Katalog

"Sinemada Kadın Olmak: Sanat Fîlmlerinde Kadın imgeleri" kitabıyla iyi bir örnek veren Semire Ruken öztürk, yeni çıkan "Sinemanın Dişil Yüzüjürkiyede Kadın Yönetmenler" kitabıyla da bu kez yüzünü Türkiye'ye dönüyor. Akıcı bir dille yazılmış Sinemanın Dişil Yüzü, Türkiye'de film yapmış ve yapan kadınları görünür kılmak için kaleme alınmış, bir anlamda kazı diyebileceğimiz zahmetli bir çalışmanın ürünü; yazarın deyişiyle "Türkiyede film yapan kadınları ya da bu kadınların yaptığı filmleri inceliyor". n Feryal SAYCILICİL Semire Ruken Öztürk'ten önemli bir sinema kitabı >ınem.(nın Dıyı Yı«u •hv Sinemanın dışıl yuzu çalışmalanna bır ornek olarak da değerlendınlebılı r Yazann dığer kitabı Sınemada Kadın Olmak Sanat Fılmlennde Kadın Îmgelen ıse femınıst bır gozle sanat fılmlenndekı kadın ımgesını çozumler Lız Stanley ve Sue Wıse'ın dedığı gıbı "metnm okumaları farklı yapılabılır Az çok comert okumalar dığerlennın konum tartışma ya da değerlen dırmelere gore hatta onlara karşı olarak yapılan okumalardır" Bu kıtap da, kult denebılecek sanat fılmlerının yenıden okunması ozellığını taşıvor Yazarın deyışıy le kıtabın genel amacı dunya sı nemasında onemlı yer tutan sa nat fılmlenndekı kadının ozel ala nına yonelık bakış açısını ortaya çıkarmaktır Kıtabın bır bolu munde erkek yonetmenlenn çck tığı sanat fîlmlerinde kadının dur duğu yer ırdelenıyor, ve temelde sanat fılmlerının populer/gele neksel sınemadan farkı olmayan, kadını ozel alanı ıçıne hapseden ve hıçbır şekılde ozgurleştırme kaygısı taşımayan bır bakış açısı taşıclığını ortaya koyuluyor Kıta bın bır dığer onemlı ozeÜığı de sa nat filmleri çeken kadın yonet menlere avnlmış olmasıdır Boyle ce sanat fîlmlerinde kadın ve er kek yönetmenler bır arada ck alı narak bu vonetmenlerın kadına bakış açılarındakı ayııt cdıcı ozel lık kadınıneredegormekıstedık İerı urettıklerı ıdeolo)i farklılıkla ıı ço/unılenmtkttdır SİNEMANIN CİNSİYETİ S Ruken Ozturk, kıtabında film çoıunıİLmıkrınc gınneden oncc sinemanın kısa bır tarıhçesı nı ıntelıvor ayrıntılı bır bıçımde 'sanat fılmlerı ıle populer film ler arasındakı ayrımı ortaya kovu yor Ayrıca femınızmın sınemaya kazandırdıkları da kıtabın onem lı bır bolumunu oluştuımakta Yazara goıe femınıst bılınç taşı yan sanatçılar, "ne kadınları unsellıklerıyle ozdeşleştırerek sunar, ne femınıst mucadele ıle dalga ge çer ne de var olan ataerkıl duzenı 'çaktırmadan surdurmeyeeğılım lıdır" Bu kıtap kadın yonetmen lenn femınıst mucadelenın kaza nımlan sonucunda erkek egemen kulturu sorgulayan, kadınları doğru yere koyan bılınçlı fılmler çekerlerken erkek yonetmenlenn ne kadar yeteneklı dennlıldı ve ıyı nıyetlı olurlarsa olsunlar kadın sorununu yetennte kavrayıp orta ya koyamadıkları, enl bakış açı sından kurtulamadıklannı açığa çıkarmaktadır "Sinemanın cınsıyetı yoktur, sı nemacının cınsıyetı vardır" der Agnes Varda Kadınlar yakın zamana kadar fılmlerde erkekler tarafından ya ğını ya da onlarla ügılı yanlış bıl gder venldığını, kadınların sıne ma gıbı bır alanda onların deyı mıyle "vahşı bır sektor"de var ol malan ıçın nasıl bır ıktıdar muca delesı vererek hatta çoğunlukla