Katalog

Susan sontag başkalarımn acısına bakıyor Hayat bohçamıza yamalanan görüntüler U IMN \ I5\KM\K >k \l \HIMN sontag Sontag, daha çok fotoğrafı ele alarak somut örneklerle bazı sorulara yanıt ararken, aynı zamanda görüntü dünyasının işleyişi, gelişimi, bu görüntülerin gerçeği ne kadar yansıttığı ve "başkalarının acısına" bakmanın insanlarda ne tür duygulara ve davranışlara yol açtığı ya da açamadığı üzerinde de duruyor. D Muazzez PERVAN BD, Irak'ı ışgalıne başlarken harekâta 'şok ve dehşct hareka tı aclını vermışti Daha once de, geıek ya/ılı, gerckse gorsel mcdya aracıhğıyla kınıı zaman naklen ya yınlanan goruntuler otıırma odalarımızın ıçıne sızmıştı Aııcak bu dcfa harekarin adına 'yakışır'1 bır bıçımde onu arkası kesilmeycn, her sefcrındc artık daha fa? lası olamaz dedığıtnız goruntulerle, bır başka deyışle oltımle haşır neşır oluyo ruz Ş,ımdıden her bırımız sıyah, beyaz ve grı tonlarda, tarıh sayfalaıında yerlerı mızı alırkcn, ozne olan ınsan gıderek nesneleşıyoı I^tc tam da bu ortamda, ger^eklık duygıılarımmn alt ust olduğu bu gunlcıde, Susan Sontag'ın, Başkaları nın Acısına Bakmak adlı kıtabı, tum bu olup bıtcnlerı, geçmışımızı ve geleccğı mi7i bıı anlamda kavramamıza yardımcı oluyor Her turlu savaş ve katlıam goruntulerı, savaşa karşı çıkmayı kışkırtan bır etkı mı yaratırlar^ Daha ateşlı bır mılıtanlığı mı beslerler? Amaçlanan şey bır davaya des tek mı sağlamaktırr1 Taraflardan bırının haklılığına dııyulan ınancın pekıştınlme" si ışlcvını mı yerınc gctırırler^ Duşmana dııyulan kını mı artıurlar? "Hakkın ve haklılığın bır rarafta, baskı ve adaletsızlı ğın dığer tarafta yer aldığına ve kavganın surdurulınesı geıektığıne ınananlar açısından onemlı olan, tam da kımın kım tarafından oldurulduğu" (s.8) mudur? Insanları uyandırmak, sarsarak şoke et mck ve derınden yaralamak nııdır^ Duş mana dcrs vermek ve aıtık y ıpabıltcek len bır şey olıııadıgını kanttlamak mıdır^ Yoksa bııtıın bıınlaı evleıuııı/ın ıçındekı s>cyıılık bır malzcmc mıdır' Sontag daha <,ok totoğıafı ele alarak somut örneklerle bu sorulara yanıt aıaı ken, aynı /amanda goruntıı dunyısının ışleyışı gelışımı, bu goıuııtuİLrııı gcrçcğı ne kadar yansırtığı vc "başkalarının ausi na" bakmanın insanlarda ne tur duygula ra ve davranışlara yol açtığı ya da a<,ama dığı uzerınde de durur I otoğrafın 1839'dakı ıcadmdan ıtıba rcn gelışen teknolo|i ıle bırlıkte guıuntu dunyası kımı zaman olayları belgek mek kımı zaman ıstıhbaıat kımı zaman pro paganda, kımı /aman da bılgı vermek gı bı (,eşıtlı nedenlerle savaş vc kailıamlarla hcp ıçıçc oldıı A KIRIM SAVAŞI Savaş totoğrafçjlıgının ortaya çiktığı ılk savaş kırım Savaşı (1853 56), bır sı GÖRUNTUNUN ŞOK ETKİSİ \ ışı belgılemeye \onelık ılk tam kapsam lı «,alışnu Amcrıkan lç Savaşı (1861 65) 21 Maıt 1942 dc Doıuts tc olcn Cıun objcktıtlcrın asktıı ıstılıbarat amauvla teı von Jjavcıı 3 Agustos 1941 de Sovyet gcnış bıc,ımdı kull ınıldıgi ılk savaş ısc I ctphesınden aılesıne gondcrdığı bır Dunya Savaşı (1914 18) dır Bu savaş, av mcktupta şoylc der "Aslında ben savaşı