Katalog

Ümit Sarıaslan değişen kafa yapımızı anlatıyor .. Demir Ağlardan Örümcek Ağlarma Turkıve'nın puslıı oıtamına uygun duşu yor Sısler ı«,ındc bu gorunup bıı yıtlyor lokomotıfler gar bınaları A rıca sıyasal y ara rcnklcrın gıdcrek sılıkle^mesıne ıkı ana rengın ana duıu^un (mıllıgayıı mıl lı) belırgmlc^nıesıne de ııvuvcr bıı sıvah bıyazlık kıtabı okuduktan sonı ı ba^ka bırıpııtıınagerekkalmadan bıı kımstnın polıtık rcngını (ulıısakı olup olmadığım) dcmırvoluna bakı^ından anlayabılırız, dı yorsunu/ kcndı kendını/e DEMIRYOLLARININ TURKİYE İÇİN ANLAMI Demırvollannın ( umhıırryıi ten once veCumhımyet ten sonrakı ı^levlerı bııbı rının tam teısıdır ()smanlı dtmııyolculu ğu 'ımtıva? demırvolculuğu klı vc cm puvalıst dcvlctkı (lngıltcK 1 ı ınsa Al man>a) tarafından Osmanlı lmpaıatorlu ğu nu somıırgele^tırme aracı olarak kulla nılmı^tıı "Osmanlı ulusal bıı dcmıryolu polıtıkasına sahıp dcğıldı olama/dı da Fanzımat tan sonra Batı da niccdırba^la mış olan modcınlı^mı. dcvınımının dı d kalındığı ıçın pek çok konıı gıbı cmıryolu da Osmanlı nın gundcmıne trenı kacııaıak gcldı ( ) 1910 da Du>un u Umumıye ( )smanlı butçesının dortte bı rını bu dcmıryolu ımtıya zı ndan dogan yuklenmeden dolayı emperyalıstın kasasına aktarmıştıı " Osmanlı ya bancı sermaytsı yabancı mu hendıs vc ı^çısıvlc 65 vılda 4 bın km ye yakın (sahıp olma clığı') demıryohı yaptırmıştı ( umhurıyct ıloncmınde ıse demıryolları devletlcştııılerek (24 Mavıs 1924) ulıısal dcmır yolculuk kurumsallaştırılmış, Iurkpaıası, Iuıkmuhendı sı, Turk ı^çısı ıle ılk on yıl ı«,ın de35OOkm dcmıryolu yapıl mıs,tır '4 Ağustos 1871'de ba^latılan Haydarpaşa An karaarasıdemıryolu 21 yıJda bıtırılebılmı^tır (31 Arallk 1892) Aynı surede genç Cumhurıyet, savas,ın kullerı tuterken başlattığı atılımla 4000 km ye yakın demıryolu yapmiijtır ( ) 1924 ten 1940 a 1950'dcgırılen ters yolun ba^ma degın toplam 8400 kıısur kılomctıı dı mıı yolu vaıdı luıkı\L dc U^Oden gunumu/e kadar eklcncn demırvolu ıızunluğu ısc 1000 km bıle dcğıldır1 Demıryolu C umhurıyet donemındc, "ulıısal bılınç ıle ulusal ckonomının lokomo tıfı olarak yeı etmıs,tır kafa mızda ' Ve Mustata Kemal ımgesıyle ortuşmuştur Ata turk e gore "Demıryolu, memleketın toptan tufckten daha muhım bıremnıyet sıla hıdır" (1931) Ataturk'unon culuğunde " Furk demıryol culuğıı yenı çağ Turkıyesı' nın başarici ıradesını yoğur makta etken olmuştur " (Fa lıh Rfkı Atay) Ismet lnonu'ye gore de "Mıllıdevlet ıçmşımcndıfcı ıhtıyacı mıl lı vahdet (butıınîuk) nııllı mudafaa ve mıllı sıyeset meselesı asııların muhassa lası (bıleşkesı, sonucu) olan nııllı ıstıkla lın muhafazasımeselesıdır" Demıryollaı ının Iurkıye ıçın anlamını en lyı anlatan lardan bırı de Attılâ llhan'dır "Şu ıstas yon adlarının, o eskı ıyı gunlerde olduğu gıbı bırbırının ardınca sıralanması yok mu dakıkasında guneşte parlayan çıfte ray uzerınde, o çelık yureğın dev solumasını, narın asma koprulerı tunelleu ve buyuk garları dolaşırken ufuktan ufuğa pırıltılı kılıçlar gıbı tren duduklerını çağriijtınr TCDD demek bir anlamda Turkıye Cum hurıyetı demcktır Onu ıhmal etmek onıı ele gune muhtaç etmek Turkıye ( ıımhu rıyetı'nı ele gune muhtaç etmek anlamı na gelır" K İ T A P Uailt 1...O.I.. OIMII AdlARDAN 6MIMCIK A*LARINA "Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına" uçurumun kıyısındaki Türkiyenin kurtuluşu için atılmış bir çığlık. Türkiye Cumhuriyeti