Katalog

Andre Breton'un Nadja'sına farklı bir bakış Mekânların şiirselliği lar, beklenmedık bır zamanda bır araya gelırler, kuşkusuz fıkır çağnşımları uyan dırırlar Bıınlar, tuhaf bır bıçımde keşfe dılen akıl sır ermez suç ortaklıkları ya da çılgınca zcvk kaynaklarıdır Bu olguları, en yalınından cn karmaşık olanına doğru duzene (sıraya) gore dızmck gcrek, anla tıcı anlatacaklarını, onceden saptanmış bır duzen olmaksızın ve su ustunde kal mu olam İU ustünde bırakan, aklına gel dığı gıbı yazmaya dayanan bır bıçemle ya zıya dokecektır HAREKET NOKTASI Anlatıcı, Nadja'yı yazmak ıstedığı an dan başlayarak hareket noktasının, 1918'e doğru kaydığı, Pantheon Alanı'ndakı I lo tel Des Grands Hommcs olduğunu Ağustos 1927'dekaldığı, Varengevılle sur Mer'dekı Manoır D'Angon'nın konağı ol duğunu soyleı Anlattıklarını şurasında burasında da ha genış bır açıyla gorulen yer, anlatıcının her zaman tumuyle gonlunu çelen ve da yanılmaz bır iç sıkıntısına neden olan Ma ubert Alanı'ndakı Etıenne Dolet heykelı ıle sevgılı Apollınaıre'ın Couleurs du Temps'ın promıycrının yapıldığı, dostlu ğunun bır sımgesı olarak algıladığı Renee Maubel Konservatuvarı, ve Pantheon Ala nı ıle Parıs Nantes sokaklandır Nantes belkı de Parıs le bırlıkte yaşanmaya değer bır şeylcrın başına gelebıleceğı ı/luıımı nı veren tek Eransız kentıdır Kımı ba kışların tazla ışık saçmaktan kendı kendılerıne yandığı kent Otomo bılle geçerken gozlerını kaldırdı ğında karşısında oylcce kalakal dığı bır kadının yaşadığı, yaşam temposunun başka yerlerdckın r den laıklı olduğunu hıssettığı . kent Proce bahçesının olduğu sevgılı kent H e u d ' c u anlamda "ust belırleyıcı" bır ışlevı olan kent Duşun ve ardından duşun karşısına gerçek dıyc çıkan çıkarılan Nadja çckım alanı bııyulu kent 1915'e doğru Rımbaud'nun uzeıın de yaıattığı vc o gunden sonra da "Devotıon" gıbı az rastlanır şıırler de ınceltılıp yuceltılmış olan buyuleyıcılık gucu, hıç kuş kusuz, o donemde sıcım gıbı yağan yağmur al tında tek başına do laştığı bır gun, bır genç kızla karşı laşmasına neden olur, anlatıcı so zunuşoylesurdu Ocak ayı başındaki sayımızı bir Nadja özel sayısı olarak düşünmüştük. Okurdan olumlu eleştiriler alan Breton sayımıza Tuğrul Inal'dan aşağıdaki güzel katkıyı eklemek istedik. • Prof. Dr. Tuğrul İNAK*) rur "Soze once genç kız başlamış ve daha bırkaç adım atmıştık kı, sclamsız sa bahsız pek sevdığı şıırlerden bırını oku mayı onerdı bana Pek beklenmedık bır şeydı, pek zamansı? Rımbaud'nun şıırıyle çın çın çınlayan bu Nantes sokağı bılınçaltında buyuleyıcı ve masalsı bır yer olur Burada Breton'un Nantes gczısıyle ılıntıg l \ d l k ll \r>ır dıp nnlıııııı ycrl gclmişkctl malıyım 'Burada, buyuleyıcılık sozcuğu, gerçek anlamda elc alınmalıdır Bence, dış dunya onun dunyasıyla her an uyum ha Iındcdır, dahası, bu dunya da dış dunya uzerınde bır ağ oluşturur, bır kentın, Nantes kentının sınır boylarında, gunluk gu zergâhın uzerınde, onun, otekı guzergâ hıyla baş dondurucu uyumlar, denldıkler oluşuyordu Koşklerın bır koşesını, dışa uzanan bahçelerını, sankı onun gozuyle goru>ormuşum gıbı kırk yıldır âşınaymı^casına tanıyordum", bır sanıye oncegorıınuşte capcanlı olan yaratıklar, bırden bıre onun bıraktığı ıze kapıp koyuverıyorlardı kendılerını LAFAYETTE SOKAĞI Buyuleyıcı ve masalsı bır başka yer de başta Lafayette Sokağı olmak uzere nes nel zamanı laboratuvarda un ufak edıp parçalarına ayırarak oznellığın borusunu otturcn Paı ıs kentıdır Yenı alaşımların elde edıldığı, fantazyanın, ımgelemın, kımı zaman çılgınlığın boyutla rını zorlayan, bııyuculuğun kutsandığı, alegorık ayrıcalıkların duşunme modellerı oluşturduğu muh teşem ve gızemlı kent, Parıs Ve ge çen 4 Ekım'de (1926) yoksulca gı yınmış, çıtkırıldım, ayakları yere basıyor mu, basmıyor mu bellı olmayan, yuzunde bellı belır sız gulumseme olan G undelık ve sıradan nesnelerı bı hnçaltının suzgccındcn geçırıp harmanlamak, belkı de topografyayı noktalara ya da varlık ıle olum arasında zamanı yıllara ve saatlcrc bolmek kadar kcyh ve keyıflı bir ıştır Ne dcn dersenız' 1 Iopografık ve zamansal bu parçalar alışılmadık duşunme modellerı oluşturur, buyulcyıcı ve tııtkulu bir ımge sıınaı Bu ımge adına gerçekustucu, ma salsı ya da tantastık dıyelım, çekıcı ve tut kıılu bır olay orgusu oluşturur Bu olay orgusu kışıyı ayakta uyutan bır masal ya da bır zırva değıldır Tam tcrsıne kendı kurguladığı oyunun buyıısune kapılarak b.ıştan çıkan veask ılıs.kıleıını aydınlık ve karanlığm iç ıçelığını, saat saat gun gun aniatan kışı anlatıcı, nesnel topogralya sında buyuleyıu ve duşsel bır zamanı oy kuler Yalnızlığa, çcşıtlı oyunlarla dolu belırsız tantazyalara âşık olur Hatta nesnel dunyanın en olağan bıçımlerındcn bıle so yutlanıı Sıcağı sıcağına kaydedılmış bel ge nıtelığındekı çılgınlık ve hcyccan halı ne ıfadeye koyulur Şımdıkı zamanda ye nıdcn yaşamanın olanaksızlığı karsjsında başarısızhğa uğrasa da noropsıkıyatrık bır gozlem ve anlatım dılıyle denetımlı bır de ğışıklık yapmadan olanı bıtenı olduğu gı bı anlatır Anlatılanlar Nantes Parıs ara sında gıdış gelışlcrın, hem Nadja'nın hem dc anlatıcının, oznellık ve nesnellık bağ lamında oykusu olur Oznellığın yararına olan yukselış ve mutluluk, duşuş ve mut suzluğun oykusel bır orgusu olur Bılınça/tının sıızgecınde fıarmanlanan bu oykude anlatıcının kendınde gorduğu her turlu beğenı, kendıne hıssettığı eğı lımler, gonlunu çelen durumlar, başından geçen olaylar, kafasındakı takıntılar, ufak tefek olaylar, epızodlar, zıhnın tum atılım larına baskın çıkan anında tcpkı gosterme yetılerı, anı yakınlaşmalar, ınsanı dondu ran rastlaşmalar noropsıkıyatrık kaynaklı olgulaıdıı Bunların denctımı guç, dahası olanaksızdır Ustelık gereksızdır de Bun SAYFA 14 Breton Nadjası klmi zaman usun varlığının en fazla yok olabildiği, kimi Zamansa aşk llişkilerini, rastlantıları, özguriuk ve keyfilik sorunsalını, psikiyatriyl tartışmaya açan bir belge. Nasıl yaşanabilirse öyle olduğunu gösteren bir belge. olağanustu guzel gozlu ve gızemlı bır ka dınl.ı karijilaştığı Lafayette Sokağı Ve bu rastlantının neden ve sonuçlarının bılın cındeymışçesıne gulumseyen, Magenta Bulvarı'ndakı bır kuafore gıttığını ılerı su ren, sokaldara aylak aylak ve ozgurce do laştığını ayncalıklı bır gururla ıtıraf eden buyuleyıcı bır kadın Gart du Nord dolay larında bır kahve, aylaklığın ve ılk bera berüğın duşsel bır zamana donuştuğu bır yer olur çıkar Bu yer garıp bır bıçımde Nadja'nın dunyasıyla uyum halındcdır Gozlerını boylesıne olağanustu kılan ney dı? Gozlerınde yansıyan bu karanlık hu zun, bu aydınlık gurur neydı k P Bu kadın kımdır? Baudelaıre'ın Cjelıp Geçen Bır Kadına adlı mctnıne gonderme yaptıran "uzun, ınce, acılı, buyuk matcm ıçındekı huzunlu, soylu heykelsı guzellıktekı "şım şek çaktıran", karanlık ve aydınlıtfm * »< <f jacısı t u Ladın, yukselış ve duşuşun haber cısı mıdır? Ya da anlatıcıya Lafayette So kağı'yla Poıssonnıere Bulvarı'nda eşlık eden bır sırdaş mıdır? Chausee d'Antın Sokağı'nda Theatre des Arts'a, Dauphıne alanından Louvre'a dek uzanan dolam baçlı yollar boyunca anlatıcıya eşlık eden bır Elktra mıdır1 Ya da Saınt Georges so kağının başında, o hayranık uyandıran ha fıflığın, uçarlığm, coşkunun tadını çıkarır casına, "kutsal ekmeğın yerını tutan" dış lerını saygıyla optuğu kadın, şatafatlı bır elle fıstosunu, susunu kaldırıp sallayan, gelıp geçen kutsal bır yaratık mıdır' Parıs sokaklarının bu gızemlı ve duşsel kadını tamı tamına kımdır^ "Hep esıntı h, hep bır şeyler esınlettıren, kendısı ıçın tek kayda değer deneyım alanı olan so kaktan başka hıçbır yerı sevmeyen, sonsuz bır hulyaya atılmış her ınsanoğlunu sorgıı lamak ıstedığınde elının altında olan ola ğanustu gızemlı ve alımlı bu kadının adı Nadja'dır Hoş bır genç kadın kısvesı altında ken tı susleyen gerçek bır sfenks nııdır Nad jar* Ya da guzellığın tanımına tıpatıp uyan bu guzelın hakkını Baudelaıre gıbı teslım edereksoyleyeyun Zorlıı, huzunlu, ongo rııye açık, bıraz bellı belırsız bır şey ( ) Şehvetın ve huznun duşunu aynı zaman da kuıduran başkan çıkancı ve guzcl bu baş ( ) mı dır Nadja1 Bır gorunup bıı kaybolan ıdeal guzcl dır Nadja Her şeyı senı ışıyan gune ın dırger ve belkı de bu nedenle bır daha hıç gorcmeyeceğıın senı ( ) Bonne Nouvelle Bulvarı'ndakı Matın Basımevı'yle guzel ve gereksız bulduğıı Saınt Denıs Kapısı ve Strasbourg Bulvarı arasındakı, duzensız bır sıklıkla hattanın bırkaç gunu gelıp gıttığı yol, nedenı belır sız bır çekım alanıdır Adımları anlatıcıyı oraya goturur ıster ıstemez Nerdeyse heı zaman bellı bır amacı yokken orada buluı kendını Hısseder bır medyum gıbı ora da bır şeyler olup bıteceğını Ne kı, ga rıp ve tutarsız sozler eder Bu kısacık yolda, fark etmeden bıleolsa, bırçe kım merkezı oluşturabılecek bır şe yı, ne uzamda ne de zamanda, pek gormedığını soyler Bır çckım merkezı olarak algı ladığı ve tum benlığını kutsal bıı ayındeymış gıbı teslım ettığı Bonne Nouvelle vc Strasbourjı Bulvarı arasındakı yolda bıı şeyler bulamazsa ıld beslenır bıı merkezden sureklı Hayranlık duyar aklı mevcudıyetının en fazla yok olabildiği bu yerde kı durumundan Bonne N o uvellc vc Strasbourg Bıılvarı orada "bu (?) orada olup bıte cektır" Gıdebılırse eğer yor gun dızlenyle ta bu bulvarın sonunda, bulacaktır bırdenbı re kendısını ansızın bır oı manda, geceleyın guzel ve çıp lak bır kadınla Anlatıcı ıçın aklın en ucra koşelerıne artik ne gecenın çoktuğu ne de kalk tığı yerlere gerçekten ınmek, hon taıne Sokağı'na, bugun yerınde bıt barın bulunduğu Theatre des Deux Masques'a gıtmek demektır K İ T A P C U M H U R İ Y E T SAYI 73