Katalog

Bir tarihsel kişilik Çağının Sıradışı Yazarı: Evliya Çelebi Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Merkezi tarafından 35 Nisan 2008 tarihlerinde düzenlenen “Çağının Sıradışı Yazarı ve Eseri: Uluslararası Evliya Çelebi ve Seyahatname Sempozyumu”nda yapılan “açış konuşmaları” ve sunulan “bildiriler”, Bilkent Üniversitesi Öğretim üyesi Nuran Tezcan tarafından yayına hazırlanarak M. Sabri Koz’un editörlüğü ile kitaplaştı ve Çağının Sıradışı Yazarı: Evliya Çelebi adıyla okura sunuldu. Ë Yeliz ÖZAY uran Tezcan’ın “Sunuş”u ile başlayan kitap; Halil İnalcık, Metin And ve Enis Batur’un “Açış Konuşması” ile sürüyor. Ardından, çok geniş kapsamlı bir metin olan Seyahatname’nin ve yazarı Evliya Çelebi’nin 17. yüzyıl Osmanlı dünyasındaki yerini ve günümüzdeki değerini farklı bakış açılarıyla irdeleyen bildiriler yer alıyor. ABD, Fransa, İngiltere, Almanya, Hollanda, Avusturya, Azerbaycan, Kıbrıs ve Türkiye gibi çeşitli coğrafyalardan ve farklı disiplinlerden yeni sorularla Seyahatname’nin sayfalarını çeviren otuz seçkin araştırmacı, bildirileriyle Evliya Çelebi’nin “sıra dışılığını” ve eserini biraz daha yakından tanımamızı sağlıyor. SEYAHATNAME’DEN YANSIYANLAR Yazarlarının soyadlarına dayanan bir sıralamayı takip eden bildiriler, Seyahatname’de yer alan YunanRoma dünyasına ilişkin bilgilerin değerlendirildiği Tansu Açık’ın “Evliya Çelebi’de YunanRoma Dünyası” başlıklı çalışması ile başlar. Bunu, Münteha GülAkmaz’ın Seyahatname’de bulunan farklı aktarım yapılarına ve Evliya Çelebi’nin kendine özgü dil ve üslup özelliklerine dikkat çektiği “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Söz, Düşünce ve Yazma Aktarımı” başlıklı bildirisi izler. Alphan Akgül’ün “Evliya Çelebi ve İhsan Oktay Anar’ın Ortak Üslubu: Fantastik mi, Keramet mi?” başlıklı bildirisi Seyahatname’nin, İhsan Oktay Anar’ın çeşitli romanlarına, dil oyunları, tasvirler ve hikâyeler bağlamında yansımasını değerlendirir. Günil Özlem Ayaydın Cebe’nin “Bir Anlatım Ustası Seyyahla Asırlar Arası Seyahat” başlıklı bildirisi ise Seyahatname’nin kurgusal özeliklerine dikkat çekerek Evliya Çelebi’nin çağdaşı yazarlar ve 19. yüzyıl yazarları arasındaki yerini sorgular. Bunu, Seyahatname’nin dördüncü ve beşinci ciltlerinde yer alan Yazıcıoğlu Mehemmed Efendi ve Yazıcıoğlu Ahmed Bican’ın metinlerinin değerlendirildiği, Mehmet Aydın’ın “Seyahatname’deki Yazıcıoğulları ile İlgili Bilgiler Üzerine” başlıklı bildirisi izler. Bir sonraki bildiri metni ise JeanLouis BacquéGrammont’a aittir, Seyahatname’de yer alan sihir ve büyüye ilişkin örneklerin değerlendirildiği çalışmanın başlığı “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Sihir ve Büyü”dür. Bunu, Seyahatname’nin birinci cildinin eserin diğer dokuz cildinden farklı olan özelliklerine dikkat çeken Yücel Dağlı’nın “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ndeki İstanbul Esnafı” izler. Bir diğer çalışma, Evliya