Katalog

Harry Shutt, demokrasinîn günümüzdeki gelişmesîni değerlendiriyor Yeni Bir Demokrasi Yeni bir demokrasi duğu gıbı bu bunalımın da o donemın so nucunda ortaya çıkan nazızm benzerı akıl dışı ve tehlıkelı sıyası akımların yukselme sıne neden olabıleceğını ılerı surmek mumkun Dunyanın yakın bir gelecekte uzun surecek bir karmaşa donemıne gıre ceğını soyleyen Shutt'a gore boylesıne kaygı verıcı bır ortam aynı zamanda kok lu değışım umutlarını da ıçınde barındırı yor Âncak bunun gerçekleşmesını umut edebılmek ıçın surdurulebılır bir ekono mık duzen tasarısının şımdıden en azın dan genel hatlanyla ortaya konmasına şıd detle ıhtıyaç var ALTERNATİF MODEL Dunyanın bır daha asla serbest pıyasa nın yıkıu anarşısıne maruz kalmamasını sağlayacak bu tur alternatif bır model ta sarımında kâr maksımızasyonu amacının sınırlandırılmasına ozel bır onem veren Shutt, kolektıvızmın kaçınılmazlığını sa vunmakla bırlıkte mevcut sıstemın za rarlı sonuçlarından kaçınmaya çalışır ken var olan veya daha oncekı kollek tıvıst ekonomık sıstemlcrın tuzakla rından uzak durulması gerektiğini soyluyor Ona gore kollektıvıst mudahale kâr etmcye yonelık sıstemın yapısal zayıflık larını gıdermek ıçın gereklı Kamıı yara nnın on plana çıkartılarak, rekabet yerı ne ışbırlığı uzerıne kurulu bır modelde etkın bır planlama ve kontrolun ge reldı olduğunu ılerı suren Shutt'a gore boylc bıı sıstcmde fı nansal pıyasaların ekonomıdekı gucu ve onemı de buyuk olçude azalacak Yazara gore yaklaşan ekonomık ve fınansal krızın yaratacağı çokuntu bu alter natıf duzen tasarımının gerçekleşmesını mumkun kılacak Çunku krızın derınlı ğı, yapüacak koklu duzenlemelere buyuk sermayenın ve kendılerını tehdıt altında hısseden ayrıcalıklı çıkar sahıplerının gostereceğı sert dırencı engclleyecek ve bu kesımlerı tavız vermek zorunda bıra kacak Bu sureçte gerçekleştınlecek de mokratık anayasalar ıse, sermayenın gu cunun yeniden sıstemın kontrolunu elı ne alması ve gundemı belırlemesı olasılı ğını ortadan kaldıracak Yeni Bır Demokrasi'de Shutt, çok yon lu küresel toplumun giderek karmaşıkla şan sorunlarını çözebilmek ıçın alterna tıf duzenın çok daha küresel olması ge rektığını bclırtıvoı Bunun ıçın bır yan dan, başta Bırleşmıs Mılletler olmak uze re butun uluslararası kurumların yeni den düzenlenerek gerçekten demokratik ve sorumluluk sahıbı kurumlar haline ge tırılmesının ve ote yandan kuçuk ve a yıf devletlere pozıtıf ayrımcıiık uygulan dığı, rekabetin değıl ışbırlığının egemen olduğu bır uluslararası duzenın oluştu rulmasının zorunluluğunu vurguluyor Shutt'ın alternatif bır duzen tasarımı çerçevesınde one surduğu hkırler vc yap mış olduğu onerıler en azından bır tartış ma zemını oluşturması açısından buyuk onem taşımakta Yeni Bır Demokrasi, 200 yıldır bırçok badırcler atlatsd da ayakta kalmayı başarabılmış olan kapıtahzmın bu kez aynı başarıyı gosteremeyeceğını duşunenler ıçın kayıtsı/ kalınmaması gereken bır kıtap Kapıtahzmın başarısın dan emın olanların ıse mutlaka okumaları gerekıyor • * Marmara Universitesı Yeni Bir Demokrasi/Hürry Shutt /Kıtap Yaytnevı/çev Mahmut lekçe, Bılge Gursu Nomer/Kasım 2001/164 sayfa K İ T A P SAYI 730 Yeni Bir Demokrasi'de Shutt, çok yönlü küresel toplumun giderek karmaşıklaşan sorunlarını çözebilmek için alternatif düzenin çok daha küresel olması gerektiğini belirtiyor. Bunun için bir