nı zamanda cephcdckı basııı lotoğıafçılı ınsanoğlunun kcndını yaıgıladıgı bır ğına ılk bıhnelı yasağın knndııgu savaşln mahkemc olarak gonıyoııım lnsanoğlu modeın anlamda tanıklık edılen ılk sa nun ruhunu uyandıracak vc ona yenıden vaş ıse lspanya îç Savaşı karanlıktan kurtulma (1936 39) Bu savaş, sıcak olanağı verecek bıı çarpışma hatlarında ve mahkemc" ("Cephcnın bombardıman altındakı îkı Yanında Rus vc Al şehııleıdc gorcv yapıp, man Askerlerının Mek çalışmaları tspanya da ve tupları(1941 1945)" dığcr ulkelcrın gazctele Posta Kutusu sayı2, ııyle dergılerınde anında ktanbul, 20(W,s227) yayınlanan profesyonel 1949'da l ıansa'da ya bır fotoğrafı,ı ordusu ta yımlanmaya başlayan rafından i7İenmıştıı (,ok^a totoğrala dd ycr (s 20), telcvi7yon kamera veren haftalık deıgı Pa lannca ızlenen ılk savaş rıs Match'ın eskı rek Vıetnam Savaşı (1955 lam sloganı "sozcuklc 75), naklen yayınlanan rın ağırlığı fotoğı afla ılk savaş ıse Korfez Savaşı rın şoku"dur Parıs (1991)'dır Match ın sloganını Bugun ABD'nın Irak ı doğrular nıtelıkte 'lıatı ışgalıyle bırlıkte (,uk ko ra' lotoğrafları karşısın nuşulan 'ılıştırılmış ga da ^aven ın aıtık anı zetetılığın bır anlamda ılk larda kalan mektubu orneğının, Kırım Savaşı hayat bohçamızdakı ya Cercekllk duygularımızın alt ust olduğu bu gunlerde. Susan Sontag ın, Başkalarının sırasında 1855 te fngılız malarda ıyı kı sozcuk Acısına Bakmak adlı kitabı. tum bu olup bltenlerl, geçmlslmlzl ve geleceglmlzl blr anhukumetuıce, 'resmı' fo ler ağırlıklarıyla var dı lamda kavramamıza yardımcı oluyor toğrafçı olarak gorevlen yebıİmemızı sağlıyor dırılcn, kaynaklarda ılk Olgunun kendiM, sa savaş fotoğrar^iM olarak adı ge<,en Rogcr untıttııracak yenı 'şok'ları hayat bohça vaş, yeterınce şıddetı i(,ermektcdır HanFenton olduğunu soylcycbılıri7 Amerı mıza yamarlar Sontag, bu tıır goruntule nah Arendt, şıddetın îçınde tazladan bır kan Îç Savaşı sırasında savaşı belgelemck rın ga?etecılığın ayrılınaz bır parçası olde keyfdık oğesı olduğunu soyler I fatı amacıyla bınlerce fotoğraf çekılır Bu go dıığunu belırtır ve bu goruntuleıın dıkra' olsun, olmasın bır(,ok goruntunun runtuleı de Başkan Lıncoln'un çeşıtlı kat çekmesının, hatta ınsanları korkutup şok etkısı yaratmasının belkı de nedenı resmı fotoğraflannı çekmış olan Mat ırkıltmesının belkı de şaşkınlıktan ne dıkeyfılığın sınır tanımaz yukselışıdır Ka hcw Brady'nın başinda bulıınduğu bır yeceklerını btleme7 bır hale duşurmesimuoyunu derınden sarsan da ne yazık kı Kuzeylı fotoğrafçılar fırması taıatından nın beklendığını soyler (s 22) Âyrıca fo bu tur goruntulerdır gerçekleştırılır "Fenton'dan farklı olarak toğrafların suı,layıcı, muhtemelen de Ancak bu tur goruntulerın kamuoyıı bu fotoğrat<,ılara kesın talımatlar vcrıl davranışları değıştırıcı bır ıçerık ka/an nu savaşa karşı harekete ge^ırmekte ne mış değıldır" (s 51) Lephedekı basın lo ması i(,ın, mutlaka şokc edıcı bır tarafı kadar etkılı olduğu tartışılır Humyet toğrafçılıgına ılk bılınçlı yasağın kondu nın olması gerektığını de belırtır (s 82) gazetesı (17 