Katalog

ıaber fotoğrafı dalında bırıncılık odulu lmıştı) yanyana basar ve şu soruyu so ar, "Irak ıkıncı Vıetnam mı olacak'' Vı tnam Savaşı'yla ılgılı bu ve benzerı go ııntuler bu savaşa katşı muhallf soylc nın guçlennıesınde ve savaşın durduıul nasında etkılı olmuştur Ne var kı o •unkıı dunya ılc bugunku dunya çok arkhdır Bu tıir goruntulere bakmanın ya da ıakamamanm anlamı nedır' Sontag, »erçek bu dehşet goruntusune çok ya tından bakmanın şoke edıcı oldıığu kaİAT utanç veııu bu tarafının olduğunu da soyler ve şoyle devam edeı " Herhal le acının en akıl almaz ve aşırı boyutlar lakı goruntuleııne gozlermı kırpnıadan bakabılecek ınsanlar, sadece o acıyı hahfletmck ıçın bır s,eyler yapabılecek ko nunıdakı (orneğın, fotoğralm çekıldığı .ıskerı hastanedekı doktorlar) ya da o goruntuden bu şeyler ogrenmeye nıyetlı kışüer olabılırler Onların dişinda hepı mı? kendımıze yukledığımı/ anlam ne olursa olsun bırer dıkızcıyız" (s 41) Sontag, her şcye rağınen ne kadar zalım ce olursa olsun bu gorunnılcre bakma nın bu yukıımkıkık olduğunu çunkıı onların yansıttıkları geıçekler konusun da tam da o anda yapılması gereken şeylerın mutlaka olduğunu soyler (s 91) DEHŞET MANZARALARI "Savaşın mtydana geldığı ulkeler dı s,mdakı ınsanların korkunç goruntulerle kaıs,ılaştıklarında hcmen tclevızyonu ka patmalarının ya da kanal değıştırmdeıı nın sebebı, diyelım Bosna'dakı savaşın bıtmek bılmemcsı, laıafların lıderlerı nın, ço/ulmesı mumkıın olmayan bn aç mazda tıkanıp kaldıklarını ıddia etmele ııdır însanların delışet man7aralarma kariji daha a/ dııyarlı hale gLİmcleunın sebebı de, bır savaşın heıhangı bır sa vaşın boyle tepkılcrle durdurulabılece gıne ınanılmamasıdır Butada sorıın ııyandınlmıs, ayağa kaldınlmış duygula ıın, aktarılmış olan bılgılerın nasil eyle me donıışrıırulcıeğıdır 'Bızım (ama bu ıadakı 'bı/ kınıU1') yapabıleceğımız hıç bır şey olmadığı aynca 'onlaı'ın da (bu onlar' kımlerdır^) yapabıleceğı bır şey olmadığı duygusu yaygınlaşırsa, o zaman ınsanlaı boyle haberlcrden sıkılmaya, gı deıek tepkısı/leşmeye ve lyıcc atalete kapılmaya başlaılar' (s 101 2) Insanla ıın goruntulere kars,ı ılgısulığının başka nedenlcrı de olabılır Bu "yalnızea şıd det gouıntulerının kesmtısız aktarılma sının kendılerını kayıtsı/ hale getırme sınden değıl snf korkudan da kaynakla nabılıı ' (s 100) Bu arada Sontag bııtun dıkı/cı tuzak larına ve kendılerı ıçın yaıarlı bn sonııı, olan bılgı edınme lıısatı sunmasınarağmen ınsanlaı ın kendılerıne yakın olan aulara pek bakamadıklarını soyleı (s 99) Ayrıca, ınsanların kendı çektıkleıı auların 'e^siz' olarak gorulmesını ısteye bıleceklerını de belntır 1994 yılı ba^la rında, bır yılı a^kın bır sıırcdır ku^atma altındakı Saraybosna'da ya^ayan lngılız ga/ete fotograf(,ısı Paul Lowe kısmen harabeye donmu^ bır sanat galeıısınde bırkaç yıl once Somak'de «,ektığı fotog lafları da n,eıen bu sergı açar Saraybos nalılaı ^ehıtleııne yonclık halen devam etmekte olan saldnının yeııı fotograflaıı nı gormeye pek heveslı olmakla beıaber Somalı fotoğraflarının da seıgıye dahıl edılmesıne olduk(,a kızaılar Sontag, bu orneğı verdıkien sonra ^oyle devam edcr "lnsanın kendı (,ektığı acıların başka bırısının aulaııyla aynı keteyc konmasını kabııl etmesı dayanılmaz bır durumdur" (s 113) Dıınyada olup bıtcn katlıamlaı ve sa va^laıın ne kadarı dunya kamuoyıınun bılgısıne sunulabılıyor'1 1 otoğrah,ılaıın ılgı alanlannın dunya oldıığıınu ve her yerde bulıınabıİLeekleıını soyleycıı Son tag, bııtun halı/alar gıbı bavaijin halı/ası uın da çoğunlukla yetel kapsamda oldu ğıınu btlırtır ve b,oyle devam cder "Bu en yakın tanıkları ve ı/leyıcıle C U M H U R İ Y E T K İ T A P nnın otesınde uluslararası duzeyde ılgı odağı kalıne gelmesı ıçın, o savas.