Katalog

n ErayCANBERK A ydın Hatıpoğlu'nun yenı şur kıtabı Yalnız Karanfıl Sokağı (2003) ıle Son Değıl adlı şur kı tabı arasında 20 yıllık bır za man dılımı var 2001'de yayımlanan ve Lcylâ ılc Mccnun hıkâycsını yenıdcn ış leyen çağcıl bır ' mesnevı" dıyeteğımız Aşk/Olsun'u bır kalem denemesı olarak gorup hesaba katmazsak Hatıpoğlu'nun 20 yıl aradan sonra yenı bır şıır kıtabıyla buluşuyoruz demektır Bu 20 yıllık ara da Hatıpoğlu şıırlerıyle zaman zaman dergılerde gozuktu Bu gozukme belkı adının unutulmamasını sağladı ama gun demde kalmasına ya da gundeme gelme sıne yetmedı üysa yenı kıtabındakı şıır toplamına bakınca Hatıpoğlu'nun bu gunku şıırımız ıçınde bellı bır yerının ol duğunu, gozden kaçmış dencbılecck bır konumda bırakılmayı hıç de hak etme dığnu goruyoruz Şunu rahatlıkla soyle yebılırız Yalnız Karanfıl Sokağı'ndakı şıırler çağdaş şıırımız ıçınde bır bakıma orneksı (klâsık) kalarak yenı bır soyleyış yaratmayı başaran bır şaırın urunudur Yalnız Karanfıl SokağYnı orneksı kılan ızlek ya da konulaıdakı, soyleyıştekı, ım ge anlayışındakı, yuzyıllardır kullanılan şıır sanatı oğelennın ya da çağcıl, yenı lıkçı şıır anlayışı gereklerının kullanı mındakı dengedır dıyebılırız İLK ŞİİRLER Aydın Hatıpoğlu'nun ılk şurlerı 1950lı yıllaun sonlaıında Yclken dergl sınde yayımlanmaya başladığı sırada lkıncı Yenı dıye adlandırılan şıır anlayışı egemendı şur dunyamızda Ikıncı Yenı şaırlerı bır tepkı şıırı ortaya koyuyorlar ve o gune kadar kı şur anlayışları dışın da, bır şıırcc ızlıyorlardı Bu yenılıkçı şııı konusundakı olumlu ya da olumsuz de ğerlendırmelerın çoğunluğu başlangıçta "dıştan" bır bakışla yapılıyordu dcnebı lır Başka turlu soylersek lkıncı Yenı eleştırılerı, bu yenılıkçı şurc karşı yenı bu anlayışla y.ıpılnıadl, allşılmış eleştırı kalıplau ıçıııdc kaldı Bu nedenle cle lkıncı Ycnı'nın nc okıp ne olmadığı açıkhk ka/anınadı vc lkıncı Yenı tam anlamıyla değeılendırılemedı Yakından bakıldığında lkıncı Yenı şaırlerının bır bıılerınden taıklı olduklaıı anlaşılsa c\â bu şaıılerın bıldıusı' olan bn akırn ya da anlayış yaıatma nıyetınde olmadıklaıı bllınse de lkıncı Yenıcılcı belırll bır top luluk olarak ele alındılar Bu toptancı dcğeılendımiclcı buazda lkıncı Yenı şaıılcıının şur anlayışlanndakı "değışık" havanııı ortak bazı ozellıkleı taşımasın dan kaynaklanıyordu Nesnel bır bakışla îkınu Yenı şıırı doğrudan "şıu sanatı" ile ılgılı bır değf şımın uıunıı gıbı goıulmelıydı Ama bn yandan da, ıster ıstemcz, donemın top îumsal ve sıyasal ortamımn bu şıııc etkı leıı hesaba katılıyordu lkıncı Yenı şıırı gıbı nıtelemelerlc eleştırılıyordu Bu noktada lkıncı Yenı de, kendı ortaya çı kış nedenıne benzer bır nedenle kendı ne kaışı bır şıııın oluşmasına yol açtı Boylece lkıncı Ycıu anlayışının yanı sıra yenı bır şur anlayışı gundeme geldı Yenı anlayışın gcnç temsılcılerı o sıralaıda Yclken dergısını yonetmektc olan *juk ran Kurdakul'un kendılerıne adı geçen dergının sayfalarında yer vermesıyle bu dcıgıde buluştulaı Bu gcnç şaııler