Katalog

Anthony Doerr’den “Göremediğimiz Tüm Işıklar” Bir makette savaş 2015’te kurgu dalında Pulitzer Ödülü’nü alan “Göremediğimiz Tüm Işıklar”ın yazarı Anthony Doerr, romanı önce radyo denen mucizeye odaklanan bir kitap olarak tasarlamış. Hikâyenin, radyonun büyük önem taşıdığı bir tarihte, yani Birinci veya İkinci Dünya Savaşı sırasında geçmesi gerektiğine karar vermiş. Fakat kitap yazıldıkça İkinci Dünya Savaşı ön plana çıkarken radyo teması daha geride kalmış. r Gökçe GÜNDÜÇ 014’te kısa film dalında BAFTA Ödülü’ne değer görülen “Room 8”e sosyal paylaşım sitelerinde denk gelmişsinizdir belki. James W. Griffiths’in yarattığı, yaklaşık altı dakikalık bu film, bir Rus hapishanesinde geçiyor ve bir mahkumun hapishaneye getirilip hücresine konulmasıyla başlıyor. Tom Cullen’ın canlandırdığı bu meraklı mahkum önce hücre arkadaşının kitabına uzanıyor, tavrı hoş karşılanmayınca bu defa yatağın üzerindeki kapalı kutuya yöneliyor. “Onu açma çünkü açtığına pişman olabilirsin” diye uyarıyor onu diğeri. Fakat bu uyarıya kulak asmıyor. Açınca anlıyor ki bu kutu aslında bulundukları hücrenin bir maketi. Aslına uygun oranlarda ufaltılmış bir sandalye, iki masa, bir ranza ve iki mahkum kutunun içinde de duruyor. Üstelik bununla da bitmiyor. Kutuyu açtığında hücrenin tavanı da açılıyor, o hareket edince kutunun içindeki mahkum da hareket ediyor. Parmağını kutunun içindeki bu küçük mahkuma yaklaştırdığında, bulunduğu hücrenin içine dev bir parmak uzanıyor. Aynada sonsuz kere tekrarlanan bir görüntü ya da iç içe geçirilmiş sonsuz sayıda matruşka bebek gibi... “Neden bir şey söylemedin?” diye şaşkınlıkla soruyor arkadaşına. “İnanacak mıydın!” diyor diğer mahkum. O sırada meraklı mahkumun aklına bir fikir, daha doğrusu bir kaçış planı geliyor. Kutunun kapağını yani hücresinin tavanını açıp masanın üzerinden zıplayarak bir üst boyuta geçmeyi, bir böcek kadar ufak kalacağı bu yeni boyutta kimselerin dikkatini çekmeden kaçmayı planladığını anlıyoruz. Ama işler düşündüğü gibi gitmiyor. O bir üst boyuta geçtiğinde, kutunun içindeki minik mahkum da kutudan çıkıp hücreye atlıyor ve diğeri, minik hücre S A Y F A 1 6 n 2 1 yapmanın bir yolunu bulmuştur, radyonun mucizesi işte buradadır. Öyle ki MarieLaure’nin amcası Etienne, yayını yeterince güçlü yaparsa Paris’in ya da İngiltere’nin çok çok ötesine, Birinci Dünya Savaşı’nda hayatını kaybeden abisine bile ulaşabileceğini düşünür. Fakat kitabın adının karşılık geldikleri bundan ibaret değil elbette... GÖZLERİNİZİ AÇIN! Kitap, altı yaşında kör olan ve Paris’te babasıyla birlikte yaşayan MarieLaure ile Almanya’daki bir maden kasabasında kız kardeşiyle birlikte yetimhanede büyüyen Werner’in etrafında gelişiyor. Doğa Tarihi Müzesi’nin baş çilingiri olarak görev yapan babası, MarieLaure kaybolmasın diye onun için şehrin ayrıntılı bir maketini hazırlıyor önce. Savaş başladıktan sonra SaintMalo’ya sığınınca ise aynı amaç için bir başka maket hazırlaması gerekiyor ve maalesef bu seferki maket başını derde sokuyor. Öte yandan radyo merakına ve tüm mühendislik becerilerine rağmen Werner, 15 yaşını doldurduğunda babasının ölümüne sebep olan madenlerde çalışmak zorunda kalacağını bilerek büyüyor. Ama Almanya’daki politik atmosfer değiştikçe önce Nazi Almanyası’nın gözde okullarından birine, oradan da savaşa, MarieLaure ile yollarının kesişeceği SaintMalo’ya savruluyor. Fakat Göremediğimiz Tüm Işıklar, bunlarla sınırlı bir roman değil. Bize değerli minarellerden, kabuklu canlılardan, farklı kuş türlerinden bahsederken dünyanın insanlardan ve savaşlarından ibaret olmadığının altını çiziyor, ki bunu büyük olasılıkla Anthony Doerr’in annesinin fen bilgisi öğretmeni olmasına borçluyuz. Bir röportajında pek çok canlı türünün soyunun tükendiğini, insanın da günün birinde aynı kaderi paylaşacağını, bu yüzden buradaki zamanını en iyi şekilde geçirmesi gerektiğini söyleyen Doerr, İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın ya da Fransa’nın değil, insanlığın ve onun değerli zamanının yanında yer alıyor diyebiliriz. Romanı kurgularken de bu doğrultuda, tarafsız ama hiç de naif olmayan, farkındalığı ve empati kabiliyeti yüksek