Katalog

Yavuz Özdem iie Yer Cece Dinlenir'i konuştuk rc DINLENtR ra kolonyal bir tanımlamadır' ırde başarı O ayrı, o, surecı ılgılendı ren bır şey 'îstanbul Yolcusu Kalmaun da bır go tebı nın rubuyla kente dokunan goz, bu rada, 'Yer Gece Dinlenir'de kır hayatın da, tajrada, yerelde gezınıyor Bu pastoral orgu ıçemınden ayrılmadan taşraya nastl bakar Yavuz Ozdem ? Yer Gece Dinlenir'i tasarlarken mer keze karşı taşrayı ışaret etmek, bır çeşıt 'otekı'ne karşı 'bız' duruşu scrgılemek gıbı bır duşuncem olmadı Bu yaklaşımı olası tehlıkelerıne ve kımı çekıncelerıme karşın tumden yadsımıyorum, Yer Gece Dınlenır'ın dcrdı 'Yeryuzu Ilışkılen'ydı, bunu one çıkarmak ıçın soyluyorum Sı ra sira dukkânlar, dar sokaklar, oteller, mahalle kahvelerı, yazlık sınemalar vs gı bı yaygın taşra motıflerı olmadığından, u/ak yakın çağnşımlara da kapalı oldu ğunu gormuşsunuzduı lrade dışı yansı malar olmuş mudur^ Bılemem Olmuşsa da bunları açıklama, aydınlatma çabaları bana duşmez kuşkusuz veya şıınn doğa sına da aykıııdır Netıcede şıır bu, oyle kolay zapturapta alınacak bır şey değıl Bu yuzden okur kendı taşrasını, taşrasın dan esıntılerı yıne kendısınc yakın ya da karşıt dııygulanımlarda v b bulabılır, bu başka Kıtapta taşraya yonelık doğrudan vurgıı, son şıırde (Benım Yapamadığımı Yap) yer alan "îstanbul'da ol olup gul ve zuıın gondeı/ altın /emındt onbın ts tanbııl a / burada olur çunku butun şaır ler/ bır kışkırtmadır nıhayet/ benım taş ıada doğmam (s 69)' dızelerındedır Yalnız sız 'Yer Gece Dınlenır'den zıyade Yavu/ Ozdem'ın taşraya bakışını ıstedı ğınız i(,ın eklemelıyım laşra oryantahst, somurgecı yanı ağır basan bır kavram, daha doğrusu bır ımge çunku 19 yuzyıl sanayı toplumu bağlamında, Avrupa kay naklı, buyukşehır taşıa ıkılığı çerçevesın de gelıştırılmıştır Kendı toplumuna ve coğratyasına yabancılaşmış aydınların katkılarıyla(') da zıhınlere ıyıce yerleştı ıılmıştır *>aır burada başka hayatlar (Bu yuk^ehır dışı dışarısı) bağlamında bır karşı duruş sergdeyebılıı, sergılemelı, ama ışı de zor Hem taştayı yuteltırken taşracı tutucu tuzaklar onıı beklemekte, hem de (o/ellıkle 1980 bonrasi) tum enerjısını merkeze oykunmeye harcayan ve bunıı da başaran (' )ve bu yıızden ken dı sahıcılığını yıtırmış bır taşra ıle, Istan bul'dakı Sıvas'tan buyuk Sıvas Erzın can'dan buyuk Erzıncan'la vb bır mer ke/de onu beklemekte zor olmasına /or da, şıır de kolay lokma değıl, ne denır başka YERYUZU İLİŞKİLERİ )er Gcti Dınknır tn zamanuzlık nukansızltk ag\lerının baskın olduğu go\ tt rgt ler t trafındu olu^turuldufcunu du^u nuyorum hlanbul Yolcusu Kalmaun da yoğun olarak geçerken zaman, \ıtndı oku run zamanstz kalışını, şaırın zamanı n d dcdışı olarak mı okumalt, bunu nasıl açık laruntZ'' Zamanı şurde reddedebılırız Belkı de sadece şurde Netıcede /aman bızım ger<,eklığımı/, şıınn değıl Sozgelışı sev gılısıyle bır gun once buluşan şaır, buluş manın şıırınde bağlamı 'surerlık'tc kurup 'yarın buluştuk dıye yazabılır Demek ıs tedığım bağlam onemlıdır Buradan Yer <0f ı'« zamanlar, hep başka kendımız' demıştı, bcn de 'başka' kendımle başka bır zama nı kurmak ıstedım Duşuncentn ve dunyanın stntrlarını belırleyen dıl, Saussure'un dtyımıyle bır tabaka kâğıt/ır ve onun on yuzeyt kadar dır arkası Dıl uzerıne duşunen ve dtle da ır çaltşmalarıyla da edebıyatımtza katkısı olan bır şaırın okuruna bu kadar sıklıkla dılçıkarmasını Cdılle sevtnmeltrı hepımt Ztn', 'dıl verır herkes bırbırıne', 