bır yandan ortuk bır yandan açik bıçımde 1940 Kıışağı toplumcu geıçekçı şaıılerı nın şur anlayışlannı suıdururken, bır yandan da lkıncı Yenı'nın şiıre getırdığı açıhmların etkılerını taşıyorlaıdı Şııı sa natının kendı gereklerı olduğu "sanat ıçın sanat" vc "toplum ıçın sanat' tartış masının kısır dongusıınun kıulması ge rektığı oıtadaydı 1960 kuşağı şaıılcıı ya da 196O'lı yıll ııın genç şaıılerı ılk uıun lerını bu oıtamda verdılcr Ilk şııılcrı 1958 yılında Yelken cleıgı sındc yayımlanan Hatıpoğlu da kısaca değındığımız bu ortam ıçınde sesını du yurdu Ozellıkle 1960'h yıllarda Yelken Şiirimizde bir geleneğin surdurucusu •• "1 • • •• •• •• ve yayımlanmasında payının olduğu Ye olduğu Yenı Gerçek ve Gelecek dergıle nı Gerçck dergısınde şıırlcrını ve yazıla rınde, daha sonra da Yansıma dergısın rını yayımladı Yıne aynı yıllarda sol de ve başka cdebıyat dergılerınde ya cu/devrımu duşuncelerıyle emekçiler yımlandı Yıne bu donemde toplumcu den yana olan tavrıyla toplumsal/sıyasal gerçekçı şıır anlayışı konusunda yazılar etkınlıkler ıçinde yer aldı yazdı Ilk şur kıtabı 1966'da Çomçe Gelın Gebc'dekı şıırler şoyle değerlendırıl adıyla vayımlandı Bu kıtapta yer alan şı mış "Buvuk şehırde duşunen bır aydın, ırlerının hemen hemen tumu 1958 1966 Anadolu'nun dağlarında, kırlarında bır yılları arasında Yelken dergısuıde çık turku tutturan toprak emekçısı, yıne bumıştı Ne var kı yayımlanmış bazı şurle yuk şehrın ezılen ama baş kaldıran ma ıını kıtabına almadığı, şurler arasuıda kına emekçısı, sonra hep bır ağızdan bır seçme yaptığı gorulur Kıtaba alın soyledıklerı şarkılarıyla bağımsızlık ıçın mayan şıırler ılk yayımlanan ve daha çok savaşan yeryuzu halkları Işte bunlann lkıncı Yenı ctkısı taşıyan şurlerdıı Kıta şurını ışlcyıp duran şaır lnsancılığın dı bın dıkkatı çeken ılk o/ellığı adıdır rene dırene ınsancı olmayanı alt etmesı, "Çomçe Gclın" Urfa'da vc Anado şaırcc bır dııyarlığın katı gerçekle karşı lıı'nun bırçok yoresınde çocukların laşması, acı çeken ve çekmekte olan halk ' yağmur yağnıasını dılemeye" yonelık ınsanının kendını halkça dıle getırmesı, bır amaçla oynadık ları oyundur Yağ mura gcıeeksınım duyulduğu zaman larda ya da yağmu run bol olmasının ıstcndığı donemleı de buyuk bır tahta kepçe (çomçe) be bek kılığına sokula rak çocuklar tara fından kapı kapı dolaştırılır Bu oyu nıın şaman ınanışla ıuıclan ı/leı taşıdı gl, şamanlaıın yağ mur yaulırmak ıçın yaptıkları toıenlcrı andııdıgı bılınmek Eray canberk. $ükran Kurdakul Af$ar Tlmuçin ve Aydın Hatlpoğlu blrtedır Urla da do llkte gan ve oocukluğu nun ılk yıllaıı Uıia i\,i geçen şaııın yaşa aydınsoıuınlukığunun ve ınsan onuru dığı oıtamdan etkılendığı açıktı nunun kelımelere dokulmesı îşte Aydın I latıpoğlu'nun şıırı C emal Sureya'nın 1956 da yayımlanan C ıcbe'dc 1960lı yılların ulke ve dunya '1 olkloı Şıııe Dıışman adlı \a/ısından ol ıvlarma gondermeler yapan şurler ıkı vıl sonra şiırlcıı yayımlanmaya başla agıılıkta Ama bu şıırde ozele değıl gc yan gcnı, bu şaııın bılcıck >a da bılme nele doğru bır açılım var Soz gelışı "Mı yerck, şurınde folkloıdan yaı.