Katalog

Karıa Ege Bolgesi'nde oldukça buyuk bıı alanı kapiıyor Kuzeyde Buyuk Mcnde rcs, guncyde Dalanıan batıda Kahmnos Kos Nısyrus ve Kodos u ıçınc alıyor Ay dın Denızlı vc Mugla ıllerının buyuk liolu munu de kapsıyor Bıı bolgt Karıalılar, Lc legler, Pclasglar gıbı çeşıtlı Anadolu halkla rının yaşadığı, daha sonra Helen vc Roma lılara vatan olan bır yer Karıalılar savaşçi bır halk olarak bıhnıyorlaı Tarıhtekı ılk paralı askerlerın Karıalılar olduğunu Here dotos tan oğrenıyoruz Ilk kadın amıral, Halıkarnasos tıranı I Lygdames'ın kızı I Artemısıa dır vc o da Kanalıdır Dığer ıl gınç bır gerçck de Karıa kadınlarının er keklerıyle sofraya oturmama geleneöıdır, bunun scbcbını Heredotos şoyle anlatıyor "Troıa Savaşı'ndan sonra Yunanıstan'a donmcyen kavtmlerın bır kısmı guncye doğru ınerler Kımı rrıglerc karışır, kımı Lydıalılara, kımı de Karıalılara Karıalı ka dınlar babalarını, kocalarını ve çocuklarını olduren, ama çaresızlıkten evlendıklerı ye nı kocalarının sofrasına oturmazlar ve adla rını anmazlar Bıı yemın, anadan kıza nesıl lerce surse de, zamanla, asıl neden unutu lur ve sadece Karıalı kadınlar kocalanyla sofraya oturmazdı denır Bu geleneğe Mıle tos'ta rastlanır" Canan Kuçukeren'ın kıtabı duyduğu muz bırçok şeyın kaynağma ınerek gerçek len oğrenmemızı, yanlış bıldıklerımızın as lını gormemızı ve hıç bılmedıklerımız hak kında da aydınlanmamızı sağlıyor Bunu yaparken de zor okunan arkeolojı ve tarıh kıtaplannın aksırıe kolay okunur bır uslup kullanmış O çağlardakı yaşamın nasıl ve nelere dayandığının ayırdına varmak, şu anda yaşadığımız topraklan kımlerden mı ras olarak aldı ğımızı bdmek neyecan verıcı Bınlerce yıldan berı yaşanan bu topraklarda, atalarımız gıbı hâlâ zeytıncılık, bağcıliK, kuçuk bas hayvancılık, dokumacılık, ahşap tekne ya pımcılığı gıbı mesleklerı sur duruyor olma mız, onlarla nc kadar çok ortak noktamız oldu ğunu gostcrıyor çıkıyor Canan Küçukeren, Karıa tarıhını Troıa savaşından once başlatıyor Pers cgemenlıfiı ve Hekatomnıdltr sulalcsıvle dtvam edıyor Maussollos l kkamtomnos 'un en buyuk oğluduı vt MO 377 'dc tah ta geçıyor ve 24 yıllık ıktıdarı boyunca ba şarılı bır hakımıyet suruyor Maussollos ıs mını olumsu/ kılmak ıçın dunyanın 7 ha rıkası olacak ve dunya dıllcrınde anıtsal me7ar olarak bılınen "mozole' kelımesını de bugunlere nııras bırakacak muhteşem mozolesını yaptırıyor Maussollos un er ken olumunun ardından hem karısı hcm de kardeşı olan II Artemısıa satrap olur Rodoslular bır kadının satrap olmasını hazmedemıyorlar ve bundan faydalanma ya çalışıyorlar Rodosluların açtıkları savaşı kazanan II Artemısıa da Rodos"un " tam ortasına kendı adına ganımet ve sı lahlardan meydana gelen bır trophıon (za fer anıtı) dıkı(yor) " Haşişiler KARİA KENTLERİ MO 334 yılında Buyuk Iskender done mı başlıyor, ondan sonra da Mısır Krallığı nın ıdaresıne gınyor Karıa Karıa daha sonraki yıllarda onemını yıtırıyor ve MO 133'teIII Attalos, Bergama Krallığını ve Anadolu'yu, Roma'ya mıras olarak bırakı yor MS 654'te Arap ıstılasıyla bolge yılu ma uğruyor, Karıa uygarlığı da yavaş yavaş