Katalog

Bir kentin sanatçıları üzerine ‘55 Nokta KuzeySamsun Sanat Atlası’ ‘Bu da mı Samsunluymuş!’ Bu yılın ortalarında, Samsun’u, sanatçıları üzerinden anlatan monografik bir kitap yayınlandı. Özel presli kalın mukavva kapağı ve kuşe kâğıda basılmış 792 sayfalık oylumuyla etkileyici görünümlü kitapta, ülkemizin, kökenleri Samsun’a dayanan tanınmış 55 sanatçısı ayrıntılı biçimde tanıtılıyor. Samsun Valiliği İl Özel İdaresi tarafından yayınlanan “55 Nokta Kuzey” bu yılın 19 Mayıs’ında Kadıköy, Süreyya Operası’nda düzenlenen bir programla tanıtıldı. Kitabı hazırlayan, Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi öğretim görevlilerinden Sıddık Akbayır’la konuştuk: korudu. Zaman zaman sıkıntılı, bir o kadar da heyecanlı bir süreçti. Bilmediklerimi bildim, tanımadıklarımı tanıdım. Çalışmanızın kitaplaşmasından önce Samsun’da, kitapta yer alan kişilerle ilgili billboardlar hazırlandığını, bunların kentin bazı yerlerine konduğunu biliyorum. O nasıl bir aşamaydı? Tepkiler nasıldı? “55 Nokta Kuzey” projesi içinde yer alan 55 sanatçı, Merkez Gazi Belediyesi’nin “SamFotoğraf: Cem Gençoğlu sun Sanatçısını Tanıyor” etkinliği olarak Samsun’daki reklâm panolarında Mart 2008’de tanıtıldı. Etkinlik Samsun halkının samimi ilgisiyle karşılaştı. Şunu da söyleyeyim: Samsun’da artık Gazi Belediyesi diye bir belediye yok. Son seçimler öncesinde kentin iki merkez ilçe belediyesi birleştirilerek İlkadım Belediyesi adını aldı. “Samsun Sanatçısını Tanıyor” etkinliğini yapan ve “Samsun Tiyatro Tarihi” kitabımın basımına da tam destek vermiş olan Gazi Belediyesi’nin o zamanki başkanı Süleyman Kaldırım’a burada da teşekkürlerimi yinelemek isterim. Yerel basın etkinliğe büyük ilgi gösterdi. Kentte yaşayanların, billboardlardaki sanatçı tanıtımlarını gördükçe, “Bu da mı Samsunluymuş!” şaşkınlığına çokça tanık oldum. Kimi zaman adı geçen sanatçıların ‘sanatçı kimlikleri’ ve ‘gerçekten Samsunlu olup olmadıkları’ açısından eleştirilerle karşılaştım. Bilgilendikçe bu kaygılarından sıyrılmış olduklarını umuyorum. Şimdiki zamanları pek bilemiyorum ama, ben de ora kökenli olduğumdan anımsıyorum; çocukluğumda, Samsun, yerel sanatkültür etkinlikleri bakımından canlı bir kentti. Kentten sanatlarla uğraşan çok sayıda insan çıkmıştır. Yâni, Samsun’da kitaptaki 55 kişi yanında benzer başka insanlar da var mutlaka... İleriki yıllarda ikinci bir kitap düşünülür mü dersiniz? Sunuş’ta belirttim; Samsun Sanat Atlası’nı 55 isimle sınırlandırmak olanaksız. İkinci 55 ismi de sıraladım. Bir kurumun isteği, desteği olursa, yaklaşık yarısını tamamladığım “Kuzey Defterinde 55 Kayıt” adlı çalışmayı da kitaplaştırmak isterim. Bundan önceki kitabımda Samsun tiyatro tarihi üzerinde durmuştum. Kentte 1200 kişilik tiyatro salonları varmış çok yıllar önce... Şimdi ciddi anlamda bir sahneden bile söz etmek zor. Kitabın Sunuş’unda siz de söylüyorsunuz, başka kentler hakkında da monografiler var. Bunlardaki ortak özellik hemen tümünün o kentlerde doğup büyümüş yazarlar tarafından kaleme alınmış olmaları... Siz ise bildiğim kadarıyla Samsunlu değilsiniz. İlginizi neye bağlayalım? Evet, Erzurumluyum ben; sekiz yıldır Samsun’da yaşıyorum. Kent kültürü araştırmaları konusunda çalışıyorum. İstanbul’da yaşasaydım çalışmalarım İstanbul üzerinde yoğunlaşırdı. Bütün bunların dışında Vedat Türkali’nin, Vüs’at O. Bener’in şehrinde yaşayıp da bu isimlere kayıtsız kalmayı ‘edebiyat öğretmeni’ kimliğime aykırı bulurdum. Tabii Türkali’den, Bener’den habersiz bir şehirle karşılaşmanın burukluğunu da eklemem gerek. “BEŞ SAAT UYUYORUM, BEŞ SAAT OKUYORUM...” Samsun 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde öğretim üyeliği yapıyorsunuz. Bu tam zamanlı bir iş... Öte yandan, yaklaşık 800 sayfalık bu kitabı hazırladınız. 