Katalog

“Söylem, Söylen, YazınTahsin Yücel’e Armağan” Tahsin Yücel’e öğrencilerinin takdimidir! Tahsin Yücel, eğitim, bilim, yazın, eleştiri, çeviri, kültür alanlarında sayısız yapıtla genç kuşaklara örnek olmuş önemli bir bilim ve yazın insanı. Türkiye’de yapısalcılık ve göstergebilimin tanınmasında bir öncü. Usta bir romancı, öykücü, çevirmen, sözünü sakınmayan bir eleştirmen. Sekseninci yaşında öğrencileri ve dostları tarafından özel bir incelemeyle onurlandırıldı: “Söylem, Söylen, YazınTahsin Yücel’e Armağan”. Kitabı yayıma hazırlayan Nedret Tanyolaç Öztokat’la ustayı ve yazınını konuştuk. r Gamze AKDEMİR ahsn Yücel’in evinde buluştuğumuz Nedret Öztokat’la Yücel’in yapıtlarını ve yaşamını ustanın huzurunda konuştuk. Ailesiyle birlikte her zamanki gibi büyük bir saygı ve konukseverlikle karşıladı bizi Tahsin Yücel. O günü daima aydınlık, çok güzel bir gün olarak anacağım. Çalışma öyle bir derinlik ve bilimsellikle dokunur ki Greimas’ın bir yıl sonra ülkesine döndüğünde yayımlayacağı Sémantique structurale adlı kuramsal yapıtının göstergebilimin ve yapısal anlambilimin temel yapıtı olmayı neredeyse elli yıldır sürdüren bir kitap bu uygulama bölümünde örnek olarak yer alır. Düşünün Fransızlar Greimas’ın öğretisini Tahsin Yücel’in incelemesiyle birlikte edindi. Bu girişim, Tahsin Yücel’in Fransız Göstergebiliminin önemli bir temsilcisi olarak selamlanmasına yol açtı. Göstergebilim, yapısalcılık gibi öğeler arası ilişkileri önde tutar, metin ya da söylemdir esas olan, anlam dediğimiz, metinde/söylemde dilsel öğelerin birbirleriyle kurduğu ilişkilerden doğar. Tahsin Yücel, Bernanos romanlarının temel yapısını yinelenen dilsel göstergeler üzerinden tanımlar. Ortaya son derece tutarlı, bütünsel, nesnel ve özgün bir anlam çözümlemesi çıkar. “BALZAC’I TÜM ‘YÜZÜ’YLE OKUDU!” Yücel’e göre Balzac’ın İnsanlık Komedyası’nın en büyük özelliği ne? Yücel, yapıttaki mevcut seksen sekiz anlatıyı nasıl bütüncül bir okumayla sunuyor? Balzac okuması Tahsin Yücel’in Doçentlik çalışması. Yüzlerin bir yazı gibi işlev görmesi, yüzlerin gerisinden yansıyan yazgının izleri, yüzlerdeki ayrıntıların yaşamsal değerlerle örtüşme biçimleri, yüzlere, özellikle bakışlara bağlanan görsellik öğeleri iletişim kurma bağlamında ele alınır. Tahsin Yücel Balzac’ın evrenini tanımlayan “karmaşık bağıntılar örgüsünü” ortaya koyarken “yüz”ün roman kişileri açısından yazgısal değerine odaklanır. Balzac’ta beden, dil gibi tutarlı bir dizge sunar, böylece roman evreninde belirli sayıda öğe bir araya gelme olanağı bulur ve Balzac’ın tasarladığı haliyle yüzün de söylen gibi okunabilir. T “CİDDİ BİR BİLİM İNSANI, ALÇAKGÖNÜLLÜ BİR HOCA” Ustalıkta çıtayı hayli yükseltmiş verimlerin mimarı Tahsin Yücel’in öğrencisi olmak olağanüstü bir deneyim kuşkusuz. Neler kattı size, yolunuzu nasıl aydınlattı? Tahsin Yücel’in öğrencisi olduğum lisans döneminde, ciddi ve titiz bilim insanlığından, alçakgönüllülüğü ve öğrenciye saygısından çok etkilendim; hoş 1980’lerin tüm hocalarında aynı saygı vardır öğrenciye. Zaman içinde birlikte çalışırken de bilime ve yaptığı işe (yazarlık, çeviri, araştırma) bağlılığından, saygısından, özeninden, sabrından etkilendim. Türkçeyi özenle kullanmaya, çeviri olsun, araştırmalarım olsun, ne yapıyorsam iyi yapmaya gayret ettim. Bilim insanı olmanın aslında bir yaşam biçimi olduğunu kavradım. Berke Vardar gibi Tahsin Yücel de hep saygı uyandırır öğrencilerde, asistanlarda, çalışma arkadaşlarında. Güzel bir duyguydu onların yanında yetişmek. En önemlisi göstergebilimi sevdim, bu alanda çalışmaktan hep mutluluk