bu kitabı üstü üste yayımlamak yarışına girdi? Bunun ayrıntılı yanıtını, Aktivist dergisinin şubat sayısında, gençlerin okuma dünyasına girişte Küçük Prens’le karşılaşmalarını şans sayan Serda Kranda Kapucuoğlu veriyor. Ona göre Küçük Prens, hangi yaş döneminde olursa olsun, onlara edebiyatı sevdirip, okuma hazzı vereceğine inandığı eşsiz kitaplardan biri: “Edebiyatın bir insana yaptığı en hayret verici şey, onu edebiyatla ilgisi olmayanlardan bambaşka birine çevirmesidir. Hangi kitap; hangi yaşımızda, hangi zihinsel ve duygusal dönemimizde, gelecekte edebiyatı sevip sevmeyeceğimizi belirleyebilir?” Ona göre, kitabı sevdiren edebiyat, “insanın hayatla arasındaki derin ve bitmez sorgulamanın tohumlarını atar.” Küçük Prens’in en sevilen çocuk kitabı olmasını, onun aslında bir çocuk kitabı olmamasına bağlayan Kapucuoğlu, “herkesin Küçük Prens’ten alacağı başka şey olduğu” kanısında. Aynı dergiden Göksel Altınışık ise Küçük Prens’in, “Büyükler için yazılmış en güzel çocuk kitabı” olduğunu öne yönettiği bir sürüyor. Onu ortamda, gençlik döneeğitimi cadı minde okuyup kazanına Antoine de SaintExupéry, Küçük Prens’te, yaşanmışlıklarıkavradıktan çevirenler nı ve gözlemlerini de katarak ancak bir çocuğun algılayabisonra, defahiçbir illeceği ütopik bir gezegenler dünyası çiziyor. larca okumayı kellikten sürdürdüğünü; her okuduğunda başka kaçınmaz! Yener, bu bağlamda, yazısınbir ayrıntının ayrımına vardığını belirteda, çok önemli bir kurnazlık üzerinde rek, onda kendini, insanları, duyguları durarak, “adını anmadığı kimi ‘çeviranladığını dile getiriyor. Küçük Prens, men’lerin, çeviri yapacağına, Türkçeden bu bağlamda Altınışık’ı özellikle hoşTürkçeye uyarlamalarla yetindiğine” görüsüne maya olacak denli etkiliyor. de değiniyor. Hazıra konucu bu söAltınışık, ayrıca, Küçük Prens’le yaratmürgenlerin, piyasaya dilsel yönden tığı dünyada, ondan yanıtını buluncaya ilkel, içeriği çarpıtıcı Küçük Prens’ler değin sormayı öğrendiğini vurguluyor. sürmesi yakındır. Yener, kitapta geçen İçeriğine bakılırsa Küçük Prens’i “diktatör” sözcüğünün çarpıtılacağınDon Kişot, Guliver’in Gezileri, Rodan emin olduğu için “ideolojik tuzak” binson Crusoe, David Copperfield, kavramını kullanarak bu sözcüğün Oliver Twist, Sefiller gibi klasiklerin anlam alanını kanıtlayıcı bilgilerle enine arasına katmak gerekir. Bu klasikler boyuna irdeliyor. yetişkinlere yönelik yazılmıştır ama yeni Kapağında Küçük Prens adını gören biçimlemelerle, resimlemelerle belli bir yetişkinler kitabın çocuklar için yazıldıdilsel düzey tutturularak çocukların ğını sanırlar. Oysa kitabın, başlangıçta en çok okuduğu kitaplar arasına girdi. bin sayfa olduğu, “mükemmelliğe, Küçük Prens bin sayfadan elimizdeki yazıya eklenecek şey kalmadığında oylumuna getirildiğine göre, yazarı, gedeğil, yazıdan çıkarılacak hiçbir şey kalrek kurgusunda, gerekse dilinde yalınmadığında varılacağı” görüşünde olan laştırmalara giderek onu çocukların da yazarın onu yüz sayfaya indirdiği biliilgiyle okuyabileceği bir biçime sokmuş niyor. 250’den fazla dile çevrilen, satışı olmalı. 140 milyonu aşan, Kutsal Kitap ve Das Kapital’den sonra tüm zamanların en KÜÇÜK PRENS’İN ÖZÜ iyi kitabı sayılan Küçük Prens, yüz sayfa Düşünsel içerikli olmayan, duydolaylarındaki kısaltılmış o metinden gu uyandırmayan anlatılar ancak oluşuyor. zaman alır. Anlatıyı anlatı kılan, KİTABIN İÇERİĞİ olayların özünde yatan düşünsellik, duygu yoğunluğudur. Homeros’tan Yalnız başına yaşadığı küçük gezegeShakespeare’e, Dostoyevski’ye zamanı ninde, boyu dizini aşmayan yanardağaşan sanatsal ürünler, düşünsellikleriyle, ları temizleyen, sönmüş bir yanardağı yaratıcılıklarıyla sonsuza ermişlerdir. iskemle yapıp üstüne oturan, fanus içinKüçük Prens’i çocukların, gençlerin, deki gülünü sulayan, baobab ağaçlarıyetişkinlerin ilgiye okumasının özünde nın büyümesinden başka derdi olmayan yatan, mantık temeline oturması, her Küçük Prens’in başından geçenler nedüzeydeki okuru, sorularla, sorgulamaden insanlığın ilgisini böylesine çekmiş C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 3 2 2 S A Y F A 1 8 n 1 8