'dılıkar nına akmış kadındır dılım kesktn bır mezarlık, yaşlanır hırsın/dılın sırlına do ner', 'dıllendırtncnın şehvctıdır' 'dılı uzumle dolanır')nasıl açıklarsınız > Wıttgensteın dıle ılışkın saptamalar yaparken, tek sozcuğe dayalı usta çırak dıyaloğuna ve buradakı uyuma vurgu ya par Hanı, usta tek kelıme soyler s>oyle mez, çırak onun ne ıstedığını hemen an lar ve yerıne getırır Evet, netıcede, tek kelımeyle sağlanan bır uyum soz konusu dur, ama aslında bu ış, bu kadar basıt tek kelımeyle başlayıp bıten bır şcy değJ dır Bu tek keltmenın duruma gore kız gınlık, kırgınlık, şaşkınlık, sevecenlık v b tonlarıyla oluşan pek çok bağlamı da ustayla çırak arasında gıdıp gelır DOĞUP BUYUDUCUMUZ ÇEVRE Buna dılın doğanın ıçınden gotulmesı de dıyebılırız Kuşkusuz tartışılan bır ala na gırdığımın farkındayım, ancak bu be nım dıl hakkındakı goruşlerımı ortaya çı karmaz, sızın boruya 'duşuncenın VL dunyanın sınırını çızen dıl' dıye başiama nıza bır karşı çikış da değıl, bu sadece Yer Gece Dınîenır'dekı bağlamın benı goturduğu bır yerdır Yoksa, doğanın dı lın ıçınden gorulmesı bahsını dışladığım anlamı çıkar kı bunu ıstemcm Yenı ve çeşıtlenen yaşamlar, ılışkıler doğanın ger çeklerını aşabılır Yanı var olandan sonra gelcn kavram, var olandan ontc gelebılır Hele hele so/ konusu ettığımız alan şın se Alıntıladığınız dızelerde yer alan dıl' kuşkusuz herkesçe bılınen anlamının an lamlarının dışında, o şıııde ( dortlukte dızede ) anlam anlamlar ka/anan 'dıl'dır Onun anlamlandırılmasını tum çağrışım alanlarıyla okuıa buakaüm Ama 'dıl'ın sıklıkla kullanımını kıtabın yeryuzu ılışkılerını kıtaptakı ıfadeyle yeryu/u çocukluğunu (dılın çocukluğu da dahıldır) merkeze almasıyla açıklaya bılırım Belkı son not,'dıl'ın doğup bu>uduğu mu7 çevreyle olan ılgısı uzerıne olabılır Yanı sozcuğun, gerçeğı yakalama bağla mında, o çevrede kullanılıp kullanılma dığı onem kazanır Sozgelışı 'uzum', dı yebılırım kı onunla buyudum Dılım bu yuzden uzumle dolanır ( Dıl sarhoşlu ğum da bundan olabılır) Ama bu da ozcl bır tınıdır ve açıklanamaz Hoş açıklan ması da gerekmez Çocuk, kadın, olum sarmalında geçı yor 'Yer Gece Dinlenir' 'çocuklar atalarla sana, 'Akdenızı toplayan yaslı çocuğa , 'taşlar goğe bağlandı karanlıkta/ cotuklar sana, 'Guzun aüıkadın' Bu kadınlan ben buldum, Kadınlarla kan burada 'butun oğulları evlendırılmıs analar 'odalarında dogumlarla olumlerı e% duşu nenler, 'olu çıktrns evler gırer senın du$u ne', 'olumlerı benzetırken ırmagın uyku suna', 'konuşan oldu mu hıç kırlangtcın oluiuyle', htm 'YerGtct Dınlenır'den hem de Yavuz Özdem sıtrınden bakanak çoıuk kadın olum nerede durur vc nasıl bır karşılıkla/ kar^ılıksızlıkla kendı yata ğını açmayı surdurur^ Yer Gece Dinlenir tek şıırden oluşan bır kıtap, boyle tasarlandı ve yazıldı An cak, aynı /amanda 28 ayrı, bağımsız şıır olarak da Durum boyle olunca çocuk kadın ve olum utı yer aldığı dızeleıın, şı ırlerın ıçınde bır karşılığı(kaışılıkları) ol du, bır de tek şıır, butun bağlamında Tek tek şıırlerc değıl de butune yonelık, bu tun ıçerısınde bazen dolaylı bazen doğ rudan bırıkımı, uyumu ve sureklılığı (ozellıkle kadın ve olum) ışaret ettıklerını soyleyebılırım Ozellıkle olumun, uyumu K İ T A P Yavuz özdem 'Cöl1, 'Bir Yüzle Yürümenin kitbr, Adınız Kimse' ve İstanbul Yolcusu Kalması'dan beşinci kitabı 'Yer Cece Dinlenir' ile çıktı okurlarının karşısına. Özdem'le son kitabını konuştuk. • cenkCUNDOĞDU sg 999 yüında yayımlanan \\tan I