Katalog

O Anlatımıyla, biçimiyle, türlerarası kurduğu ilişkilerle etkileyici bir kitap olan “Bir Hışımla”dan sonra “Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm” doğrusal anlatımıyla çok parlak bir eser sayılmayabilir ama tek başına ele alırsanız kitaba daha iyimser bakabilirsiniz. eoff Dyer’in “Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm”ünün Türkçe’de yayımı Venedik Bienali’nin açılış günlerine rastladı. Türkiye Pavyonu’ndaki Sarkis’in sergisi, Türkiye ve Ermenistan Pavyonu arasındaki bağlar, Türkiye’den hangi sanatçıların davet edildiği, kimlerin ana sergide yer aldığı konuları kadar Bienal sırasında verilen davetler, partiler, kimlerin katıldığı da yazılıyordu gazetelerde. Türkiye’nin bütün sanat çevreleri ve gazetelerin sanat sayfalarının yöneticilerinden kalburüstü köşe yazarlarına dek Venedik Bienali’ne gitmeyen kalmamıştı. Geoff Dyer’in “Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm”ünün (Nisan 2015, Çev. Ayşe Ünal Ersönmez, Sel Yay.) ilk bölümü “Venedik’te Aşk”ı okuyunca sadece bizim abartmadığımızı diğer ülkeler için de durumun farklı olmadığını öğreniyoruz. Sanat çevreleri için Venedik Bienali’nde görünmek, önemli davetlere, partilere katılmak bir prestij ölçüsü. “Venedik’te Aşk”ın kahramanı Jeff Atman kırklı yaşlarına gelmiş bir serbest gazeteci. Sanat dergilerine yazılar yazıp, röportajlar yaparak hayatını kazanıyor. Yaptığı işten de yaşantısından da bıkmış. İşini bırakmayı düşünüyor, istifa mesajı yazıp epostayı son anda siliyor. Onun biraz silkinip kendine gelmesini sağlayan paraya kıyıp aklaşan saçlarını boyandığı belli olmayacak doğallıkta boyatması oluyor. Bıkkın sanat yazarı Jeff Atman’la birlikte 2003 yılı Venedik Bienali’ne gidiyoruz. Avrupa’nın en ucuz havayolu şirketiyle uçup Venedik diye başka bir havaalanına inmek kahramanımızı yıldırmıyor. Onu birçok görev verip Bienal’e yollamış olan dergi neyse ki otel konusunda cimri davranmamış. Jeff de Venedik için lüks sayılabilecek odasına yerleşip kendini sokağa atıyor. Böylece de Jeff’le birlikte Bienal’in bir gazeteci olarak nasıl yaşandığını okumaya başlıyoruz. Bıkkın ve umarsız olsa da Jeff işine sadık bir gazeteci. Belli başlı ülke pavyonlarını, ana sergiyi dikkatli bir şekilde geziyor, yerleştirmelerin bildirilerini çözS A Y F A 1 2 n 1 8 kuduğum Kitaplar METİN CELÂL Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm G Geoff Dyer’ı yayıncılarımız biraz geç keşfetti, umarım hızlıca tüketmezler. Aynı yazardan bir kaç ay içinde art arda üç kitap yayımlanması kaçınılmaz olarak bu iyi yazarı hemen tüketip unutulmaya terk edeceğimiz kuşkusunu doğuruyor. meye çalışıyor, videoları ne anlattığını anlamak için sonuna kadar izliyor. Akşamları da diğer meslektaşları gibi partilere, davetlere katılıyor. İçebildiği kadar çok içki içip sosyalleşiyor. Sergilerden, sanat eserlerinden çok hangi davetin daha görkemli olduğu, kimin hangi davete çağrıldığı, hangisinde