ıılanması tıng' adlı şıır o yıllarda ulkemızde sık ılgınç bır lastlantıdır 1 latıpoğlıı nun şı sık kaışılaşilan açık olan toplantıları ve ırınde çok ustalıklı bn bıçımde yaıaılan oğrencı olaylarını konu alıyoı "Napalm dığı folkloı ılk şıuleıınde dc, sonıakı şı Çocukları" yıne o yıllarda yaşanan Vıt ırleıınde de arka dıızlemde hcp kcndını nam Savaşı'na bır gonderme Ne var kı bellı eder Bu yaraılanma bazı zaman bı şııı gcnclde savaş kaışıtlığını da ışlıyor çım vç anlatım, bazı zaman bır gonderme oUrak ortaya çıkaı Hoyrat'a ad olan "Hoyrat" şıırı tam Hatıpoğlu'nun bugune kadarkı şıır anlamıyla folklora vaslanan ama oz ve verımını go/den geçırdığımız şıır çızgısı biçim olaıak halk şurının kalıplarını nın Çomçe Gelın'de belırmış olduğunu aşan oldukça u?un bır şıır Genellıkle goruyoruz Yalnız burada ızlek ve konu dort dızeden oluşan ve ezgıyle dıle getı seçıminı, bır başka deyışle ncyı şıııc do rılen bu halk edebıyatı nazım bıçımı Ha nuştufeceğını saptamadakı belırgın tav tıpoğlu'nun şurınde temel ozellıklerı korını öne çıkarmak gerekıyor Dılı kullan mnaıak dcğışıme uğrııyor Şıırde "Dıloy, madakı ustalığı ıse çok genış olmayan nennı, oy neney, loy, ben n'edem" gıbı bır sozcuk dağarcığı ıçınde soz dızımı yerel deyışler şıırın genel havası ıçınde, açısından yenı denemelere gırışcrek vc şıııı olumsuz anlamcla ' folklor"a tutsak ses oğesını kullanmadakı eğılımını zen etmeden kullanılıyor gmleşürerek surecektır Behçet Necatıgıl Hoyrat'ı şoyle değer lendıııyor ' Oncekı ıkı kıtabın yanında 19661983 DÖNEMİ çok onemlı ve buyuk bır aşama Yoğun luğu, ncyı nasıl, ne olçude soyleyeceğını Çomçe Celın'ın yayımlanışınclan son bılışıyle Kavganın ve bılıncın etkılı şı ıa Hatıpoğlu'nun şıır yayımlama ve kı ırı tap çıkarma bakımından verımlı bır do neme gırdığını goruyorıı/ Şaııın bu do Gerçekten Hoyrat'ta yer alan ve 1968 ncmını ndclcmedcn once bu donemde 1973 yılları aıasında yazılmış olan şurleı kı kıtaplaıım hatırlamakta varar \ar Gc o vılların toplıımsal ve sıvasal çalkantıla be (1968), I loyrat (1973) Be\nım Yıııe rını acılaıını, sıkıvonetım altında geçen ğım (1978) Bcn Sı/e KonukGelcnde 12 Mart donemının bunaltısını yansıtan (1979) Son Değıl (1985) Aşk/Olsun şurlerdır Ne var kı 1 latıpoğlu'nun kav (2001) ga şnrlerındc bıle kendını bellı eden du yarlığı vc ınsancıl bakışı bu acı ve huzun Bu donemde şurlerı, kuruculartndan dolu şıırlerde de yerını yıtırmeyecektır Şaırın "Incecık bır ısyan/ Olesıye sevebılmektır sevıncı yaşamanın" dızclerın de dıle getırdığı gıbı Beynım Yureğım adlı kıtap Necatı gıl'ın yargısını pckıştırır gıbıdır "Kavga nın ve bılıncın etkılı şıırı " Bu yargıya "yureğın ve gonlun" eklenmesı uygun duşecektır soz konusu kıtaptakı şıırler ıçın Yureğım Beynım 1970'lı yılların ce hennemını yaşayan bıreyın umutsuzlu ğu, toplum adına sağlanmış kazanımla rın bır bır yıtınlmesıne seyırcı kalmak zorunda bırakılan aydının ofkesı vardır Yıne de umut, dırenç ve ınsan sevgısı eksık dcğıldır Şıırler oncekı şıırlcrc gore daha gevşek dokuludur Arıi Lrkın'ın besteledığı "Devrımcı Işçıler Marşı" başlıklı şıır bu kıtapta yer alır Ben Sıze Konuk Gelende şaınn 1979'da Sovyet Yazarlar Bırlığı'nın çağ rılısı olarak Sovyetler'e yaptığı gezı ızle nımlerının şıırlerıdır Bu şurler "gorulenı anlatmak"la sınırlı kalmayan şıırlerdır Kışısel ılışkıler, tarıh, tarıhsel bağlar, toplumsal yaşayış, ozlcm, merak, değer lendırme vardır bu şıırlerde Hemen he men hepsı tck tek kışılere adanmıştır Nâzım Hıkmet'e adanmış olan "Zıyaret" adlı şıır soz gelışı Son Değıl'dekı şıırlerde ozel ısımlerın çokluğu dıkkat çekıcıdır Yunus Emre, Koroğlu, Necatı Tosuner gıbı Tevfık Fıkret'e, Behçet Necatıgıl'e, Bedrettın Comert'e, Umıt Kaftancıoğlu na, llhamı Bekır'e, Hasan Izzettın Dınanıo ya Rıiat Ilgaz'a, A Kadıı c, Şukran Kurdakul a adanmış şıırler vardır Hatıpoğlu'nun şı ırı ıçın bn ıpucu olabılır adı anılan şaır ler Yaşanan butun olumsuzluklara karşın şaırın umudunu yıtırmcdığını sczerız bu kıtaptakı şıırlerde Ikı dızelık 'îkı Satır Bır Şey" başlıklı şıır bunun cn guzel ka nıtıdır "Guluyor rau çocuklar/ Çıçekler tutuklanamaz" Daha once de değındığımız gıbı Aşk/Olsun çağcıl bır Leylâ ıle Mecnun "mesnevı' sıdıt Bu çalışmanın şaırın o/ellıklerını başka turlu dendıkte şaırın ustalığını yansıtan bır çalışma olduğu pek soylencmez 1983 SONRASI Hatıpoğlu'nun 1983'te yayımlanan Son Değıl adlı kıtabından bu yana geçen 20 yıl ıçınde yazdığı şurlerı Yalnı/ Ka ranfıl Sokağı adlı yenı kıtabında topluca okudııktan sonıa şoyle bn vargıya varı labılır Hatıpoğlu bır değışım geçırmış tır Bu değışımın ılgınç yanı şaırın "ken dı' kalarak değışım geçumesıdır Daha doğrusu zor bır ışı başarmıştır şaır De ğışım şaırın dunyaya bakışında dunyayı yoıumlayışında değıldır Kabaca bır de ğcılendırmeylc ızlck ya da konıılarına bakarak da bunu saptayabılırız Değışım şııı sanatına bakışındadıı Daha orneksı bır bıçım ve anlatım anlayışı egemendır şıırlerınde DortlukJeıle yazılmış şıırJer çoğalmıştır Sesı one çıkaran soyleyış ycrıne ıç sese onem veren bır soyleyış ege mendır Sozcuk kullanımında tutumlu luğa yonclmıştır Yormayan, kafa karış tırmayan kelımc turetmelerıne rastlanır "gozlerı umut", "bo"yu çıçek" gıbı Kı tapta ılgınç denemelerle de karşılaşılır "Âl Bu Şıırı Yak" başlıklı şur bunlardan bın Hatıpoğlu'nun şurınde kendını çok n duyumsatan ama varlığını sezdıren alaysama yenı kıtabındakı şıırlerde daha çok one çıkıyoı Yukarda andığımız şıır Kazak Abdal'ı çağrıştıran havasıyla Ha tıpoğlu'nun şur danıarlarından bırını daha hatırlatıyor bızc Aynca folkloıdan çağcıl bn yaklaşımla nasıl yararlanılabı leceğını gosteren bır ornek Yalnız Kaıanfıl Sokağı, hem şıııımızde bır geleneğin surdurucusu olmavı hıç cl den bırakmayan vc hem de dcgışımı goze alııken çizgısındcn sapmamayı ' başarma ustalığını gosteren bır şaırın kıtabı olarak şıır gundemımıze oturmayı hak eden bn kıtap • K İ T A P SAYI 73t SAYFA 6 C U M H U R İ Y E T