Katalog

Cevat ÇAPAN Şiir Atlası Blaga Dimitrova/ Şiirler/ Çeviren: Ahmet Emin Atasoy SÖZCÜKLERE ÖVGÜ Sözcük ehli birisi istese bile uzağında kalamaz kasırgalı günlerin. Sözcük sözcük dalacaksın güncel işlerine sözünün eriysen eğer. Bilsen bile günün birinde seni sunak başına bir başkasının değil de, kendi sözcüklerinin götüreceğini. Sözcük yontucum, ha gayret! BULGARİSTAN Upuzun anayolda gıcırdayan bir eşek arabası. Altın güz, penes saçıyor ve güneşin altında bir dilenci. Kilise mihrabı ve yüzüstü ikona hırsızları. Bir çocuk ve ağzından diş yerine düşen sigara. Sonsuzluğa dönük veranda büsbütün delik deşik. Çöp kovasını eşeliyor bir çocukla bir dede. Balkanlar’ın buğday ambarı ve ekmek sıkıntısı. Zekâ yönünden dünya ikincisi, çılgınlıkta da öyle. Uzayda Rodop türküsü ve Rodoplarda ağlayış. Yollar, kavşaklar ve yol işaretleri ki, yağmalanmışlar. 13 yüzyıl boyunca kıyasıya kavga eden iki kardeş: atalar tayfasının başında kim olmalı. Kiliselerin ikisi de kutsamakta onları: Huzur içinde olun! Bir anne haykırıyor denizler ötesine: Sakın, dönme evlâdım! Bulgaristan yabancılar için cömert bir yolgeçen hanı, ama el diyarından beter kendi çocuklarına. Ülkem benim, şaşırtıcı mekânı olumsuz olanaksızlıkların. Senin için hangi duayı okusam acaba, bilmem? Ey, Tanrı m, koru bizi bizden, kendimizden! ANA DİLİ Benim annem sözcüklerini unuttu. Dilsizleşiverdi bütün dünya. Bir şey söyleme derdinde annem. El yordamıyla arıyor etrafı, sözcükler el altındaydılar ya. Şimdi yoklar, evet yoklar! Zorlanmaktan boğulacak sanki, bir şey söylemeli kesin söylemezse, ölecek gibi. Tanrım, benim annem karanlıkta sözcüklerini yitirdi. Onları ben de bilmiyorum, anne. Dayanıver omzuma şöyle. O denli çok dolmuş ki içimiz, her şeyi hep birlikte susalım. *** Her sevginin bitişiyle başlar hüzün ve acılar. Akşam günün gidişiyle kara bir ıssızlık başlar. Gitmek istiyorsa biri, ona engel olamazsın. Ama öldü diye sevgi, sen de tutup ölemezsin. Tüm hayaller aldanıştır ki seven yok, sevsen de sen, ki her anı acı taşır, ki mutluymuşsun, bilmeden. EPİTAF Üzerimde bitmiş olan sardunya Hişt! diyor fısıltıyla ölümün kulağına: Çok beklersin daha! CUMHURİYET KİTAP SAYI 884 ‘Ey, Tanrı’m, koru bizi bizden, kendimizden!’ Blaga Dimitrova (19222003) Byala Slatina kentinde doğdu. Sofya’da koleji bitirdi (1941). Sofya Üniversitesi Islav Filolojisi Bölümü’nden mezun oldu (1945). Moskova “M. Gorki” Edebiyat Enstitüsü’nde “Mayakovski ve Bulgar Şiiri” konulu tezini savundu (1951). Nâzım Hikmet’in bir aylık ilk Bulgaristan gezisi süresince (1951), ona eşlik etti ve anılarını Nâzım Hikmet Bulgaristan’da (1952) kitabında anlattı. Uzun yıllar çeşitli gazete, dergi ve yayınevlerinde redaktör olarak çalıştı. Çeviriler yaptı, toplumsal çalışmalara katıldı, antolojiler hazırladı vb. 1967’de Vietnam’la Dayanışma Komitesi Sekreteri sıfatıyla bu ülkeyi ziyaret etti. “Ruse’yi Koruma Komitesi” ile “Açıklık ve Demokrasi Kulübü”nde (1988) aktif rol oynadı; totaliter rejimin ülkedeki Türkleri Bulgarlaştırmakla ilgili faşizan kampanyasına karşı çıktı (1989), “Açık Toplum” Derneği ile SDS (Demokratik Güçler Birliği) Federasyonu’nun yönetimlerinde yer aldı; Özgür Şiir Topluluğu’na başkanlık etti; Bulgaristan Cumhuriyeti’nin XXXVI. Ulusal Meclis’inde milletvekilliği ve Devlet Başkanı Yardımcılığı görevlerinde bulundu (19921993). Polonya PEN Kulübü Ödülü (1977) ile İsveç’in “Lundkvist” Ödülü’ne (1991) değer görüldü, Sofya’da öldü. 1938 yılından başlayarak yaşamının sonuna değin hiç aralıksız sürdürdüğü çok yönlü (hem şair, hem de yazar olarak) edebiyat çalışmalarında da, toplumsal girişimleri denli, etkin ve başarılı olan Blaga Dimitrova, Bulgaristan’ın sosyokültürel yaşamında gerçek bir olaydır. Özellikle demokrasi ve insan hakları konusundaki ödünsüz tutumuyla bilinen bu kadın şair, yapıtlarında sergilemiş olduğu ani çıkışları ve cesur söylemleriyle ülke çapında adından uzun zaman ve sevgiyle söz ettiren bir kişi oldu. Bunlara koşut olarak şiirlerinde derinlemesine ve büyük bir duyarlıkla yansıtmaya çalıştığı engin kadın düşlerinin dalgalarında kalmayı da ustalıkla başardı. Nitekim günümüzde de en çok okunan az şairden biridir. Birçok yabancı dile çevrildi. Blaga Dimitrova’nın şiir kitapları şunlardır: Açıklıkta (1956), Yarına Dek (1956), Dünya Avuç İçinde (1962), Gelecek Güne Sevkıyat (1964), Ters Zaman (1966), Aşka Tutsak Olanlar (1967), An’lar (1968), Ad (1971), Kalp Atışları (1972), Nasıl (1974), Yasak Deniz (1976), Gonk (1976), Oylumlar (1980), Labirent (1987), Arada (1990), Gece Güncesi (1992), Bosna’m Benim, Sancım Benim (1993), Kosova’dan Esen Rüzgâr (1995) vb. SAYFA 24 SANA GİDEN YOL Sana giden yolum uzundu benim, bir ömür boyunca seni arayan ve zikzak çizerdi, senin yerine, karşıma sensizlik çıktığı zaman. Senin bakışına ulaşana dek geçtim gölge ve ses kirliliğinden, ne ki senin uğruna en arı tonlar süzdüm bedenimin zenginliğinden. Gözyaşını oldu her şefkatin senin savundum onları henüz tatmadan ve bir gün görüşme umudunu da taşıdım bağrımda hiç usanmadan. Sana giden yolum uzundu benim, o denli uzun ki, çıktığın zaman gerçekten karşıma, seni tanıdım, ama ben kendimi yadsıdım, inan. Şeffaflaştırmıştı beni acılar, ortadaydı tüm varlığım apaçık. Sonsuz bir bayrama dönüşmüştüm ki. gelip durmalıydın yanımda artık. Sana giden yolum uzundu benim, oysa buluşmamız çok kısa oldu. Böylesi bir sonu bilseydim eğer uzatır dururdum o uzun yolu. AÇIKLIKTA “Üşüdün mü ?” diye sordun ve sonra kollarına alıp ısıttın beni. Huzur bulan tüm vücudum bir ara açıverdi tek tek çiçeklerini... Derken denizlerin ötelerinden Gelen kuşlar çınlattılar içimi. Lodosa tutulmuş ürkek vişne, ben verdim sana bütün çiçeklerimi. Bugün beni yalnız koyup bu karda nerelerde geziyorsun, serseri? Yitirdin mi yoksa geçen yıllarda “Üşüdün mü?” dedirten o cevheri? Şimdi ortalığa kış hakim yine Beyazlıkla, ıssızlıkla, hışımla... Ve ben aceleci acemi vişne titriyorum yanık yapraklarımla. ÖZLEM Kanatlar altında değil, kanatlı olmalıyım. Beni sakın örtmesinler, ruhum hep açık dursun. Özümü güvende değil, yanında bulmalıyım kuduran fırtınalara kafa tutan bir omzun.