ın fulen devam ederken beıızerlerıne kıyasla ıs tısnaı bır ozellık taşıması ve savaijan ta rafların çıkarlarından daha fa7İa bır ^ey lerı temsıl etmesı geıekır" (s 55) Oıne ğın, tspanya lç Savaşı fas,ıst tehdıde bır kaı^ı durus,u vc geletektekı dunya sava şının bır provasını temsıl etmesı nede nıyle (,ok fa?la kamera taralından ızlen mıştır (s 36) Sontag'ın da belırttıgı gıbı her ne ka dar goruntulere doymuş, bır dıınyada, gerçekten onemlı olan şeylerın etkısı gı derek azalıyor ve hcpımu sııadanlaşı yorsak da, yın< de bu gorııntuler, dık katlerın sava^ ve katlıamlar uzertnde toplanmasına, nclcıe ılgı gostermemı/ ve bunlar hakkında ne tur dcgerkndır meleı yapmamı? gertktıgı konusuna katkıda bıılunmaktadır 1 ler şeye rag mtn ınsanı ılgılendıren, o/cllıkle ınsanın en temel hakkı olan ya^anıa hakkına ıli!) ktn her turlu olayın ve olgunun aktarıl ması ve kamuoyıında yer alnıasi gerekır Bu aynı zamanda ınsanın bılgı edınme hakkryla da üıntılıdıı Burada bır noktaya daha değınmek gerekıyor Kurgu, manıpulasyon urunu gıbı gcr^eğı saptıran, çarpıtan ya da ger çeğı tek yanlı aktaran goruntuler olabıleceğı gıbı gerçeğı olabıldığınce nesnel yansıtan goruntuler de soz konusudur Her goruntu (kurgu, manıpulasyon gıbı goruntuler, asıl gerçeğın belgesı nıtelı ğınde sayılmasalar da, donemın dıışunce, tavır ve zıhnıyetleııyle ılgılenenlere onemlı kanıtlar sunduklarından her şeye lağmen belgedırler ve bu bağlamda tarıhsLİ değerlerı olduğu soylenebılır Ll bcttt bu saptırmaların bılgısıne sahıp ol m.ık koşuluyla) aynı /amanda bırer bel gc, bas,ka bu deyışle tarıhe tanıklıktır ünemlı olan bakmak ve gormek, gorunenı "okuyabılmek", bır başka deyışle goıme eylemıyle, zıhnın bakışını eleştırel bn gozle harekete geçırmektır TOPLAMA KAMPI FOTOĞRAFLARI Sontag, 1945 de rastlantı cserı bır kı tapçıda kaışılaştıj*ı toplama kampları nın fotoğrafları (Bergen Belsen ve Dac haıı'nun) i(,ın yıllaı sonra ^oyle der "Cıoıduğum hıçbır ^ey fotoğraf olarak ya L\A gerçck yas,amda benı boylesıne keskın deıınden ve bır anda yaralama mistı derçektcn de, ne hakkında ol duklarını tam olaıak anlamamdan yıllar onee nıeydana gelmesıne rağmen, yaşamtmı bu rotoğrallara bakmamdan once si ( kı o zaman 12 yaşındaydım) ve son rası dıye ıkıye ayırmak bana çok akla yakın gelıyor Pekı bıınlara bakmamın ne gıbı bu yararı olmu^tu' Bunlar yal nı/ca bırer fotoğraltı so/unun edıldı ^ını pek sık duymadığım ve değıştırmek ıçın hıçbır şey yapanıayacağım bır ola yin, tahmın edemeyeceğım ve dındıre meyeceğım bır acının iotoğıafları Bu lotoğraflara baktığımda bır şey kopu vermıs,tı Bn sinıra gelmıştım ve bu sınır yalnızca dehşetın sının da değıldı, ken dımı değı^ürılemez bıçımde u/gun ve yaralanmı^ hıssetmıştım Ancak duygu laıımın bır parçası geıgınleşmeyc ba^la mıştı, ıçımde bır ş,ey olmuştu, bn ^eyse hâlâ ağkyor" (Susan Sontag Fotoğraf Uzerıne, Altıkırkbeş, lstanbııl, 1993, s34) Geçmış bır yana en azından son za manlarda u/crımı/e yağan gorsel bom bardıman kar^ısında acaba kaçimı/ Son tag'ın duyarlığına sahıbu ( oşkun Aral kendısıylc yapılan bıt soylcş,ıde savaşın fotoğıallaıdan çok daha trajık oldıığıınu soylemıştı Savaş gorııntulcrı, bclkı bn gun hatıılanma olasılığı olsa bıle ıınutu şun sonsu7İugunda yıtıp gıtmeden on ce, goıııncnı ve gorunmeyenı ıle bırlıkte tuın tıajedısıyk tarıhnı aktorlerı arasın ılakı ycrını alıyoı • Başkalarının Acısına Bakmak / Susan Sontag/1 urkt, ı u (hman Akınhay lAgo ra Yayınları, 2004/ 151 s ~$ EVlN ÎLYASOĞLU Istanbul'un kalabalık ve karanlık bir konağında yaşar Teodora Konağın ust katında orta hallı memur aılesı, en alt katında sefıl hızmetlıler, orta katında zengın beyzadeler ve ıthal madamlar . Konağın dışı ıse nıce ınsanın daracık dunyasından oluşan yoğun bır bulutla sarılıdır Kunduracı Platon, sutçu Hayrıyanım, kasap Iraklı, Salıha oğretmen, berber Nıko, ekmekçı Garabet, sobacı Davıd, doktor Halıl, utucü Foti ve daha niceleri Aşuresı, ştrudeli, mevlıtı, kabul günu, danslı davetı ve bezık partılerıyle, gelenekle yenılık arasında bocalayan bır ortam Teodora ıse bu uğultudan kaçtığında duşler dehlizındekı ozgurluğüne doğru suzulur Onun ıçın yaşamın tek kuralı yalnız ve yalnız "Mosyo'ye hızmettır, bre." Ya duşmanları? 7**** ** Remzi Kitabevi SAYFA 13 S AY I 7 86