bul YoUusu Kalmaun dan bu f gun buraya 2005 yılına geldı M~ ğımtzdc altı yıllık btr zanıan dıltmındın sonra YırGcct Dinlenir It bt zı kar\ılıyor Yavuz Özdı m Bu altı yıla ve Yer Gece Dinlenir tn olusumuna daır nelır soylenınız? lstenılen resmı beş dakıkada yapan ressama bu kadar kolay mı bağlamında 'Nasıl olur'* dıycn adama tcssamın vaşı nıbelıttıp aıtı beş dakıka yanıtı bılınen oykudur Gerçı katılmasam da altı yıl', ulkemız şıır ortamında uzunca sayılan bu surcdu, ama bcnım vurgum sureye değıl surece ılışkındır Buradan bakarsak bu altı yıla ılk kıtabım (Gol) 1991'de (Bır Yu/le Yurumtnın Kitabı 1994 / Adınız Kıme 1997) İstanbul Yolcusu Kalmasın 1999 da çıktı Oyleyse (8) artı, altı yılı değeılendıımck daha doğıudıır Son altı yıla, Yer Gece Dınlenır'ın oluşu muna o/el olarak damgabinı vuran kav ramsa, beklemek Bekledım, ama Yer Gccc Dınlenır'ın dılıyle soylersem 'bek lemenın canlandıran kudretıyle' bekle dım 'canlandıran kudret' şıırın kendısı nc ılışkındır Bır dc şıırın tcknığınc ılış kın olanı var kı ona da hesaplı bekleyış dıyebılm/ Bunıı bıra/ da, 3 4 çocuğu nu bekleyen annc babalara bcnzetebılı rım Ilk çocuğun (Ilk kıtabın) heyecanı vardır o/eldır ve başkadır elbette ama sonrakı çotuklarda ( ve de kıtaplarda ) doğuma kadar yaşanan sure çok bılınçlı, ustalıkla, olgunlukla vb takıp edılır, an ne kamındakı her ay evre bılınır Işte boyle bır hesaplılık dıyelım Sanırım bu durum bana, şıırı (kitabı) bır bağlam ıçınde oluşturma şansını verdı Şans dı yorıım çunku her şeyı (ımgc eğretıleme, bağdaştıı malar, so/cuk seçımı o/ellıkle bu vb ) bağlama gonderme, hepsınde bağlamı duşunme rahatlığını, guvenını vb kazandırdı Bunları şııre yansıtma, şı SAYFA 10 Gccc Dınlenır'egc%tctk okırs.ak bağlam yeryuzu ılışkılerınde' kuruldu Bu, şu anlama gelır Yeryuzu ılışkılerınde /ama nı reddedemezsım/, aksıne kucaklarsı nız kucaklamak /orunda kalırsınız, bağ lam dayatır çunku Oyle de oldu Bu mınval uzere Yer Gece Dınlenır'de tek tek toplumların, gentl olarak da ınsanoğ lıınun geçmışını, yaşantılarını pas geçıp uygarlığı zaman (ve yeryuzu) boyutun dan yalıtık sunan kuıesclleşme damgalı postmodernıst ıllete karşı durmaya çalış tını Bu bağlamda bu şımdıyle" soru num oldu Çunku zaman (ve yeryu/u) boyutuyla balalırsa olaya olaylara başka hayatlar vardı (ve var) Hem de kendı uygarlığını (') goklere çıkaran beyaz adamlara uygarlık dersı verecek kadar var Ustelık uzcrınde yaşadığımı/ topraklarda bundan 3500 4000 yıl once uygu lanan Hıtıt hukukuna bakalım olum ce zası veya hapsetmc ycrıne tazmınat cezası one çıkardıyor Evlılığı bır akde bağla yan ılk yasal duzenleme burada yapılmış Boşanmayı ıkı taral da ısteyebılıyor, ço cuklar paylaşılıyor, herkesın malı kendı sıne kalıyor Ferge'ye bakalım, 4500 yıl oncekı yaşama aıt bulgulaı Agora, uç anıtsal çeşme ıkı hamam, stadyum, tıyat ro 200'den fazla heykel Butun bunları yok sayanlar olabılır, ama şıır yok saya maz, saymamah Zamanı reddedış mP Sorunuza donecek oluısak, zamanı değıl, bu bağlamda 'şımdıyı' reddedış olabılır Kaldı kı şımdı 2005 mı' Herkese m\> Kuşkusıız hayır İstanbul da evet olabılır, ama Tokat ın Van'ın bır koşesınde 2005 olmadığı kesın 1705'te de boyleydı bu durum, 3OO5'te de boyle olacak Yanı bır çeşıt, bırden çok çağı tek çağda ya şamak Şaır, /aten geçmışten şımdıden gelecekten muteşekkıl ozel /amanlar ya pan, kendı anını yaratandır Nılgun Marmara gunluklerının bırınde Hep başka C U M H U R İ Y E T S AY I 8 18