Katalog

Heyamola Yayınları’ndan ‘Temel Kimdir?’ Fıkraların kahramanı Temel’in kitabı rın en büyük özelliği, yöre insanlarının yaşamlarından bir kesit olmaları, bu nedenle de onların kültürlerine, ahlaklarına ve dünya görüşlerine uygun bulunmalarıdır. Yöre insanının zekâ kıvılcımlarını gösterir. Espri yeteneğini sergiler. Bu fıkraların ortaya çıkması sözlü halk edebiyatının belirli özelliklerine uyar. Yöre halkının diğer sözlü anlatı ve türkülerinde sıklıkla rastlanan cinsellik çağrışımları bu fıkralarda da bulunur. Böyle türküler ve fıkralar halk arasında sansüre tabi tutulmadan dile getirilir. Hoşgörüyle karşılanır. Yani siz söyleyeceğinizi türküye ya da fıkraya katarsanız tepki almazsınız. Bunlara sadece gülünür geçilir. Karadenizli fıkralarının en yaygın kahramanı Temel’dir. Dursun, İdris ve Fadime Temel’in arkadaşları olarak ikinci planda yer alırlar. Temel fıkraları son yıllarda radyo, televizyon, internet ve yazılı basın aracılığıyla hızla yayılmış, çok anlatılır ve dinlenir olmuştur. Karadenizli ya da Temel fıkralarını içeren çok sayıda kitap yayımlanmıştır. Bu kitapların çoğundaki fıkralar, halk fıkrası özelliği taşımazlar. Yabancı kitaplardan çevrilen ya da uydurulan fıkralardır. Türk espri gücünü yansıtmayan, yalnızca bazı kelime oyunlarına dayanan bu fıkralara halkımız "Amerikan fıkrası" adını vermektedir. Gerçek Karadenizli fıkralarını bilenler bu fıkraların çeviri ya da uydurma olduğunu kolayca anlar. Bu fıkralar, Karadenizli dediğimiz insanların yaşam felsefelerine, ahlaklarına ve kültürlerine uymazlar. Örneğin, kısa bir süre önce Trabzon Valiliği tarafından Trabzon 2006 adında bir kitap yayımlandı. Kitabın halk edebiyatı bölümünde Karadeniz fıkraları olarak iki fıkraya yer verildi. Bu fıkralardan biri, Karadeniz insanının yaşam felsefesine ve ahlakına uygun olmadığı, kaba cinsel ögeler içerdiği için basın ve halk tarafından tepkiyle karşılanınca kitabın dağıtımı durduruldu ve adı geçen fıkra çıkarılarak onun yerine bir başka fıkra kondu. Kısacası, Temel çeviri ve uydurma fıkraların bombardımanı altında gerçek kişiliğini kaybetmek üzeredir. TEMEL’İN KİTABI Gerçek Temel’in ve fıkralarının özelliklerinin araştırılması için Karalahana adlı internet sitesi ve Heyamola Yayınları’nın öncülüğünde bir girişim başlatıldı. İlk adım olarak "Temel Kimdir?" sorusunun yanıtı arandı. Bu konuyla ilgili yazı, resim ve karikatürler, editörlüğünü Ömer Asan’ın yaptığı, Temel Kimdir adlı kitapta toplandı. Kitapta, Karadeniz kökenli araştırmacıların ve yazarların toplam 34 yazısına yer verildi. Temel Kimdir’de her yaştan ve her meslekten Karadenizlinin başlarından geçen çeşitli olaylar incelenerek, bunların bir kısmında Temel’lerin insan olarak hangi özelliklerinin öne çıktığı gösterilmeye çalışıldı. Bir kısmında Temel’lerin başından geçen ilginç olaylar fıkra olarak anlatıldı. Bazı yazılarda da Temel fıkralarının oluşumu, özellikleri incelendi. Bu arada Temel’in kendi kendiyle bile alay edebilecek olgunluğa sahip olduğu, kendisini aptal olarak gösteren birçok fıkra karşısında paniğe kapılmadığı, siz ne söylerseniz söyleyin ben kendimden eminim der gibi davrandığı belirtildi. Kitapta ayrıca Temel fıkralarının yerel olarak anlatılan fıkralar durumundan tüm topluma yayılmaları ve her yerde anlatılır ve dinlenir olmalarının nedenleri tespit edilmeye çalışıldı. Bu arada bazı Nasreddin Hoca fıkralarının zamanla nasıl Temel fıkrası haline dönüştüğü örneklerle gösterildi. Temel’in, zekâsı, yüksek espri gücü ve dünya görüşü ile tüm Türklerin fıkra kahramanı olan Nasreddin Hoca’nın