Katalog

Allianoi’nin Çocukları Ë Çiğdem GÜNDEŞ A llianoi’nin çığlığını duyuran ilk çocuk kitabı, Mavisel Yener’in kaleme aldığı Mavi Zamanlar, 2003 TUDEM EDEBİYAT ÖDÜLÜ’NÜ kazanmıştı. Mavi Zamanlar 2010 Eylül ayında 40. baskısına erişti; sayısız çocuğa ulaşması, çocukların Allianoi’nin yanında olduğu ve olacağı anlamına geliyor... Çocukların, birilerinin söylemlerinin tersine, geçmiş ve gelecekle ilgili düşleri olduğunu gösteriyor. Arkeologlardan, sanat tarihçilerine, mimarlardan antropologlara, dört buçuk yaşındaki çocuktan seksen yaşındaki gence kadar bütün insanların sözcüklerini esirgemediği bir su kentidir Allianoi. Bergama’nın ikiz kardeşi, yürekli sağlık tanrısı Asklepios’un küçük kızı Nymphe’nin burada doğduğu rivayet edilir. 1998’den beri direnişin ve umudun masalını yazanlar burada yaşamaktadır. Kültür mirasımızı baraj suları altında bırakmaya yeltenenler olsa da, Allianoi her şeye rağmen direnmeye devam ediyor. Mavi Zamanlar Mavisel Yener/ Resimleyen: Asuman Portakal/ Tudem Yayınları/ 2003/ 198 s / 10+ “Onca kitabın içinden bunu seçmen bir rastlantı olamaz, değil mi? Şimdi bir sözleşme yapmalıyız seninle. Bu masalı okumaya başlarken bilmelisin ki, ya sonsuza taşımalısın bu gizemi ya da hemen bırakmalısın okumayı. Çünkü o sana, dereden tepeden, dumanlı dağlardan, ateşli sulardan geçip de geldi. Senin dünyan hangi zaman diliminde olursa olsun, suyun ateşinin kaynağındaki gizemi bulmalısın. Masalım seni Mavi Zaman’daki hamama götürecek, çözmen için gizemi. Sakın demeyesin, hamamın kubbesi yok, tası yok, kurnası yok! İşte ilk ipucu sana. Dünya güzeli Su Perisi hâlâ yıkanıyor orada” (S.10). Böyle bir uyarı ile ‘siz’ karşılaşmış olsaydınız ne yapardınız? Kitabı hemen elinizden bırakır mıydınız, yoksa okumaya devam edip işin gizemini çözmeye mi çalışırdınız? Birce, inatçı bir kız, Allianoi’deki soylu Roma köprüsünün anlatıcısı, cümlelerini bitirmeden geri döner mi? Birce’nin yazdığı öykülerden biri ödül alıyor. Yarışmanın ödülü olarak ‘arkeolojik kazı alanında bir haftalık tatil’ kazanan Birce orada yaşıtları Işıl, Sevilay, Aktan ve Gilman ile tanışıyor. Gençler Su Perisi’nin ve Dolunay Masalcısı’nın sırrını çözmeye çalışırken İbrahim, Reşat, Necip ve Tony de dünyayı değiştirme planları içinde. Hayatlar Allianoi’de birleşiyor. Birce ve arkadaşları ‘arkeolojik kazı alanında geçirdikleri bir haftalık tatil’ dönemine sanki bir ömür sığdırıyor. Geçmiş, bugün ve gelecek arasında mekik dokuyor, hem kendilerini hem de insanları tanıyorlar. Öykünün çok katmanlı örgüsü içinde, kazı alanında yaşanan sıkıntılar da var. Çünkü Allianoi sular altında kalma tehlikesiyle karşı karşıya. Allianoi, Zeugma ile aynı sonu yaşamamak için bugüne değin direnişini hem hukuki hem de sivil platformlarda mücadelesini sürdüren bir antik yerleşim merkezi. Ege’nin güzellikleri her satırda kendini gösteriyor, kitapta anlatılanlar bizi artık çok uzaklaştığımız doğaya çekiyor. “Ot kokuları, ılık meltemin büyüsüyle canlanıp Allianoi eteklerinde nazlı nazlı dolandı bir süre; sonra uzak dağların doruklarına doğru yükseldi. Gecenin hiç beklenmedik bir anında, birden sabaha dönüştü sanki karanlıklar. Umutsuzlara umut, sevgililere aşk dağıtan, dev bir top fırladı ağaçların ardından; gitti gitti, ot kokularına bulanan dağın