Tarihini bir tümce ile özetlemek gerekirse bu yapıtın adı olan tümceyi söylemek yeterlidir: Demir ağlardan örümcek ağlarına!.. O A. Kadlr PAKSOY tık Sonra yıne unuttuk Ozal'dan bir on yıl sonra, onun ardıllarından dıyebıleceğı mız bir "zat ı muhterem ' dc Onuncu Yıl Marşı'na gonderme yaparak "Demir ağ larla orduk, dedıler1 Neyı ordun yahu, ne yı?1" dıye saçmaladı vc Ozal'ın ettığının ustune tuy dıktı Sağ olsun onun sayesın de de demıryolları yenıden gıındcme gel dı "Çamur ıçındekı medya" bu saçmalı ı gormezden gelse de ulkcnın namuslu alemlcrı ellerınden geldığmce demıryo lu gerçeğını anlatmaya çalışarak "zat ı muhterem"ı yanıtlayıp yalanladılar Ama bu kalemlerın ıçınde bırısı vaı kı ortaya koyduğu sağlam yapıtla yalnızca o "zat ı muhterem"ın değıl, ona gelınceye kadar ve ondan sonra da "demir ağlar polıtıka sı"nı hafıfe alanların cumlesının dersını hakkıyla verdı Umıt Sanaslan'dan soz edıyorum ve onun "Demir Ağlardan Örümcek Ağları na" adlı yapıtından Bu yapıtı yenıce oku dum ve sıcağı sıcağına yazıyorum Demir yolu aymazhğının son orneğı, "zat ı muh terem"ın sozlerıne yanıt olarak du^unun ce (elbette kr salt o sozlere yanıt olarak ya zılmamıştır bu yapıt) once aklıma Yu nus'un dızelerı geldı T urkıye'de kımı lıderlerın zaman zaman yaptıkları, kargalan bıle guldurecek gaflar olmasa, de mıryolları kımsenın aklına gelmeyecek Ozal "Demıryolları komunıst ışıdır" dıye saçmalamıştı Bız de boşa geçırılcn yarım yuzyıldan sonra demıryoÜa rını anımsamış ve duşunmeye başlamış yapıtı salt aka demık bir araş tırma belgesı olmaktan kur tarıvor "go nulden bılı me' ağan bir hale ıle kıışatı yor okuru Ya /ınsal açıdan bıı tumcc ıle "Demir Ağlar Dcstanı" dıye bılııı/ bu vapı ta Btlıınsel açı dan bakıldı ğında da ken dısinı hıçbır kuramla sınır lamavan yara tıcı aklın ııııı nu tıtl? ve de rınlemesıne bir araştırma Daha once, Cumhurıyet gazetesınde Mulkıye Mudafaa ı Hukuk, abece dergı lerınde yayımlanan ve bırbırını tamamla "Dervt$ Yunus bu sozu eğrı buğru soyleme yan yazılar toplamı Demıryollarının dıı Setıı sıgaya çeken btrMolla Kasım gelır" nu bugunu ve yarını belgelere dayalı ola rak gerçekçi bir bıçımde ortaya kontüu yor 1930'lu yıllardan Cumhurıyet demir Elbette, memlekette demokrası var, ozyolculuğunun tanığı olan pek tok (209) gurluk var' Herkes ıstedığını soyleyebılır belge ve fotoğrafın arşıvlerın tozlu rafla Ama kışı "soz demını" bılmeden, "kem rından guncel bir yapıtın ak sayfalarına sozler" ettığınde de karşılığını goreceğını aktarılması (îzmır Şımendıfer Mektebı bılmelı Hele bu kışı, Cumhurıyet'ı tem sıl etmesı gerekırken Cumhurıyet Tarıhı'nı dıploma orneğı, bir kara tren, bir tunel, bılmıyorsa, bılmezlıktcn gelıyorsa bir gar fotoğrafı bir karıkatur ), okura tarıhın olu bir geçmış, değıl, her zaman ya Şımdı yapıttan soz etmeye geçebılırız nı ba^ımuda soluk alıp veren canll bir var BİLİM İLE YAZIN ARASINDA lık yas,amdan bir parça olduğunu duyum Her şeyden once yapıtın turunu belırt satıyor Bu belgelerın kıtap sayfalarına ak mek gerekirse, "bılım ıle yazın arasında" tarılmasımn bir yaıarı da okumayı kolay bir yapıt dıyebılırız Anlatımdakı yazınsal las.tırması, gozıı dınlendırmesı duz ovada uslup, ıçtenlık, yazarın salt aklın aydınlı gıderken bir vahada bir sure konaklamak ğıyla değıl, yurekten, yureğıyle yazması, gıbı rotoğrafların sıyah beyaz olnıası da • SAYFA 18 C U M H U R I Y E T S AY I 7 50