duydum. “SÖYLEMİ ÜZERİNE YENİ SÖYLEMLER KURMAYI AMAÇLADIK” Söylem, Söylen, Yazın; Tahsin Yücel’in tekniklerini ve çok yönlü verimini hangi nirengi noktalarıyla ortaya koyan bir çalışma? Tahsin Yücel son yıllarda romanları ve eleştirileriyle gündemde oldu. Oysa bu alanları besleyen, Tahsin Yücel’in o saygın duruşunun gerisinde uzanan kocaman bir alan daha vardı, üniversite hocalığı, bilim insanlığı. Türk üniversitesinin yetiştirdiği en büyük isimlerden. Bu çalışma onun yapıtını geniş bir “söylem” olarak ele almayı ve bu söylem S A Y F A 1 4 n 1 8 Fotoğraflar: Can EROK üzerine yeni söylemler kurmayı amaçladı. Ardından kurmacalarının, denemelerinin en temel öğelerinden “söylen” (efsane) geldi aklımıza ve tabii “yazın” hocanın deyimiyle “gene yazın”. Bu eksenlerde yapıtını okumayı, onun bilimsel ve yazınsal üretimine her birimiz bir açıdan ulaşmaya çalıştık; elimizden geldiğince tabii, bilimsel ve yazınsal devasa bir yapıttan söz ediyoruz. “GREIMAS, HOCASI VE YAKIN DOSTUYDU” Algirdas Julien Greimas’ın Tahsin Yücel’in yaşamındaki önemi büyük. Harika bir yol, yoldaşlık hikâyesi. Greimas’la Tahsin Yücel’in yolları 19581961’de İstanbul Üniversitesi Fransız Filolojisi’nde kesişir. Greimas Fransa’da iki üç yıllığına üniversitede görevlendirilir. Tahsin Yücel ve Berke Vardar o dönem kürsüde asistan. Yapısalcılık, Türkiye’ye bu iki bilim sevdalısının çabalarıyla yayılır. Berke Vardar dilbilimde, Tahsin Yücel de göstergebilimde sadece ülkemizin değil Fransa’nın saygın bilim insanları olarak kabul görür. Güçlü bir bağ vardı aralarında, hocaöğrenci ve bilim insanı olarak. Greimas tam bir Türk dostuyH A Z İ R A N 2 0 1 5 Nedret Tanyolaç Öztokat, Tahsin Yücel ve Gamze Akdemir. du, iki öğrencisiyle bağlarını ölene dek korudu. “FRANSA’DA GÖSTERGEBİLİMİN ÖNCÜSÜ OLARAK SELAMLANDI” Yücel’in, L’Imaginaire de Bernanos (Bernanos’un İmgesel Evreni) adlı yapıtına da özel bir yer veriliyor incelemede. Türkiye’de yapısal edebiyat incelemesi ve edebiyat göstergebilimi açısından bir ilk olarak tanımlanan bu yapıtında Tahsin Yücel’in Bernanos romanlarını ele alırken kurduğu düzlem nasıl ortaya konuyor? L’Imaginaire de Bernanos 1965 tarihli doktora tezi. Klasik, izlekçi bir yöntemden çok izleklerin bir araya gelişini, yinelenen figürlerin metin katmanında ördüğü anlam olanaklarını bütünsel biçimde ortaya koyan özgün ve yöntemli bir çalışma. Yöntem gibi konuyu da Greimas’la birlikte seçiyor. “ANLATI YERLEMLERİ, BALZAC’TAN CAMUS’YE DİZGESEL BİR AÇILIM” Türkçeye iki yüzden fazla yeni kavram ve terim kazandırdığı incelemesi Anlatı Yerlemleri’nde çözümlediği yazın ve yazarlar düzleminden bahseder misiniz? Bu yapıt Profesörlük çalışması. Balzac’ın İnsanlık Güldürüsü, Stendhal’in Kızıl ile Kara’sı, Flaubert’in La légende de Julien l’Hospitalier başlıklı anlatısı, Proust’un Geçmiş Zamanın Ardında’sı (A la recherche du temps perdu), Bernanos’un Monsieur Ouine’i ve Camus’nün Düşüş’ü (La Chute) zaman, uzam ve kişi açısından değerlendirilir. Düşünün üzerinde sayfalarca inceleme yapılmış yazarlara yepyeni bir açıdan yaklaşır Tahsin Yücel. Göstergebilimsel bir çalışma, çok ilginç ve zengin bir okuma, dizgesel bir açılım getirir yapıta, yapıtın anlamının ne denli geniş bir ufku olduğunu anlarız; böyle bir incelemeyi okumamış hiç kimse Göstergebilimi ve yapısalcılığı bildiğini ileri süremez, dolayısıyla bir zamanlar birkaç sayfa yalan yanlış okumayla başta edebiyat kürsülerinden ahkâm kesen “hoca”ların bu kitabı okuduktan sonra konuşmalarını dilerdim. Yöntemli bir okumanın K İ T A P S A Y I 1 3 2 2 C U M H U R İ Y E T