Kasını 2004) Fellucc'dekı ğıı I Dunya Savaşı'nda Almanların ve 2004 yılında Bağdat'ta Fbu Garıb ha kameraya yansıyan goruntuyu S. ubat rransızların yuksek komuta merkezlerı, pıshanesınde Amerıkan askerlerının çek1968'de Saygon'da Guney Vıetnamlı bır yalnızca bırkaç seçme askerı fotoğrafçı tıklerı 'hatıra'1 fotoğrafları şok etkısı ya polıs şefının, ellerı arkasından bağlı bır nın fıılı çarpışmaların yakın bolgeİerıne ratır Gunlercc medyada yer alır Oysa Vıctkonglunun başına sılahını olduımek gırmesıne ızın verır (s 65) Nısan 1982'de bu tur fotoğraflar ılk değıldır 2000 yılınamacıyla doğrulttuğu ve mermının ateşFalkland adalanna duzenlenen askerı ha da New York'takı bır galerıde, 1890'lar lendığı anda çekılmış fotoğrafla (Eddıe rckâtın başlangıcında da Margaret ıle 1930'lar arasında ABD'nın kuçuk ka Adams'ın (,ektığı bu fotoğraf ABD'de C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAY I Thatcheı hukumttt ıkı fotografçı gazete cının bolgeye gırmesıne 17in verır (s 66) Buıadan da anlaşılacağı gıbı goruntıı lere bakaıken bunları (,ekcnl(rın kım ta rahndan gorevlendırıldığı ve amacjarının nelcı oldugunun bılınmesı de onem ka zanmaktadır Bır dığcr onemlı konu da sansuıdur CToruntulerın nc kadarı bızlere aktarıl maktadır' 1991 dekı Koılez Savaşı'nda Amcrıkan tLİcvızyon i7İcyıcılerının NB( nın ı,ektığı ve Amcrıka'nın ustun luğu ıddıasını çurutebılecek goruntulerı gormesıne ızın verılmez (s 66) Amerıkan ordıısunun benımsedığı seı,enek, bır tek no savaşın goruntulerını sunmak şeklın detlır (s 66) Yınt., Amerıka'nın 2001 yılı sonlarında Afganısran da du/enledığı operasyonların (.oğunda da haber fotoğ' raf^ılarma (,t)k buyuk kısıtlamalar getırı lır (s 67) Her ne kadar halkın hangı go runtuleıı goıup gormeyeccğı hakkında polıtıkalar uretılmeye çalışilsa da, nedenı nc olursa olsıın bazı goruntuler si7abıl mekte ve sansuı kısmtn gcvşcmckttdır Bunıın son orneğı ılıştııılmiş NBC mu habııının kaydLttığı, Fcllııce'de bır ABD asketınm bır Lamıdtkı a^ır yaralı vc sı lahsı/ bır Iraklıyı bışından vuraıak ol duımcsme daıı goıuntulenn NBC tara tından yayımlanmasıdıı S,ıddetın sınır lanımayan yukselışıyle bırlıkte gazetecıler de bır oncekı 'şoku' sabalarında lınç kurbanı olan sıyahlarla ılgılı lotoğıaflar scrgılcnır Fotoğratlaı "bır hatıra olarak <,ckılmış, ustclık ıcje rınden bır kısını kartpostala donuştuıul muştuı bazılarında da bır aftaçta salla nan çıplak ışkence edıldıkluı sonra yakılarak komıır halıne getırılmış bıı cese dın yanında sırıtan suratlaııyla k.ımcraya po7 vermış, her pa7aı kılıseye gıtmeyı ak satmayan dmdar yurttaşlar" (s 92) gorul mektedır Neden bu tur fotoğraflar çek(tır)ıl mektedır5 Hatıta lotoğraflarının O7iınde gecmışı hayalımı/de canlandıımak ıstcdı ğınuzde somut olan bır şeyc geçmışU gorunene bakma ısteğı vataı Bu ıstck te mel olarak ıyı şeylere yonelıktıı Yukaıı da so/u edılen goruntulerı çckcnlt rın/cektırenlerın bıı anlamda aına^ları ne yazık kı /alımlıkluım ve hatta beden u/erındıkı ıktıdarlaıını hayallı rınde so nuıtlaştırma istcklt ııdıı SAYFA 12 786