tanhten sılınıyor Anadolu 13 yydan son ra da Osmanlıların egemenlığtne gınyor Kıtabın en ılgı çeken bolumlerınden bı n, Kana Kentlerı'dır Karıa'dakı kentlerın Karıa zamanındakı ısımlen, bugunkuleny le bırlıkte venlıyor Bunun yanı sıra bu şe hırlerle ılgılı çeşıdı bılgılerın de sunulmış olması kıtabın ıçerığını zengınleştırıyor Kazılarda bulu nan sıkkeler, duvar resımlen, surlar, kuleler, su kemerlen, bınalar, tapı naklar fotoğraf larla tanıtdmış En eğlencelı ya nı ıse bu bolge dekı efsanelere de yer venlmesı olmuş Tanhı gerçeklenn yanı sıra geçmışın bııyulu efsane k rını okuma fırsatı bulmak ınsanı hem tan Canan Küçukeren okurlanna kitabını imzalarken he hem de ar Karıa kıtabın keolo|iyc yakın da, Karıalıların laştınyor Çıft cınsıyetlı Hermafrodıt'ı an gıyım, eğlence, dıl, yazı ve dınlerını anla latan Salmakıs efsanesı, ıkızıne âşık olan tan, gundelık yaşamlarına aıt aynntılarla da Byblıs'ın efsanesı, Mıdas'ın eşek kulakla karşüaşıyoruz Karıa dılı henu? çozulme rıyla ılgılı efsaneyı okumak ve efsaneler dı mış dıl guruplarından olduğu ıçın, Karıalı yarında yokuluk yapmak son derece zevk larla ılgılı hâlâ çozulmeyı bekleyen çok şey olduğunu bılıyoru7 Kana kıtabı sadece tarıhı bılgıler ıçeren Yerlı halkın dını de sanılanın aksıne ol bır kıtap değıl aynı zamanda bu bolgeyle dukça değışık Çoktanrılı dınler de Zeus, ılgılı bırçok şeyı de ıçınde barındıran bır Apollon, Lada, Artemıs ve Afrodıt'e rastlı kıtap Bır yoreyı gezerken alınan turıstık yoruz Ancak Helen vcya Roma tanrıların kıtaplardan ve o bolgeyı tanıtma ve yol dan tarklıdır Karıalıların tanrıları "Zeus gostcrme amaçlı kıtaplardan farklı harkı Karıos (KarıaL Zeus) bereketı tcmsıl ıse ıçınde Batı Anadolu nun tanhıne vc tu eder, aynen Efes Artemıs ı gıbı ve çok me nstık yerlerıne değınırken o bolgeye aıt melıdır, erıl olmasına karşın " Ve "Ne ka halkın yaşam bıçımınden gıyımıne, efsane dar /orlansa da ne Apollon, ne Artemis ne lennden dınlerınc kadar merak edılen ko de Afrodıt Anadolu dan koparılabılır Ar nuları da bırıncı elden araştırıp okuyucu temıs oylesıne yerlısıdır kı Batı Anadolu' suna sunmuş olması Tarıhı yerlerı gezer nun, Helen'ın kendısıne sahıp çıkma arzu ken en onemlı problem, o yoreyle ılgılı kı suna rağmen, asla Helen olmaz, olgun bır tapların tcknık ve sınırlı bılgı vermesı ve kadın goruntusuyle, bereketı temsd eden her bılgı ıçın farklı bır kıtaba ıhtıyaç du memelerı ve ıkı yanında aslanlarıyla her za yulmasıdır Oysa Canan Küçukeren bır ar man ozbeo? Anadoluludur" Tanrılarla ılgı keolog olarak okuyucusunu yormadan, lı bırçok bılgının, kazılarda bulunan yazıt kolay anlaşılır bır dılle tum gereklı bılgılerı lara, neykellere, sıkkelere vs ve dayandırıl derlı toplu ve pratık bır şekılde tek bır kı ması bızlerı bügılcndırırken bırçok şeyın tapta sunuyor Baskısıyla, sunumuyla ve de de ayırdına varmamıza neden oluyor ıçerığıyle son derece zcngın ge/meyı gor Karıa kıtabı sadece Karıa bolgesıyle ılgı meyı ve oğrenmeyı sevcnlerın kuti'phane lenmekle kalmıyor bu topraklarda yaşamış lerınde olması gerekcn bır kıtap Idnhımı olan ve bu