doruğunda durdu... Gümüş rengi gece kuşları, kartal süzülüşüyle konuverdi hatları ay ışığıyla çizilmiş billur dağın doruğuna. Yıldızları kulaçladı bakışları. Mavi kanatlı kelebek, uyumayı unutan tırtıl, aydınlığa koşan pervaneler, sevgilisiyle ilk kez buluşmaya gidecek bir genç kızın heyecanını yaşardı her dolunayda. Tıpkı o gece olduğu gibi... Ay ışığı İlya’da yıkanırken, yer gök sus pus oldu. Ortalıkta çıt yoktu... Çocuklar dehlizin kapağını açtıkları gibi içeri atladılar” (S.162) Allianoi, bugünlerde avaz avaz… “Mavi Zamanlar” Allianoi’nin sessiz çığlığı! Allianoi’nin de bir Zeugma trajedisine döneceği kaygısındayken, kazılarda bulunan Su Perisi, romanda hepimize sesleniyor... Yazarın bu romana hazırlık evresinde sıklıkla Allianoi’ye gidip geldiğini biliyoruz. Her ayrıntıyı kazıdan çıkarılan bir parça dikkatiyle ele almış. Bu kitapta tarih, arkeoloji ve insan var. Düşler ve gerçek, Allianoi’de suyla hayat buluyor. Bergama’nın soylu kızı, yok oluşa karşı inatla Aristides’in sözcüklerini okumaya devam ediyor. Kendisine dokunan çocuklara sesleniyor, NEREDESİNİZ? Allianoi’yi Mavi Zamanlar’da çocuklara emanet ediyor Mavisel Yener. Su Perisinin GözyaşlarıAllianoi Candan Yaraş/ Arkeoloji ve Sanat Yayınları/ 2009/ 22 s/ 7+ Uzun yıllar Allianoi’de çalışırken kazı alanında bulunan küçük parçaları tümler Candan Yaraş. Üzerlerindeki tozda sözlerin duyulduğu seramik kaplar onu bu masalı yazmaya yöneltir. İlk sözcükleriyle kitapla ilgili ipuçlarını vermeye başlar Candan öğretmen. “Allianoi’de her sabah umutla başlar. Burası suların hırçınlığına rağmen kendi masalını yazacak tek kenttir,” der. Kitapta, kazı alanında yaşayan küçük kız ve annesiyle tanışırız. Kız, doğduğundan beri her yaz o topraklara gelir. Bir gün annesi ona toprağın, taşın, insanın öyküsünü anlatır. Yaşanan depremlerin ardından başlayan hastalık, yoksulluk, su taşkınları ve toprağın altında kalan Allianoi. “Ve yıllar, yıllar geçti, bir adam geldi günün birinde; arkadaşlarını da getirdi. Önce köprüyü gördüler. Şimdi üzerinde durduğumuz Roma Köprüsü’nü. Sonra kazmaya başladılar bizden çok uzun zaman önce yaşamış çocukların evlerini. Açıldıkça toprak, sütunlar, anlattıkça gördüklerini, büyülendiler bir zamanlar insanlara sağlık dağıtan Allianoi’nin güzelliğine.”(s. 16) Küçük okurlarda tarih bilinci ve farkındalık yaratmak adına, arı, duru dille yazılmış bir kitap. Candan Yaraş’ın yaptığı renkli resimler kazı alanını okurların gözünde canlandırabilmeyi başarırken eğlenceli bir okumaya davet ediyor. Su çocuklarının umudu bitmesin, sevinç yağmur olsun, Allianoi sonsuza dek yaşasın! Onun masalı ‘bir varmış, hep varmış’’ diye başlasın. Allianoi’ye Mektuplar Yayıma Hazırlayan İsmail Şahinbaş/ Anabasis Yayınları/ 2007/ 79 s/ 14+ Bu kitapta yazın ve düşün insanlarının yanı sıra dönemin yöneticilerinin de Allianoi ile ilgili sözcüklerine rastlamak mümkün. Allianoi Girişim Grubu, demokratik kitle örgütleri, yazılı ve görsel basın, çok sayıda sanatçı içimizde büyüyen karanlığa umut pırıltıları serpmeye devam ediyor. Sırtçantam dergisi ile birlikte düzenlenen “Allianoi’ye Mektuplar” yarışmasına gönderilen metinler ve resimler kitaplaştırılmış. Bergama Kaymakamı Hüseyin Eren’in, Bergama Belediye Başkanı Raşit Ürper’in ve Dikili Belediye Başkanı