Katalog

Orhan Bıırian'ın anısına 194O'lı vel950'liyıllardan günümüze saçılan aydınlık Orhan Burian ölümünün ellinci yılında Izmir'de düzenlenen sempozyumla bir kez daha gündeme geldi. Orhan Burian ölümünden yarım yüzyıl sonra, sanki günümüzde yaşayan bir aydın gibi; uyarılarıyla çağdaş, yaklaşımlarıyla hümanist, bilimselliğiyle yansız, insanlığıyla duygulu. Kültür yaşamımızı köklü değişikliklere uğratan ne güzel bir insanmış orhan Burian! Hep saygıyla... I Sallh ÖZBARANC) umhuriyet döneminin önde gelen deneme yazarı, çevirmen, eleştirmen, eğitimci, tarihçi ve özgür düşünen aydınlarından biri olan Prof. Orhan Burian'ın (19141953) ölümü üzerinden 50 yıl geçti. O, bu dünyadan çok erken ayrıldı. Öyle ki son nefesini verdiği zaman henüz kırkına ayak basmamıştı bile. Onun bu kısacık yaşamtna sığdırdığı, sığdırabildiği başanlar bir destandır. Dr. Adnan Adıvar, 'Orhan Burian'ın ölümüyle genç bilim ve genç erdem büyük bir kayba uğramıştır' derken bu gerçeği dile getiriyordu. Sami N. Ozerdim'in hazırladıgı 'Prof. Orhan Burian (19141953) Bibliyoğrafyası' bu kısacık ömrün nc kadar dolu ve verımli geçtiğini gözler önüne sermektedir. Kalkı ki bu kaynakçaya girmeyen ya da henüz basılmayan eserleri de vardır. Bunlar da yavaş yavaş gün ışığına çıkmaya başlamıştır. TÜBA'nın (Türkiye Bilimler Akademisi) 2003 yılı hızmet ödülünü Prof. Orhan Burian'a değer görmesi, kadirbilirliğin anlamlı bir göstergesidir." Yukarıdaki tümcelerle sunmaya başlamış Zekı Arıkan, "Ölümünün 50. Yıldönümünde Prof. Orhan Burian Sempozyumu (56 Mayıs 2003)" başlıklı kitabı (Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi yayınları arasında çıkan ve Temmuz SAYFA 4 Burian'a ilişkin ilk bilgilerimizi kazanmıştık. Zeki, yakın dönem tarihlerine olan ilgisi dolayısıyla ve 50. ölüm yıldönümüne yönelik kadirbilirliğiyle, Burian'ı çalışma programına aldı; Izmir'in gündemine soktu. Çok ilginçtir; Orhan Burian'ın dikkatle kullandığı tanınmış Îngiliz tarihçisi Richard Knolles'ın (öl. 1610) Osmanlı tarihi üstüne yazdıklarıyla ilgili olarak yazıştığı vc sonradan benim Londra'da doktora çalışmalanmda danışmanım olan V.J. Parry'nin Knolles üstüne yapmış, olduğu bir çalışmasını yarım yüzyıl sonra (2003 'te) yayımlama şansına sahip bir kişi olarak ben de, Burian'ı daha iyi tanımış ve Zeki'nin yaptığı işin önemini daha çok benimsemiş oluyordum.. On yedinci yüzyılın Îngiliz edebiyatı temsilcilerine ve ardından daha geniş bir dünyaya etki yapmış olan Knolles'ın Türklerin Genel Tarihi'ni derinlemesine inceleyenler arasında özel bir yer tutmuş ve tutmaktadır Burian. îngiliz dünyasının Johnson ve Coleridge gibi sezgi sahiplerince belirtildiği üzere, kraliçe Elizabeth dönemi nesir edebiyatının bir anıtı olduğu yolundaki değerlendirmeleri yinelerken ve görkemde rakipsiz sayılan Osmanîı Imparatorluğu'nu betimlerken Knolles'ın adeta büyülendiğini vurgulamış; ama onun "Türkler" konusunda önyargılı bulunduğunu da ortaya koyabilmiştir. îngiliz tarih edebiyatında ve oyun yazarlarında yer alan Osmanlı imgeleri ve Osmanlılngiliz ilişkilerinin on altıncı yüzyıl ikinci yarısı üstünde yoğunlaşan incelemeleri kılavuz niteliğinde olmuş ve kendinden sonraki araştırıcılar için önkeşifler özelliği taşımıştır, taşımaktadır. Zeki Ankan'ın sempozyuma sunduğu bildirisi ve Ozerdim'in Burian Bibliyoğrafyası'na ekledikleriyle onu güncelleştirmesi, Burian'ın tarihsel araştırmalarının kısacık ömrüne karşın ne denli çok boyutlu olduğunu göstemesi bakımından önemli sayılmalıdır. "C Prof. Orhan Burian (19141953) 2004'te yayımlanan 247 sayfalık bildirileryansımalaralıntılar ile donanmış olan In Memoriam Prof. Orhan Burian başlığını da taşıyan böylesı bir hizmeti). AJtı kişilik düzenleme kurulunun çabaları ile ve Ege Üniversitesi Rektörlüğü'nün, Edebiyat Fakültesi Dekanlığı'nın TRT televizyonunun, Izmır Büyükşehir Belediye BaşkanlığYnın ve Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık'ın katı ve teşvikleriyle birlikte değerli arkadaşım, meslektaşım ve yorulmak bilmeyen tarihçi dostum Zeki Ankan'ın kararlı takipçiliğiyle gerçekleşti andığım bu sempozyum ve onu yansıtan kitap. Basit bir bildiri ile bu faaliyete katılan bir kışi ola rak ben, hazırlık ve gerçekleşme aşamasında ortaya çıkan aksaklıklar karşısında Zeki'nin yaşadığı üzüntü ve heyecanına tanık olduğumu, burada özellüde belirtmeliyim. TARİHÇİLİĞE KATKISI Burian'ın, Istanbul'da üçüncü îngiliz elçisi (15981607) olarak bulunmuş olan Henry Lello'nun raporunu (The Report of LelJo...) içeren ve 1952 yılında yayımlanan çalışmasını, 1957'de Istanbul Üniversitesi Tarih Dergisi'nde çıkan Cavit Baysun ımzalı tanıtım yazısını daha sonra Baysun'un öğrencüeri olarak Zeki ve ben öğrendiğımizdc vc okuduğumuzda, muştur. Yiicel ve Ufuklar dergilerinde ÇOK YÖNLU BİR AYDIN Sempozyum, Burian'ın hayranlık veren diğer ve temel çalışmalarına dikkat çekmektedir öncelikle. Sanıyorum, onun yaşam felsefesini en güzel bir şekilde yansıtan kişi Vedat Günyol ol birlikte çalıştıktan sonra Yeni Ufuklar ile Burian'ın anısını hep yaşatmış olan Günyol, onun ölümünden sonra yarım yüzyıl daha yaşayarak ve kendi ölümünden bir yıl kadar önce yapılan bu sempozyuma gönderdiğ şu mesaj ileson nefes sözcüklerini Burian ıçin döktürmüştür adeta: "Orhan Burian'ı 'Yücel Dergisi'nde yazı arkadaşlığında yakından tanıdım. K İ T A P C U M H U R İ Y E T S AYI 7 58