800 sayfa işin görünen kısmı... Hazırlıkları binlerce sayfa tutmuştur sanırım. Kaynak araştırmaları, kütüphanede geçen zamanlar, yazım aşamaları... Ayrıca, iyi bir edebiyat izleyicisi olduğunuzu biliyorum. Bazı inceleme kitaplarınız var. Bütün bu çalışmalar için zamanınızı nasıl örgütlüyorsunuz? Evde, okulda bir hoşgörü ortamı çok gerekli diye düşünüyorum... Birkaç doktora tezinden daha çok ‘emek’ harcanan, incelemearaştırmayazma çabası taşıyan “55 Nokta ¥ 55 Nokta KuzeySamsun Sanat Atlası’nın yazarı Sıddık Akbayır. Ë Semih POROY u çalışma nasıl başladı? Kitapta yer alan insanlarla olduğu gibi, benimle de iletişime geçmenizden bu yana anladım ki, büyücek (gittikçe genişleyen) bir arşive ve bir merak duygusuna sahipsiniz. Bu projeyi siz mi bazı kuruluşlara götürdünüz, size mi böyle bir öneri geldi? Samsun’da yaşamaya başladıktan sonra, popüler bir iki isim dışında Samsunlu sanatçıların kentte pek de bilinmediğine tanık oldum. 2003 yılında, tanınmış türkücü Yıldıray Çınar’ın rahatsızlandığını okumuştum. Bir merakla Yıldıray Çınar’ın izini sürmeye başladım. Birkaç paragraflık sağlıksız bilgiler dışında hakkında bir şey bulamadım. Kimse nerede, nasıl yaşadığını bilmiyordu. 2005 sonlarında Samsun’daki yakınlarına ulaştım. Bu aracılıkla, kendisiyle son söyleşiyi yapma şansım oldu. Tüm arşivini inceledim. Fotoğraf albümlerini taradım. Bu söyleşinin bir bölümü Samsun’da yayınlanan Kent Kültürü dergisinde yer aldı. Yine 2003’te, İstanbul’daki hazin ölümüyle gündeme gelen ressam Rafet Ekiz’le ilgili geniş bir araştırma yapmaya başladım. Kardeşlerine ulaştım. Ondan kalan herşeyi araştırmam için bana ilettiler. Bu inceleme de, yine Samsun’da çıkan Ada dergisinde yayımlandı. Bu iki dergi sonradan bu tür SAYFA 14 B portrearaştırma yazılarının devamını istediler. Böylece arşiv genişledi, yazılar birikmeye başladı. Dostlar arasında, bu birikimin kitaplaşması gerektiği konuşuluyordu artık. Arkadaşlarım bir gün, Samsun Valiliği İl Özel İdaresi’nden randevu aldıklarını söylediler. Gittik, projeyi anlattık; sıcak baktılar. Ama Haziran 2006’dan Mart 2009’a kadar arayan soran olmadı. 2009 yılı, 19 Mayıs’ın 90. yıldönümü olmasaydı sanırım böyle de sürecekti. Birkaç arkadaşımızın katkısıyla kendimiz basmaya niyetleniyorduk ki, Samsun Valiliği gerekli ilgiyi gösterdi ve kitap basıldı. “SORULMAMIŞ SORULARI TERCİH ETTİM” Kitapta 55 bölüm var... Değişik sanat dallarında etkinlik gösteren 55 kişi üzerine kapsamlı 55 bölüm... Buradaki sanatçıların bir bölümü yaşamıyor artık; epey bir bölümü ise Samsun dışında yaşıyor. Yaşamlarını sürdürenlerle doğrudan ilişki kurabildiniz mi? Nasıl bir süreçti? Çalışmaya başladığımda 55 isimden 41’i yaşıyordu. Bu 41 ismin hepsine ulaştım. Araştırmalarda şu ortaya çıkıyordu: Kendileriyle geçmişte yapılan söyleşilerde hep aynı sorulara muhatap olmuşlardı. Bundan sıkılıyorlardı. Aynı sorulara verdikleri yanıtlar giderek kısalıyordu. Haklı olarak geçiştiriyorlardı. Elimden geldiğince sorulmamış soruları tercih ettim. Bu, benim işimi kolaylaştırdı; diyebilirim ki, konuştuğum kişiyi tekrardan SamsunGazi Belediyesi kitabın bir tür ön çalışması olarak 2008 Mart’ında kent caddelerine sanatçıları tanıtan billboardlar yerleştirmişti. Bunlardan Vedat Türkali (üstte), Türkân Yeşilyurt (sağda) ve Behiç Ak (en sağda) panoları. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1032