Çelebi’nin “ayıp” bazı seyahatlerinin tamamen kurmaca olabileceğine değinir. Bir sonraki bildiri, Seyahatname’nin türlerarası bir metin olduğuna dikkat çeken Mine Mengi’nin “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Bir Üslup Özelliği Olarak Türler Arasılık” başlıklı çalışmasıdır. Zafer Önler ise “Evliya Çelebi’de Çeşitli Hastalıklara İlişkin Gözlemler” başlıklı bildirisinde, Seyahatname’de anlatılan çeşitli hastalıklar ve ameliyat yöntemleri ile ilgili bilgileri diğer kaynaklarla karşılaştırmalı olarak değerlendirir. Bunu, 17. yüzyılda müzikteki değişimi sorgulayan Ersu Pekin’in “Evliya Çelebi Müzik Değişiminin Neresinde?” başlıklı bildirisi izler. “Evliya Çelebi ve Kudüs’teki Kutsal Yerler” başlıklı bildirisinde ise Gisela ProchazkaEisl, Evliya Çelebi’nin Kudüs ile ilgili verdiği bilgileri değerlendirir. Bu çalışmayı, Claudia Römer’e ait “16. yy’da Arap Harfleriyle Yazılmış Almanca Dinî ve Dünyevi Metinler ile Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sindeki Almanca Örnekler: Bir Karşılaştırma” başlıklı bildiri izler. Yine dil çalışmalarıyla ilgili olan bir sonraki bildiri, Claus Schönig’in “Evliya Çelebi’de Moğolca Kelimeler” başlıklı çalışmasıdır. Bunu, İbrahim Sezgin’in “Evliya Çelebi’nin Gelibolu Üzerine Verdiği Bilgilerin Arşiv Belgeleri ile Karşılaştırılması” başlıklı bildirisi izler. Nuran Tezcan, “17. Yüzyıl Osmanlı Türk Edebiyatı ve Seyahatname” başlıklı bildirisinde OsmanlıTürk edebiyatında Seyahatname’nin ayrıcalıklı konumunu değerlendirir ve Seyahatname’nin yazarla şairin birbirinden ayrıldığı ilk eser olmasına dikkat çeker. “Evliya Çelebi’nin Anlatımıyla Ayntâb” başlıklı bildirisinde Mustafa Tupev ise Evliya Çelebi’nin Gaziantep’e ilişkin verdiği bilgilerle dönemin kimi diğer kaynaklarındaki bilgileri karşılaştırmalı olarak değerlendirir. Kitabın son bildirisi, Seyahatname’de adı geçen kitabelere ilişkin değerlendirmeler yapan ve Karaman’da bir camide bulunan Evliya’ya ait duvar yazısını tanıtan Mehmet Tütüncü’nün “Seyahatname’de Kitabeler ve Evliya’nın Hattât ve Hakkâklığı Hakkında” başlıklı çalışmasıdır. Dünya seyahat edebiyatının en büyük eserlerinden biri olan ve çok yönlü, çok sesli zengin içeriğiyle de Türk tarih, kültür ve edebiyatının vazgeçilmezlerinin arasında yer alan Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ne uluslararası düzlemde, çeşitli araştırma alanlarıyla bilimsel bir kapsayıcılıkta sorulan yukarıdaki sorular, “çağının sıra dışı yazarı Evliya Çelebi”ye ve “sıra dışı eseri”ne biraz daha yaklaşmamızı ve onun önemini bir kez daha anlamamızı sağlamaktadır. ? Çağının Sıradışı Yazarı Evliya Çelebi /Yayıma Hazırlayan: Nuran Tezcan/ Yapı Kredi Yayınları/ 412 s. N Levnî’nin III. Ahmed Surnâmesi’nden alınmış Yücel Dağlı’nın “Evliyâ Çelebi Seyahatnâme’sindeki İstanbul Enaf Alayı” başlıklı yazısına ait Kebapçılar esnafı, Çengci Sâzendeleri esnafı ve Ayıcılar esnaflarına ait minyatürler. BÜYÜK GEZGİN