izinden gittiği, başka bir deyişle onun günümüzde yaşayan torunu olduğu ileri sürüldü. Temel Kimdir’de yer alan yazıların listesini ilgililerin ve araştırmacıların dikkatine sunmak için veriyoruz. KİTAPTA YER ALANYAZILAR: M. Reşat Sümerkan: Fotoğrafyacı Temel; H. İbrahim Düzenli: Temel’in Bir Yapı Ustası Olarak Portresi ya da Yumurta Nallama Sanatı; Necdet Durgun: Çaykara’nın Temelleri; Dr. Mustafa Duman: Nasreddin Hoca da Bizdendir; Gökhan Güler: Temel Kıtlığı; Şefik Asan: Sevimli, Saygın Bir Karakter; Vahit Tursun: Atina’da Temel Olmak; Ahmet Özer: Fıkranın Temel’i; Yahya Düzenli: Mandan Hoca’dan Günümüze Ofli Hoca: İronik Şablonun Ötesi; Orhan Öztürk: Bizum Temel; O.Hikmet: Kasabam, Sevgili Dedeciğim; Erkan Ergül: Kurtuluş; Yusuf Bulut: Ne Zaman Eşeğimiz Olacak, Gurbetçinin Dönüşü; Nil Yetişir Buğrul: Karadenizlilere Sevgilerle; Ömer Asan: Trabzon ve Ozanı:Ömer Kayaoğlu; Kudret Emiroğlu: Buzacuk; Ömer Sulukan: Haksızlığa Uğramış Bir Halk Tiplemesi: Temel; Hayri Güner: Fıkralar; Ümit Tarı: Temellere, Fadimelere Selam; Ayşenur Kolivar: Fadime ve Temel’in Dili; İhsan Topçu: Aman Ha!; Kemal Bulut: Temel ve Temel Fıkraları Üzerine; Temel Karakoncilos: Karadeniz Halk Oyunları; Paşalıoğlu: Yaşayan Temeller; Asiye Meral Başar: Temel Amca; Alaettin Bahçekapılı: Nafile Dünyanın Oktay Arayıcısı; Sevim Türkan İlbay Tuncer: Çocukluğumun Mayıs Yedisi; Kadri Çoban: Sıradan Bir Kız Kaçırma Olayı; Bekir Gerçek: Temel’i Tanımak; Kazım Tural Ural: Dayı Kıkpara; Nilüfer Taşkın: Laz Fıkraları Üzerine: Adnan Taç: Karadeniz İnsanı; Yılmaz Okumuş: Benim Temellerim; Halit Baysal: Seferberlik Türküsü. Temel Kimdir’deki yazılarla Temel’in kişiliği daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bu bilgilerin ışığında, günümüzde ortalıkta dolaşan Temel Fıkraları kitaplarının çoğunun Karadenizli fıkra tipi Temel’e uymayan birçok çeviri ve uydurma fıkrayla dolu olduğunu görmekteyiz. Trabzon’da, Temel fıkraları üzerine de çalışan karikatürist Hikmet Aksoy, bir söyleşisinde gerçek Temel fıkralarının iki binler civarında olduğunu belirtmişti. Bu fıkralara her gün yenileri eklenmektedir. Temel Kimdir’i tanıtmaya çalıştığımız bu yazıyı bir Temel fıkrasıyla bitirelim. Temel’e sormuşlar: Karadenizliler niçin soruya soru ile cevap verirler? Temel: Niçun vermesunler? demiş. ? Temel Kimdir / Editör: Ömer Asan, Heyamola Yayınları, İstanbul, 2006, 332 s. KİTAP SAYI 884 Temel Kimdir’deki yazılarla Temel’in kişiliği daha belirgin bir şekilde ortaya çıkıyor. Bu bilgilerin ışığında, günümüzde ortalıkta dolaşan Temel Fıkraları kitaplarının çoğunun Karadenizli fıkra tipi Temel’e uymayan birçok çeviri ve uydurma fıkrayla dolu olduğunu görmekteyiz. ? Dr. Mustafa DUMAN ZEKA KIVILCIMI FIKRA T ürkçe Sözlük’te fıkra, "kısa ve özlü anlatımı olan nükteli öykü" olarak tanımlanmaktadır. Sözlü halk edebiyatı açısından fıkralar, tek bir motifi olan, yani tek bir olayın söz konusu olduğu kısa masallar olarak değerlendirilir. Bazı fıkralar, Nasreddin Hoca, Bekri Mustafa, İncili Çavuş gibi yaşamış kişilere ya da fıkra tiplerine bağlı olarak anlatılırlar. Bazı fıkraların kahramanları ise Bektaşi, Yörük, Kayserili, Karadenizli gibi belirli toplum kesimlerinden, daha doğrusu zümrelerinden, gelen kişiliklerdir. "Karadenizli fıkraları" ya da "Temel fıkraları" Türkiye’nin Orta ve Doğu Karadeniz bölgelerinde yaşayan insanların başlarından geçen gülünç ve düşündürücü olaylarla, onlara yakıştırılan fıkralardan oluşmaktadır. Bu fıkraları bir bakıma yerel fıkralar olarak da değerlendirilebiliriz. Bu fıkrala SAYFA 10 CUMHURİYET