bir dil benimseyerek siyasetin tek derdi yaşamak ve öğrenmek olan iki çocuğun önüne çıkardığı engelleri gösteriyor aslında. Şöyle diyor kitaptaki bir karakter: “Gözlerinizi açın ve sonsuza kadar kapanmadan önce onlarla ne kadar çok şey görebilirseniz görün.” Böylece bu tema da kitabın adına bağlanıyor. Göremediğimiz Tüm Işıklar, ortalama üç sayfalık bölümleriyle kolay okunan, akıcı bir kitap. Ustaca işlediği temaları net bir biçimde ortaya koyuyor. Ancak sunulma biçimlerinden olmalı, bu temalar insanın en derinlerindeki bir yerlere nüfuz edemiyor, “Güzel bir noktaya parmak basmış” diyor, kitabı elinize aldığınızda asla sıkılmıyorsunuz belki ama okuduklarınızı sindirmek için zamana da ihtiyaç duymuyorsunuz. Burada okur beklentileri devreye giriyor işte. Zira böyle bir zamana ihtiyaç bırakılmaması bir tercih sebebi de olabilir. n Göremediğimiz Tüm Işıklar/ Anthony Doerr/ Çeviren: Handan Ünlü Haktanır/ Koridor Yayıncılık/ 576 s. K İ T A P S A Y I 1 3 1 8 2 arkadaşını yakalayıp bir kibrit kutusuna hapsediyor; kibrit kutusunu, masasının kibrit kutularıyla dolu çekmecesine attıktan sonra da “Sıradaki hükümlüyü gönderin!” diye bağırıyor. Geçtiğimiz haftalarda kurgu dalında Pulitzer Ödülü’nü alan Göremediğimiz Tüm Işıklar’ı okurken aklıma bu kısa film geldi. Şöyle diyordu kitapta: “MarieLaure LeBlanc tek başına ayakta durduğu yatak odasında, gözleri görmediği için okuyamadığı el ilanını kokladı. Dışarıdan siren sesleri geliyordu. Uçaksavar topları bir yaylım ateşi daha tutturdu. Dünya, yörüngesinden fırlamış gibi dönmeye başlamıştı sanki. Aradan geçen her saniye kaybedilen bir saniyeydi. Aşağıya kaçması gerekiyordu. Ama öyle yapmak yerine, yatağın ucundaki masaya geri döndü ve maketin yanına diz çöktü. Parmak uçları, d’Estrées Sokağı ile Vauborel Sokağı’nın minyatürlerinin kesiştiği noktayı, ardından 4 numaralı evi buldu; dört yıldır içinde yaşamakta oldukları ve büyük amcası Etienne’in kuş yuvasına benzeyen, o çok katlı, harabeye dönmüş evi... Bir düzine Amerikan bombardıman uçağının ona doğru homurtuyla geldiği şu anda, altıncı katında yalnız başına, diz çökmüş bir şekilde beklediği o ev. MarieLaure eliyle küçük evi sıkıca kavradı. İçinde bulunduğu odanın derme çatma ve çürük olduğu hissine kapıldı. Dev parmak uçları her an duvarları delip geçecek gibiydi.” Bu sadece iç içe geçmiş mekânlar dolayısıyla kurulmuş bir benzerlik değil; kısa filmde hapisten kaçmanın imkânsızlığına, ümidin boşunalığına yapılan vurgunun savaş sırasında hiç olmadığı kadar görünür hale gelmesiyle ve şehirlerin sanki ufak birer maketmiş gibi yıkılmasıyla ilgili... MarieLaure’nin maketin sokaklarında gezinen parmakları bir anda sıkılıp minyatür şehri yerle bir ediyordu, biz de bunun adına savaş diyorduk sanki. GÖREMEDİĞİMİZ IŞIKLAR 1973 doğumlu ABD’li yazar Anthony Doerr, üzerinde on yıl çalıştığı ikinci romanı Göremediğimiz Tüm Işıklar’ı başlangıçta radyo denen mucizeye odaklanan bir kitap olarak tasarlamış. Bu fikir aklına New York’a doğru M A Y I S 2 0 1 5 Anthony Doerr’in romanı, kolay okunan, akıcı bir kitap. Ustaca işlediği temaları net bir biçimde ortaya koyuyor. trenle yolculuk ederken etrafındaki yolcuların kilometrelerce uzaklardaki insanlarla cep telefonları aracılığıyla konuştuğunu, yıllar önce bunun hayal bile edilemeyeceğini düşünürken gelmiş. Hikâyenin, radyonun büyük önem taşıdığı bir tarihte, yani Birinci veya İkinci Dünya Savaşı sırasında geçmesi gerektiğine böylece karar vermiş. Fakat kitap yazıldıkça İkinci Dünya Savaşı ön plana çıkarken radyo teması daha geride kalmış. Yine de roman 19331945 yıllarında Almanya’da Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı yapan Joseph Goebbels’in “Radyo olmasaydı, gücü elimize almamız veya ondan bugünkü şekilde yararlanabilmemiz mümkün olmazdı” ifadeleriyle açılıyor ve adını radyonun yazara çağrıştırdıklarından alıyor. Katıksız bir karanlığın içinde kilitli bulunan beynimiz zihnin perdesine ışıklarla, renk ve hareketle dolu bir dünyayı yansıtır ama havayı dolduran morötesi ve kızılötesi ışınlarla duvarları bile aşan radyo dalgaları yine de görünmezdir. Doerr’e göre, Hertz görünmezi görünür C U M H U R İ Y E T