toprakların tanıtılmaMnda kat ze ve kulturumuzc buyuk bır kdtkı yarata kısı olan bırçok taııhçı yazar fılozof hak cak bu kaynak kıtap Turkıyunı/ hakkın kında da kısa bılgıler vcrıyor larıhınba da bu tarz çok yonlu araştırmalaıın artma bası Heredot'la başlayarak ( ıcero Dıony sını vc Anadolu tarıhının hak cttığı ycrı sıos Homeros Stephanos Plınıus.Thuky bulmasını umıt edıyoruz • dıdes, Vıtruvıus ve dıgerleıını de ıçine alı yor Karia/ Canan küçukeren/ Fkıu Yaytn Karıa tanhı oldukça kapsamlı bır şekıl hn/2M)\ de, arkeolojik bılgıkr eşlıgınde karşımıza K İ T A P Cennet'lerın sunulacağı bır yaşam sozu verılmektedır Tıpkı gunumu/dekı can lı bombaların yapılanmalarına koşut olarak Haşişiler de "dınsel bır davanın adanmış hızmetlılen" konumundaydı lar Yanı ellerınde hançerlerıylc parayı verenın emrettığı çızgıde adam olduren ınsanlar değıl, sıyası bır hcdef saptaya rak ortaya çıkan terorıstlcrdı J V Hammer Haşişılerı dunyaya korku salmış bır guç merkezı olarak ta nımlar "Daha sofu gorunumlu bır ıtıkadın ve daha katı gorunumlu bır ahlakın maskesı ardına sığınarak dının ve ahla kın topyekun dıbını oyan bır grup komplocunun, hukumdarları ve mıllet lerı hançcrlerının ucunda oynatan bır katıller nızamının, ruhanı ve dunyevı ıktıdarın merkezı saydıkları halıfelığı yıkana dek geçen uç yuzyıl boyunca dunyaya korku salmış bır guç merkezıydıler"(s 18) RADIKAL İSLAMIN KÖKENLERİ Haşışılerle ılgılı en onemh bılgılerı unlu gezgın Marco Polo sergıler "Şeyh bır hukumdarın katlını ısteye ceğı vakıt gence şoyle dıyordu Gıt ve şunu şunu oldur, gen donduğunde me leklerım senı cennete taşıyacaklar Ol sen dahı, senı cennete almaları ıçın meleklerımı yollayacağım Bu sozlerle gen donmek ıçın can attığı cennetın anahtarına ılelebet sahıp olduğuna ınanan genç, sabırsızlıkîa duşmanını katletmeye koşuyordu Elındekı boyle sıne muazzam gucun yarattığı korku hıssı, kendılerını hançerın ucunda hısseden hukumdarları kendısıyle ıyı geçınmeye mecbur kılıyor, tehdıt yarat acak fiıllerden alıkoyuyordu Şunu da eklemeden geçemeyeceğım Şeyh'ın emnnde, kendısıyle tıpatıp aynı tarzda hareket eden başka kımseler de bu lunuyordu Bunlardan bırını Şam'a, bır dığerını de Kurdıstan'a yollamıştı " (s 11) Radıkal tslam'ın kokenlerını ıncele yenlerden Ercan Çıtlıoğlu, radıkal devınımlenn ortaya çıkışını toplumsal yoz laşma, sıyasal ıktıdarsızlık, ekonomık bunalımlar, yasalarla devlete guvensız lıkten kaynaklanan geleceğe ılışkın umutların tukenışıne bağlamaktadır (Cumhurıyet Stratejı ekı) Butun bu yaklaşımlan toparlayan Prof Lewıs Ismaılığın Islam tarıhı ıçe rısındekı yerı bağlamında dort somut sonuca ulaşır "Bırıncısı, hareketlerı, ıtıcı gucu ne olursa olsun mevcut sıyası.sosyal ve dını nızama esaslı bır tehdıt teşkıl etmıştır îkıncısı.munferıt bır vakadan ıbaret olmayıp, bır kez halka malolup ızını kaybettırdığınde.dennlerde kok salmış kuruntuların tetıkledığı ve za man ıçınde devnmcı şıddet patla malarıyla su yuzune vurmuş, uzunca bır mehdılık hareketlerı sılsılesıdır Uçuncusu Hasan Sabah ve murıtlerı, hoşnutsuz yığınların ıçındekı bellı belırsız