kadın kımlıklennden vazgeçerek "erkekleştıklerını" gostenyor Turkıye'dekı sınema sektorunun cınsıyetçı yaklaşımlarını omekler le gozler onune serıyor Film ya pan kadınların dunyasını ele ala rak kadınların erkek ıktıdarında kendı kımlıklennden vazgeçme lerının oykusunu ve toplumsal cınsıyetın bu alanda nasıl oluştu ğunu sorguluyor Semire Ruken Ozturk, kitabı nın gırış bolumunde dunyada 1896'dan ben film yapan kadınla rı onların soylemını, sıncmaya yaklaşımlannı uıceledıkten sonra bunları lurkıye'de ılk olarak 1951'de (Cahıde Sonku tarafın dan) film çekmeye başlayan Tur kıyelı kadınlannkıyle karşılaştınp aralarındakı farklılıkların neden lerını ırdelıyor FEMİNİST BAKIŞ AÇISI Türkiye'de 1914 2002 arasında çckılen 6035 fılmden sadece 96'sı kadınlar tarafından çekılnıış Ya zar kıtabın gelışımı ıçınde hem bunun nedenlerını hem de kadın rılmını Kadın dcncyımuıden çı kan, kadın karaktenn va da kadın sorunsalının (nıtekım kadınsız femınızm" de olabılır) odakta ol dıığu, erıl soylemı az ya da çok kı ran hatta vapı bozumuna ugra tan bır dışıl soylemı bıı bıçımde one çıkaıan fılmler kadın fılmle rıdır" şeklınde tanımlayarak çekı lcn fılmltrın dt nt olçudt kadın fılmı oldıığunu soıguluyor Kıta bın en kayda değer taraflanndan bırısı Feytunye Lstn Bırsen Ka ya ve Ayten Kuyululu gıbı ıınutu lan, yok sayılan kadın yonetmen lerın "gorunurkılınması", sınema tanhındekı yerlenne kavuştunılmasıdır Yazar kadın yonetmenlenn ka dın olmaya yaklaşımlarını, "anne lık kavramını", bıçtmlendıklen ortamı, sınemayı algılayışlarını sorgulayan kıtabında femınıst bır bakış açısı kullanmış, kıtapta ka dın yonetmenlerle yapılan soyle şılere yer verılmesı, ügılı gazete kupurlcnnın ve fotoğraflann bu lunması, aynca yazann yonetmen lenn yaklaşımları hakkında femı nıst lıteraturdekı kaynaklardan re ferans vermesı esen zengınleştırı yor Kıtabın aralannda ve sonun da yapılan goruşmelerden ornek ler verılmesı çalışmayı çekıu hale getırmekle kalmayıp kadınların kendı bılgılerıne doğrudan ulaş mamızı sağlıyor Bu yaklaşım ul kemızde onemının yenı yenı kav ranmaya başlandığı Sozlu Tarıh SAYI 741 ratıldı, "fedakâr anne, kotu ka dın, namuslu eş" gıbı çoğunluk la ıdeal ımajlar arkasından sıınul du Sınema tanhınde cınsıyet ılış kılerı, eşıt olmayan, çeşıtlı tahakkum ılışkılerını sergıleyen bır dı zı ılışkı bıçımlennı ıçerır Erkek lenn sınemasında erkekler, kadı nı gormeyı ıstedıklerı şekılde olan değıl olması ıstenen bır bı çımde sunarlar Orneğın, Ingmar Bergman'ın Çığlıklar ve Fısutılar fılmınde, cam parçasıyla cınsel organını kesen ve yuzunde once acı sonra erotık, mutlu bır anlam belıren Kann karaktenne yonelık Rosalınd Coward'ın sorusu bu noktada son derece anlamlıdır "Bırçok cınsel duşlem, kadınla rın gerçekte ne ıstedığıne gore değd, erkeklerın kadın cınsellığı nın nasıl olması gerektığıne ılışkın hayal ve ısteklenne gore bı çımlendırdır Boylece mazoşızm sık sık erkeklerın duşlemlennde, kadınların ısteğı olarak yer alır Kadınların dılınden ve kalemın den bu kadar az bılgı verılmış ken ınsanlar (erkekler) kadınla rın duş gutu gereksınımlen ya da arzuları konularında gerçeğı na sıl