Osman Özgüven’in mektuplarının da yer aldığı kitap, yarışmada birinciliği paylaşan Ayça Kaya’nın şiirinin ve Göksel Kuzhan’ın mektubuyla birlikte, binlerce Allianoi gönüllüsünün gönderdiği mektuplardan yapılan bir seçki niteliğinde. Kitap, bütün “su çocukları”na yani her yaştan çocuğa armağan edilmiş. Aytül Akal, Ahmet Günbaş, Mavisel Yener, Mehmet Sadık Kırımlı, Oğuz Tümbaş gibi yazarların yanı sıra, Allianoi’ye mektup yazan çocukların metinleri de yer alıyor kitapta. Kitapta Allianoi için yazılmış şarkı sözü de var: “Su çok yakında tutulacak /Suya gözyaşları karışacak /Su çok yakında tutulacak /Susuz gözler kan ağlayacak/ Artık söylenir mi akşamları /Su Perisi’nin şarkıları?/ Yeryüzünü sarar mı/ Umudun yükselen fısıltıları? / Bir içim sudan umutlar taşar /Akar köprülerin altından sular akar/ Tutulan sulara kapılanlar/ Başkalarının yüzlerine nasıl bakar?/ Sular tersine tersine akar…” Şarkının sözleri Nilay Yılmaz’a ait. Şarkının solisti olan ve bestesini yapan Esra Kayıkçı, Allianoi kazısının öğrencilerinden biri. Düzenleme: Kutlu Suytar ve Burçin Şener. Şarkıya paylaşım sitelerinden ulaşabilirsiniz... Aytül Akal’ın şiiri Allianoi’de binlerce yıl önce yaşamış bir çocuğun sesi olup ulaşıyor okuruna: “Yüzlerce, binlerce yıl önce/ Bu evde yaşayan çocuk/ Hayal kurmuş muydu?/ Oyuncağıyla konuşmayı/ Yatağında uçmayı/ Camda masal yazmayı/ Düşlemiş miydi?/ Yüzlerce, binlerce yıl önce/ Bu evde yaşayan çocuk,/Hayal kurmuş muydu?/Okyanusa dalmayı/ Ay’a adım atmayı, /Yıldızlara ulaşmayı,/Düşlemiş miydi?/ Bütün çocuklar gibi, / Her hayali kurdu o da.../Bu evde yaşayan çocuk,/Düşünmedi asla,/Yüzlerce, binlerce yıl sonra,/ Denizin altına gizlenen /Bu batık kentteki/ Yıkık evinin üzerinden,/ Bir kayık geçeceğini.” Kitapta yer alan, ilköğretim öğrencisi Beril Atikyılmaz’ın seslenişi çarpıcı: “Kafanızı Kuma, Allianoi’yi Sulara Gömmeyin!” (s.18). Yollar tükeniyor... Ancak insanoğlunun umuda yolculuğu hiç bitmiyor... Hasankeyf, Munzur ve Karadeniz’e kadar uzanıyor bu yol. Geleceği, şimdi değiştirmeye başlayacak çocuklar için... Atlantis’in Çocukları Bilgin Adalı, Resimleyen: Gökçe Akgül/ Beyaz Balina Yayınları/ 111 s/ 2008/ 8+ Allianoi antik kentinin adının kitap boyunca yanlış yazıldığını fark eden okurlara, doğru yazımını kitabın bir yerine not etmelerini öneririm. Kitaptaki öykülerden birinde, Çevre Kardeşliği Takımı adını veren çocuk grubu, Allianoi çevresine bir gecede duvar örerek antik kentin baraj suları altında kalmasını önlemişti. Atlantis’in Çocukları’nda kitapta açıkça söylenmese de satır aralarında kendini hissettiren bir başka konu da, çevre sorununun egemenlik ilişkileriyle bir arada anılması gerektiği. Günışığında Allianoi Ortak Kitap/ Editör: Yunus Bekir Yurdakul/ Etki Yayınları/ 42s/ 2008/ 12+ Bergama Cumhuriyet Lisesi’nin öğretmen ve öğrencileri Allianoi’ye akıllarından ve yüreklerinden gelen cümleler hazırladı. Günışığında Allianoi adını verdikleri bu çalışma gerçeği yazanlara ait. Kitabın CD ekinde Nilay Yılmaz’ın sözlerini yazdığı Allianoi şarkısı var. Kitaptaki Allianoi fotoğrafları arşivlenmeye değer. Etki Yayınları’ndan kitap ve CD’ye ulaşılabilir. Allianoi ile ilgili ayrıntılı bilgi için www.allianoi.org adresine yolunuzu düşürebilirsiniz. ? CUMHURİYET KİTAP SAYI 1075 SAYFA 25