Fatih Kemik’in “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ndeki Halk Etimolojisi Örnekleri Üzerine” başlıklı bildirisi ise Seyahatname’nin ilk üç cildinde yer alan halk etimolojisi örneklerini değerlendirir. “Machiel Kiel’in Balkanlar’da Evliya Çelebi ile Geçen 40 Yılı” başlıklı bildiride Kiel, Evliya Çelebi’nin bu bölgedeki ayak izlerini nasıl takip ettiğini anlatır. Bunu takip eden, “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nden Türk Halk Edebiyatı Üzerine Notlar” başlıklı bildiride ise Sabri Koz, Evliya Çelebi’nin folklor ve halk edebiyatına olan ilgisine dikkat çeker ve Seyahatname’nin özellikle Türk halk şiiri çalışmaları için önemine değinir. Pierre MacKay, “Evliya Çelebi’nin Seyahat Anlatımlarında Gerçek ve Tansu Açık’ın “Evliyâ Çelebi’de YunanRoma Dünyası” başlıklı Fanteziyi Ayırmak: Sekizinci yazısından bir gravür (üstte). Ersu Pekin’in “Evliyâ Çelebi Ciltten Bazı Örnekler” başlıklı Müzik Değişiminin Neresinde?” başlıklı yazısına ait “Surnâbildirisinde Evliya Çelebi’nin mei Hümâyun’da sazendelerin geçişi” (altta). sözcüğünü hangi bağlamlarda ve hangi ölçütlere göre kullandığını inceleyen Robert Dankoff’un “Ayıp Değil!” başlıklı bildirisidir. “Seyahatname’deki Harekeli Yazılar Üzerine” başlıklı bildiride ise Musa Duman, harekeli sözcükleri Türkçenin fonetiği açısından değerlendirir. Bu çalışmayı, Osmanlıların ateşli silah kullanımı ve savaş taktiklerinin Seyahatname’de verilen bilgiler üzerinden değerlendirildiği Feridun Emecen’in “Askeri Dönüşüm Çağında Evliya Çelebi ve Ateşli Silahlar” başlıklı bildirisi izler. Bir sonraki çalışma, Arzu Erekli’nin Seyahatname’nin yedinci cildi üzerinden Evliya Çelebi’nin gezdiği ülkeleri ve gördüğü insanları nasıl algıladığı ve yorumladığını değerlendirdiği “Seyahatname’de ‘Öteki’ne Bakış” başlıklı bildiridir. Caroline Finkel’in “Evliya Çelebi’nin Toynak İzinde: Parşömenden Patikaya” başlıklı bildirisi ise Evliya Çelebi’nin at üzerinde izlediği rotaları değerlendirmektedir. Bunu takip eden “Seyahatname’nin Hac Bölümüne Kaynaklık Etme Bakımından Menazilü’lHacc ve Menasikü’lHacc Kitapları” başlıklı bildirisinde Nurettin Gemici, hac ibadeti ve hac adabı ile ilgili kitaplarla Seyahatname arasında karşılaştırmalı bir değerlendirme yapar. Ferah Hüseynova’nın “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Demirkapı Derbendi” başlıklı bildirisi ise betimlemelerin gerçekçiliğini sorgular. Bir sonraki bildiri, Seyahatname’nin kendi döneminin mutfak kültürüne dair önemli bir kaynak olduğuna dikkat çeken Priscilla Mary Işın’ın “Evliya Çelebi’nin Diliyle Resimlediği 17. Yüzyıl Yiyecek Manzaraları” başlıklı çalışmasıdır. Bunu, Seyahatname’nin yazılış amacının, nasıl ve nerede yazıldığının değerlendirildiği Seyit Ali Kahraman’ın “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Yazılış Macerası” başlıklı bildirisi izler. SAYFA 20 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1046