arzuları, başıbozuk ınanışları ve dızgınsız ofkeyı yenıden şekıllendırıp yenı bır mecraya sokarak, bu hengame den bır ıdeolojı.tanhte eşı benzen gorulmemış bır uyum, dısıplın ve mak satlı bır şıddet ıçeren bır orgutlenme çıkarmakta muvaffak olmuşlardır Değınılmesı gereken dorduncu ve belkı de en onemlı noktaysa nıhaı ve topy ekun başarısızlıklarıdır Mevcut duzenı yıkamamışlardır" Gunumuzdekı canlı bombalar ve bunları hazırlayan orgutlerle kıyaslama yapıldığında Haşışılerın \7 bıraktığı vc radıkal yaklaşımlarının gunumuzc kadar uzandığı sonucuna varıyoruz • Haşişılertslam'da Radikal Bir Tarikat/ Bi rnard Lc ıvıs/Çc v Kc mal \arı\o zen/Kapı Yayınlart,2005/ 208 s SAYFA 19 D Abdullah TEKİN P rof Dr Bernard Lewıs, îslam ve Ortadoğu tanhı alanında oldukça yetkın bır kalem Pnnceton Unıversıtesı'nde Yakındoğu araştırmaları bolumunde oğre tım uyesı olan Lewıs'ın başlıca kıtapları arasında "Tarıhte Araplar", "Muslumanların Avrupa'yı Keşfı, "Ortado ğu'nun Çoklu Kımlığı" ve "Modern Turkıye'nın Doğuşu" dıkkat çeker Dunyanın bırçok yerınde canlı bom baların neden olduğu teror hareketlerı Lewıs'ın "Haşişiler" adlı kıtabının one çıkmasına eden olmuştur Haşışılerın radıkal bır tarıkat boyutu şımdılerde yaygınlaşmış, radıkal tarıkat veya orgut ier eylemlerını sıklaştırmaya başlamış tır Haşhaş ıçıtı anlamındakı Haşışı veya Haşhaşı 1090 yılında kurulmuş gızlı bır Şu Ismaüı tarıkatın uyelenne verılen addır Tarıkatın kurucusu îranlı Hasan Sabbah'tır Tarıkat yanlılanna Nızarıler de denır Okul veya ansıklopedıler Haşhaşıler ıçın şu bılgılerı ıçerır "Tarı kat uyelenne başkanları ozel bır gorev verdığı zaman haşhaşla sarhoş olmuş durumda bulunurlardı ve bu aşama on ları yumuşak başlı yapıyor, kendını feda etmeye hazır olmalarını sağlıyordu Bu gorev genelhklc olumle ılgıhdır Melık şah'ın vezırı Nızam ul Mulk boyle ol durulmuştur " KİRALIK KATİLLER Brocardus'a gore Haşişiler "kımlık lerını asla açığa vurmayan, ışlerının ehlı, son derece tehlıkelı bır tur kıralık katıller topluluğudur "(Dırectorıum ad Passagıum Fatıendum s 4%) Alman vakanuvıs Lubeck'lı Arnold ıse Haşışılerle ılgılı şu açıklamayı yapar "Bu Şeyh buyusuyle halkının gozunu oyle kamaştırmıştır kı, kendısıne tanrı ımışçesıne bır ınançla bağlıdırlar Ebedı mutluluğun anahtarını vaat eden bu adam uğruna olumu yaşama yeğ tutar lar Nıcesı surların uzerıne çıkıp, bır emrı veya ışaretıyk kcndılerını gozu ka palı boşluğa bırakabılırler Ln kutsal olanların oç almak ve kan dokmek ıçın olume kendı araçlarıyla gıdenler olduğuna ınanılır Oyle kı, kurtuluşa ulaşmak ıçın bırını oldurmeyı seçenler, Şeyhın elındcn bu goreve vakfedılmış bıçakları alırlar, ardından Şeyh takdım ettığı ıksırle vecıt halıne soktuğu mıırıtlcrını to/ pembe ruyalarda gczdırır ve gorduklerı her şeyın amel leıının mukafatı olarak olumlerındcn sonra da kendılerıne bahşedılecegı vaadınde buhınur" (s 6) Cjiınıımu/dekı canlı bombaların olu şumunda 1 laşışılerın yjşam bıçımlerı ız bırakmışa ben/emektcdır ( anlı bom balara "kâfırlere karşı vcrıletek sava şın olumle sonuçlanması noktasında C U M H U R I Y E T SAYI 812