daha çok içki ve yiyecek ikram edildiği, bu partiden sonra hangi davete gidilmesinin doğru olacağı konuşuluyor. İçki servisi bittiği anda yeni bir partiye koşuluyor. Geoff Dyer, Jeff Atman’ın rehberliğinde Venedik’i ve Bienal’i ayrıntılı bir şekilde ve de eleştirel bakışı ihmal etmeden anlatıyor. İçeriden, sakin bir bakışı var ama eleştirilerinin acı olduğu da söylenebilir. Doğrusal bir anlatımla yazılmış, kolay nüfuz edilebilir bir metin “Venedik’te Aşk”. Jeff Atman’ın rutinini bu davetlerden birinde karşılaştığı Laura bozuyor. Çevrede onlarca benzeri olmasına rağmen, Laura bu boyalı saçlı yorgun ve bıkkın adama ilgi gösteriyor. Jeff de bu ilgiyi karşılıksız bırakmıyor ve bir Bienal aşkı doğuyor. Laura Freeman, Los Angeles’dan gelmiştir. Orada bir galeride çalışıyordur. Ama işini bırakıp Güneydoğu Asya’ya, Hindistan’a gidecektir. Tahmin edebileceğimiz gibi gideceği yerler arasında Varanasi de vardır. Daha ilk karşılaşmada Laura’ya âşık olan Jeff de dünyanın neresine giderse gitsin onu izlemeye kararlıdır. Doğal olarak biz okurlar da romanın ikinci bölümü “Varanasi’de Ölüm”de Laura ile Jeff’in aşkının Varanisi’de süreceğini, en azından Venedik’te aşkı tadan Jeff’in sevgilisinin peşinden Varanisi’ye gideceğini, orada Laura’yı ararken yeni maceralara gireceğini umarız. Ama Geoff HAZ İRAN 2 0 1 5 Dyer’in hınzır bir yazar olduğu, Türkçede okuduğumuz ilk kitabı “Bir Hışımla”da (Everest Yay.) D. H .Lawrence hakkında bir inceleme yazmaya karar veren bir yazarın bu incelemeyi yazamamasının öyküsünü anlatırken sabrımızı sonuna dek sınayıp bizi iyice sinir ettiği de hatırımızdadır. O nedenle tedbiri elden bırakmamakta ve sürprizlere hazır olmakta fayda var. “Venedik’te Aşk”a dönersek Laura Jeff’i kurallara uygun olarak birazcık peşinde koşturduktan sonra iki sevgili aşklarını yaşamaya başlıyor. Jeff, Laura ile birlikte tekrar yaşama bağlanıyor, Birkaç günle sınırlı olsa da tutku dolu bir aşk yaşıyorlar. Partilerin, davetlerin artık bir başka anlamı oluyor. Bienal’e de Venedik’e de aşkın canlılık veren gözüyle bakıyor Jeff. Ama kaçınılmaz son da geliyor. En kısa zamanda bir daha ayrılmamak üzere buluşma sözleri verilip Laura Los Angeles’a uçuyor. VARANASİ’DE ÖLÜM “Varanasi’de Ölüm”ün ilk birkaç sayfasını okuduktan sonra kitabın iki bölümü arasında nasıl bir bağ kurabiliriz ya da böyle bir bağ kurmalı mıyız, diye düşünmeden edemiyor insan. Bu bölümün kahramanı da bir İngiliz gazeteci. Ama ilk bölümün kahramanı Jeff mi yoksa başka birisi mi bilemiyoruz. Adı verilmiyor. Zaten ilk bölümdeki ironik bakışlı, kendi kendiyle alay edebilen Jeff’in havası yok bu gazetecide. Kahramanımız Varanasi hakkında bir gezi yazısı yazması amacıyla yollanmış. Beş gecelik kısa bir gezi bu. Varanasi, Ganj Nehir kenarında Hindularca kutsal sayılan bir kent. Hindular 2500 yıldır bir tür Hac farizasını yerine getirmek için geliyor. Dindar Hindular orada ölmeyi ve öldükten sonra