bılebılırler" KADINLIK PtNEYİMLERI Kadın ve erkek yönetmenler arasındakı fark, kadınları ve er keklerı gosterme bıçımındekı farklardır " Kadınları fılme çeken erkekler kadın bedenını parçala ra ayirırlar Bu bır çok şeyı kaçır mak demektır çunku butun ola rak beden pek çok şey ıfade eder " Mary Mandy kendı vucu dunu çekmek ıster çunku erkek ler kadın bedenıne sahıp olamadıkları ıçın onu hıssedemezler Butun bunlardan yola çıkarak kadınlık deneyımlerını en ıyı bı çımde kadınların anlatabılecek lerını, çozum uretebıleceklerını duşunuyorum lahakkum ılışkı sı ıçınde mağdur olan taraf kadın oldugu ıçın ıktıdar ılışkısını sor gulayarak crıl soyleme karşı du rabıleLek olan da kadındır Oztuık Sinemanın Dışıl Yu zu'nde Turkıvelı kadın yonet menkrın crı) bakış açısının ızJe rınden kurtulmadıklarını, kadın olarak ayırt edıcı ozellıklerının gorulmedığını dıle getırırken erıl tınsıyettı soylemı sorgula yan onakarşıduran, femınıst ba kış açısına sahıp fılmler yapma dıîdarını saptar Sinemada Kadın Olmak Sanat Fîlmlerinde Kadın İmgeleri ısımlı kıtabında dığeı ulkelerdekı kadın yonetmenlenn erkek soylemıne meydan okuma lannı, cınsıyetçı zıhnıyete eleştı rılerını, kendılerıne kadın olarak bakışlarını ınceleyerek "kadın" kımlığınden vazgeçmeden var olunmasına ılışkın bızlere ıpuçları venr, ufuk açar Her ıkı kıtap da toplumsal cınsıyetın sınema kanadındakı ızduşumlennın altı na kalın bır çızgı çuerek belır gınleştıren, dığer alanlarda da yapılması zorunlu sorgulamalara ornek teşkıl edebılecek ozenlı ve onemlı çalışmalardır • Semtrc Ruken Ozturk, Sıne manın Dı\ıl Yuzu, lurkıye'de Ka dın Yönetmenler, Om Yaytnevt, îstanbul2004 455 v Semire Ruken Ozturk, Sıne mada Kadın Olmak Sanat Film lertnde Kadın Îmgelen, Alan Ya yıncılık, Ocak 2000, 276 s SAYFA 10 K adınlar tarıhın yazılması ve aktarılması surecinde tanhın aktrıstı olmak ye rıne daha çok nesnesı ol dular ve onlar ı^ın duşunulcnı ka bulettılu Kadmlaruıdaktndıta nhlerının olduğıınun fark edılmc sı ıse çok yenıdır ve tarıh ıçındekı kımlıklerının oluşumu henuz ta mamlanmamıştır Bugunc kadar ınsanı crkck olarak goren ve kadı nı dışlayan tanhın kadının da ıçınde yer alatağı ştkılde yenı baş tan yazılabılmesı ıçın her alanda yazıîan aktarılan veuıetıleneser İerı sorgıüayıcı bir bıçımde yenı den ele almak kadınları bırev ve tanhın oznesı olarak açıga çıkar mak ve değerlı kılmak zorunlu dur Sınema da bu anlamda des tek alacağımız kaynaklardan bırı dır ZAHMETLİ BİR ÇALİ$MA Buyaklaşıma Sinemada Kadın Olmak Sanat Fîlmlerinde Kadın îmgelen kıtabıyla ıyı bir ornek ve ren Semire Ruken Ozturk, yenı çıkan Sinemanın Dışıl Yuzu,Tur kıye'de Kadın Yönetmenler kıta bıyla da bu kez yuzunu Turkıye'ye donuyor Akıcı bir dılle yazılmış Sinemanın Dışıl Yuzu Furkı ye'de film yapmış ve yapan kadın lan gorunur kılmak ıçın kaleme alınmış bır anlamda kazı dıyebı leceğımız zahmetli bır çalışmanın urunu, yazarın deyişiyle "'Iurkı ye'de film yapan kadınları ya da bu kadınların yaptığı fîlmlen ınce lıyor" Şımdıye kadar Turkıye sı nema tanhı ıle Jgılı yazılmış kı taplann buyuk bır bolumunde ka dın yonetmenlenn ya yok sayıldı UMHURİYET KİTAP Değlnilen kltaplar: