Katalog

Catherine Clement'dan 'Bitmeyen vals* ancak ıçını doldunırsanız ayakta kabr " dı yen Pııendcllo nun deyışındekı gıbı dol durur olayların ı«,ını PEKİ OLAY NEDİR... Viyana fonunda a bıdıı Viyana, Elısabeth ı ovle bır turıstık meta haiıne getırmiijtır kı nerdeyse asrın reklam yddızına donuşmuştur Elısabeth Bugunlerde, Viyana ya gıdıncc, akla ge lebılecek her şeyın uzerınde Elısabeth ın resmının basılı nlduğ'unu gorursunuz Ku palardan, anahtarlıklara kadar her yerde aynı yuzle karşılaşırsınız Ozellıkle de saçlarının arasında elmas yıldızlar olan o unlıı gcnçlık portresıyle r Jofburg Sarayı Muzesı'ndekı sergıde ıse tmparatorıçe'nın gıysılen, aksesuvarları ve fotoğrafları, ozel eşyaları, hatta yatak oda sı, devletın elıyle zıyaretçılere sunulur Ve yaşarken yuzunu, sıyah yelpa7elerın ya da kalın peçelerın arkasına saklamaya ça lışan zavallı Elısabeth, olumunden sonra bıle kurtulamaz, ustune yapışan bakışlar dan Dıana'nın trafık kazasında olduğu Tu nel, nasıl Parıs'ın bır zıyaretgâhına donuş muşse Elısabeth'ın Vıyana'dakı mezarı da aynı ılgınçlıktedır turıstler ıçın Ustelık ro manda ve başka kaynaklarda da anlatıldı ğı gıbı Habsburg hanedanının uyelerının olumlerı de zaten ayrıcalıklı ve ılgı çekıu dır Olen hanedan uyesının ı<, organları St Ltıcnne Katedrah'ne gomuluı Kalplerı I labsburgsarayınagoturulurvekalanı Ka ıscrgruft a hanedanın ozel kabrıstanma detnedılır Parçalanmış hauıtlar parçalan mış, bedenlere clonıışut bu ımpaı ıtorluk başkcntındc deıçeklehayal kuıgıı>la so\leııtıbııbı ıııııkaıışıı kıalıçc I lısabcth'ın lıa^atmda Olumunden bır asır sonra bılc 7abeth'e ınsanı bır pencereden yaklaşmak tadır Adeta ona acıyarak sıyah pcçenın ge rısındckı kadıııı anlamava ı^alışarak, bıra? da korumaya <,alısarak kuraı romanın ça tısını Bıyografık ve belgesel ozelıkler taşı yan roman, <,ağın olaylarını 6A yazarın go 7unden aktarır Yazar, Kralıçe Elısabeth'ın kışısel tarıhı ıle Avmpa'nın 1837 ılel940 arası yaşadıklarını bırlıkte sunmaktadır okura Elısabeth'ı, henuz otuz altı yaşında gen^ bır kadınken bır Viyana balosundan alır ve olumune kadar takıp edıp bır roman kışısıne donuşturur ve bu sureçte şefkatlı yaklaşımını da hıç elden bırakmaz Latherıne Clement, Elısabeth'ın ente lektuel boyutunu, şıır yazabılmesını, âşık olabılme yetısını on plana çekerek, onu sa hıcı bır aşkın oznesı kılmaktadır Çızdıgı kadın portresının gelışımını.de ğışımını tarklılasımını sunmaktadır oku ra Yaşama gudusunu sevgı gereksınımı nı, pışmanlıklarını beklentılerını, annelığı nı vurgulamaktadır Kı alıçenın şıırlerını kullanarak onun gerçegını kendı ağzından kanıtlamaya çalışmaktadıı 'Şovle bır bıraksalar Kendı halımdc dınlensem bıraz Çunku ışın gerı,eğı lynızden bııısı bu can da ' (sayta 17) Y ızar ın Llısabeth ı atı (,eken ^evresın dtn ctkılııun yalnı/ bır kadındır dorevl nın ve sorıımluluklarnın aıasına sıkışmış kurallaıdan bunalmı^ scyredılmekten yo rulmustııı Romancı bu kadını atıvaıak vc onun dramına hak vereıek anlatıı ona tararsız kalamaz ( atherıne Clement, BıtmeyenVals'te, edebıyatın sık kullandığı bır temayı yıneler Doruktakının yalnızlığı lepcleıın ıssızlı|>ı En lepcdekılerın gorcvlcrının vesorum luluklaıının ı<,ınde hapsolmuşluğu Cıelcneğın yasasının duygulaıın yasası nın onune gec,mesı ( athcııne Clement bu bikışmışlığın ı<,ın dekı bır kadma yoneltmektedır, kalemının ıijiğını "Olaylar, ıçı boş bır çuvala benzer, Catherine Clement'ı ayrupanın entelektüel yüzüne baktığı roman ları ile tanıdık. Bitmeyen vals ise Viyana fonu önünde müziğe ve kraliyet sarayındaki bir aşka bakıyor. A)k ı\tı mr\orum Şardp ıstı mnorunı tlkı aci vt rıyor bana Ku\turu*\or /Lıııcnı Avu\lıtr\alı 1 lısabıtk OYSA SADECE KADIN Boylesıne kuvvetlı bır çekımden elbette edebıyat da U7ak kalamaz Once Kont Coıtı Kralıçenın yaşam oy kusunu ve şıırlerını Payot Kıtabevı aracılı ğıyla 1934te yayımlar 1981'de Brıgıtte Hamann ın eserını Ta yard yavımlar L'Imperatııcc adlı eser ısc Ntcole Avnl taratından kalcmc alınır, 1993 te drasset Yaymevı taıahndan bası lır Llısabcth'ı anlatan son yazar ( athcrınc Clement ın eserını 1994te C allman Levy kıtabevı yayımlar I ransız romancı, relsefe u ve denemecı Catherine ( lement, ro manının, "Bitmeyen Vals'ın kahra manı kıl O n dokuzuncu yu?yıJ başı Vıya Avusturya Macarıstan lmparatorluğu'nun vc Habs burgların başkentı, Strauss'un kentı, Tuna'nın dıııagı Viyana Catheı ınc ( lement'ın 562 sayfalık roma nının ' Bıtmcyen Vals"ın dekorıı arka pla nı olmıış Viyana 1874'ten 1930'lara kadar Viyana nın hem değişen hem de hıç dcğış meycn yuzu Fransı? kadın ya?ann kale mıyle okura ulaşıyor Ve Vıyana'nın kralı yet yuzu, Elızabeth, romanı surukJeyıp go turuyor ASR1N REKLAM YILDIZI tmparator Franz Joseph'ın eşı, Bavyera lı Prenses Elısabcth, hem yaşarken hem de oldukten sonra Vıyanalıların neredeyse bır çılgınlığa donuşen dgısının odağı olmıış turTelevızyonun olmadığı gunlerde, Avru pa'da kıtlelerının bır bakrna, seyretme nes nesı gıbı yaşamış Elısabeth Sonraları, Ingıltere'de velıaht prensın karısı Dıana'ya da odaklanacak olan bu toplumsal bıraz da manık ılgı aslında ıkı kadında da orta ya çıkan benzer ruhsal bozuklukJarın kay nagı Buyuk bır kaçma arzusu, sınırsız bır oz gurluk ıstemı, depresyon eğılımı ve anoreksıa Bır televızyon çağının, seyretme çağının kaçındmazlığını, haber venrcesıne yaşamış tır Kralıçe Elısabeth ve bu çılgın ılgı, onu sureklı kaçmaya, Vıyana'dan uzakJaşmaya, kılık değıştırerek dolaşmaya, yuzunu yelpa ze ve peçelerle saklamaya goturmuştur 1898'de olumune dek, Vıyana'nın goz hapsınden kurtulamayan kadın, olumun den yuz yıl sonra bıle, bu gunlerde, hâlâ ay nı ılgının, aynı hastalıklı tutkunıın oznesı gı SAYFA 10 dıftı Elı Avrupa'nın yavas yavaş Bırıncı Dunya Savaşı'na gıttığı yıllar On sekızınu yuzyı lın sonlan on doku/uncu vuzyılın ılk on yıl larıdır Butun Avru|îa nın neredeyse tek dcvlet ten oluştuğıı, Avusturya Macarıstan Impa ratorluğu'nun son donemlen Habsbuıg hanedanının llgını, uyclcrı Olay bırkentın Viyana nın yasadıklaıı dır, bır ımparatorluğun çokuşudur, bır yu? yılın sonuyla dığer yuzyılın başında Bal kanlar'da ve Orta Avrupa'da olanlardır Franz Joseph 1848 dc on sckız yaşında Avusturya tahtına çıkarken anayasa ve meş rutı monarşı duşuncelerı dc uzun zaman dır Viyana nın gundemındedır Her ne ka dar Vıyana'nın bu meşrutı monarşısıne ya nı "avam "a, ımparatordan <,ok karısı Elısa beth ılgı gostermışsc dc (kı romandakı genç Taschnık bu ılgıye en yakından maz har olandır) Fıanz )oseph halkların ımpa ratorudur Macarların, Sırpların, Ulahla rın, Prusyalıların, Çeklerın ve tabu Alman ların Franz foseph de ımparatorluğun bu tun halklarına 68 yıl hukmctmıştır 1916 yılında olduğunde seksen altı yaşındadır Nufus sayımında mesleğı sorulduğunda, kendını devlet memuru olarak tayın ettığı nı soyleyen, haJkın haftada ıkı kere, gelıp sarayda kendısını gormesıne, şıkâyette bu lunmasına ızın veren Franz Joseph'ın ha yatı da trajedılerle doludur Karısıyla ara sındakı soğukluk, oğlunun gı/em dolu ın tıharı, ıkı kardcşının ve sonunda Elısa beth'ın trajık olumu, ımparatorun hayatı nın da pek parlak olmadığını gosterır oku ra Ustelık, Kuzey Italya'yı cldc tutmak, Prusya'nın guçlenmeMnı onlemek gıbı du şuncelerı de hezımcte uğramış 1859'da Solferıno savaşını kaybederek Italya yı, 1866'da Sadowa savaşını kaybederek de Prusya'dakı topraklarını kaybetmıştır Osmanlılardan Bosna'vı koparması ıse, Balkanlar dakı sorunları buyutmekten baş ka ışe yaramamıştn Osmanlının yaşadığı ulusalcılık akımla rı ve bıınvesındekı ulusların ımparatorluk tan kopmak ıstemelerı Avusturya nın da yaşadığı bıı suıeçtır Çekım' Ukrayna lı'yım", "Romen'ım" vb Bunlar, ımpara torluğun yavaşça dağılışının ılk adımlarıdır ve bır ımparatorluk kaybetmek hıç de ko lay bır ış değıldır Çeklerın taleplerı ve Ma car sorunları ıse dığer butun sorunları ge nde bırakmıştır Ama Franz foseph tam vaktınde olcrek ımparatorluğıınun yok oluşunu gormek ten kurtulmustur 1918'te Bırıncı Dunya Savaşı'nın sonun da, Versaılles' da St Germaın salonunda, Avusturya Macarıstan Imparatorluğu yok olup Cumhurıyet kurulurken, Franz Joseph ıkı yıl once ol muştur Karısı Elısabeth'den tam on altı yıl sonra KORKMUŞ BİR TAVŞAN Avusturya Macarıstan Imparatorluğu'nun, en parlak donemındekı ımpa ratorıçesı Elısabeth, Bavyer alı bır kraliyet aılesının Wıt telsbachların 1837 yılında doğan kızıdır Vıyanalılar bu aıleyı pek cıddıye almamakta, Kralıçe yı aşağdamak ıçın fırsatı kaçırmamaktadır lar " Wıttelschbachlar, akıl almaz bır ade Bakın bır, eskı Kral Louıs'nın Lola Mon cusunun Rıchard Wagner'ı vardı Impara torıçemızın babası kım? Elmde gıtarası, sırk soytarısı gıbı saçlarıyla Duk Max, kızı da o sırkın bınıcısı Hepsı çurumuş bunla nn Allah'ın salakları' Oğlunun da halı pek lyı değıl, durnıadan ulusal haklardan soz edıyor, boşboğazın tekı " (sayfa 259)dıye konuşurlar romanın ve hayatın sayfaların da Yazar, romanda Avusturya Kralıçesı ıle d C U M H U R I Y E T K İ T A P tes'ı vardı Otekı Kral Louıs'nın, en sonun S AY I 7 30