yakılıp küllerinin suya atılmasını arzuluyorlar. Ganj kıyısındaki Gant’larda hem ibadet ediliyor, kutsal suda yıkanıp günahlardan arınılıyor hem de ölüler törenlerle yakılıp külleri nehre atılıyor. Dünyanın halen yaşanan en eski kentlerinden biri. Kahramanımız Varanasi’ye turist gözüyle bakıyor ve anlatıyor. Günler geçtikçe şehre, insanlara bakışı değişiyor. Nehrin farklı bir anlamı olmaya başlıyor ya da başka bir deyişle insanların nehri nasıl algıladığını anlamaya başlıyor. Ve kahramanımız nehre ve kente bağlanıyor. Uçak biletini iptal edip bir otelde yaşamaya başlıyor. Zamanla Batılı adetlerinden kurtulup oraya dini ve belki ruhsal açıdan arınmaya gelen Hindular gibi davranmaya başlıyor. Giyimi değişiyor, sakal bırakıyor. Eskiden pis bir su diye baktığı ve elini bile sokmaktan çekindiği Ganj’a Hindular gibi girmeye başlıyor. Yaşam alışkanlılarının değişmesi varoluşunu, yaşamak ve ölmek gibi kavramları sorgulamasını da beraberinde getiriyor. Düşünce yapısı ile yaşam biçiminin birlikte değiştiğini söyleyebiliriz. Tabii ki sorumuza dönüp bu iki anlatıyı bir araya getiren nedir, niçin yazar ikisini birlikte okunmamızı öneriyor diye düşünüyoruz. Kitabın başındaki Alain Ginsberg’in Hindistan Günlükleri’nden yapılmış alıntı bunu açıklayabilir mi? Evet, Venedik de Varanasi de birer “su kenti”. Çok eski tarihleri olan şehirler. İki anlatıda da bir arayış var. İlkinde gazeteci yaşamın anlamını aşkta buluyor, ikincisinde varoluşunda. Kitabın arka kapağındaki gibi “İki farklı kentte geçen iki farklı öykü, aslında tek bir öykünün iki farklı yüzü olabilir mi?” diye de sorabiliriz. Belki de hiç bu kadar zorlamadan Geoff Dyer’in iki farklı mekânda geçen iki anlatısını edebiyat tadı alarak okumak yeterlidir. Nasılsa her okur kendince bir şeyler bulacaktır. Emre Ayvaz, K24’deki “Geoff Dyer’dan entelektüel serserilik dersleri”nde yazarın eserlerini genel olarak ele alırken “Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm”ü de sorguluyor. Yazarın tüm eserleri içindeki yerini tespit etmeye çalışıyor. Ben de birden çok türde yazan yazarlar için haksızlık etme pahasına sorulabilecek olan “denemede mi başarılı yoksa romanda mı?” diye soruyorum ister istemez. Anlatımıyla, biçimiyle, türlerarası kurduğu ilişkilerle etkileyici bir kitap olan “Bir Hışımla”dan sonra “Venedik’te Aşk Varanasi’de Ölüm” doğrusal anlatımıyla çok parlak bir eser sayılmayabilir ama tek başına ele alırsanız kitaba daha iyimser bakabilirsiniz. Sorun bu iki güzel kitabı arka arkaya okumuş olmakta sanırım. Geoff Dyer’ı yayıncılarımız biraz geç keşfetti, umarım hızlıca tüketmezler. Aynı yazardan bir kaç ay içinde art arda üç kitap yayımlanması kaçınılmaz olarak bu iyi yazarı hemen tüketip unutulmaya terk edeceğimiz kuşkusunu doğuruyor. Geoff Dyer verimli bir yazar, daha birçok kitap da yazacaktır. Türkçede yayımlanacak kitaplarını merakla bekleyeceğim. n K İ T A P S A Y I 1322 C U M H U R İ Y E T