yandan, başta Birleşmiş Milletler olmak üzere bütün uluslararası kurumların yeniden düzenlenerek gerçekten demokratik ve sorumluluk sahibi kurumlar haline getirilmesinin ve öte yandan küçük ve zayıf devletlere pozitif ayrımcıiık uygulandığı, rekabetin değil işbirliğinin egemen olduğu bir uluslararası düzenin oluşturulmasının zorunluluğunu vurguluyor. £1 Prof. Nesrin Sungur* ğı şekılde bu ulkcnın dağılmasıyla sonuçlanırken Sov yet sıstemının çokuşu kjpıtalızmın zaferı olarak ılan edılıyor hatta tarıhın sonunun geldığı ıddıa edılıyordu Soğuk savaşın da sona ermesıyle artık nukleer (elaket teh dıtlcrınden uzak ycnı bir dunya duzcnı kuruluyoı ve dunyayı global bir koye do nuşturen bu yeni du/en herkese refah ve mutluluk vaat edıyoıdu TEK KUTUPLU DUNYA Antak aıadan geçen zaman ıçınde ge lışmeler hıç de vaat edıldığı gıbı olmadı Sovyetler BırlıgYnın yıkılışı dunyayı tek kutuplu hale getırııken, eskısıne gore çok daha ıstıkrarsız yeni bir dunya duzenının oluşmasına yol açtı Kureselleşme surecı ve bu sureçte uygulanan ntolıberal polı tıkalaı ısekurcsel ekonomık dıırgunluğun gıdcrılmesını sağlayamadıkları gıbı dun yadakı yoksulluğun felaket bovutlaıına ulaşmasına neden olclıı Bu polıtıkalar UÇUIILU Dunya ulkelerının ve eskı komu nıst ulkelerın durumlarını ıyıleştırmek bir yana, ıstıkrarsızlık yaratan sermaye gırış çı kışlarıyla ekonomık faalı\ctlcrın cıddı şc kılde zarar gormesıne ve bu ulkelerın du rumlarının daha da kotukşmesıne yol aç tı Benzer şekılde zcngın ulkelcrde ekono mık anlamda marjınalltşen nufusun onemlı bir kısmının duı umıı da kamıı hız metlerının zayıflamasıyla ıvıce kotııleştı 199O'lı yıllarda ardı ardma ortaya çıkan fı nansal krtzler nedenıyle aıtık George So ros gıbı dıınyanm en onemlı yatırımcıları bıle kurtsel ekonomının tamamını ctkıle yebdecck bıı hnansal kn/ tehlıkesınden soz eder halc gtlmıştı Yeni Bir Demokrasi lflas Ltmış Dun ya Duzenıne Altematıfler adıyla Kıtap Ya yınevı tarafından yayımlanan kıtabında Harry Shutt sadece dunyada yaşanan bu buyuk ekonomık ve sıyasal ıstıkrarsızlığın nedenlerını ve sonuçlarını ıncelerken , da ha surdurulebılır ve ışlevsel bir küresel duzcnın nasıl oluşturulacağına ılışkın ay rıntılı fıkırler sunuyor Kıtabın ya/ılış ama cını "daha ıstıkrarh ve eşıtlıkçı bir dunya duzenı ıçın gereken alternatif ve yaklaşım ları ortaya koymak" olarak açıklayan Shutt'ın hareket noktası küresel duzenın hem ekonomık hem de sıyası bir çokuşun arıfesınde olması Mcvcut kapıtalıst duze nın en azından ekonomık açıdan neden artık surdurulemez olduğunu ve yeni bir donemı başjatacak hnansal vc ekonomık dunya krızının neden kaçınılmaz halegel dığını esas olarak Trouble wıth Capıtalısm ısımlı bir oncekı çalışmasında ayrıntılı şe kılde gosteren Shutt'ın bu onemlı eserı de kısa bir sure once yıne Kıtap Yayınevı ta rafından Kapıtalızmle Derdım Var adıy la Turkçe'ye kazandırıldı KAÇINILMAZ ÇÖKUS 21 yu/^ılın ılkon yılında (bir başka de vışlc onumu/dekı " 6 yıl ıçınde) küresel 5 hnansal pıyasalara kaçınılmaz bir çoku şun hâkım olacağını ılerı suren Shutt, Ye nı Bir Demokrasi ısımlı çalışmasında fı nansal çokuşle bırlıkte hem 200 yıldır dunyayı yoneten ekonomık sıstemın, hem de 1945'ten bu yana ABD'nın hege monyası altındakı uluslararası sıyası yapı nın çozulmesının kaçınılmaz olduğunu savunuyor Yazara gore kapıtalıst kâr sıs temıne dayalı küresel ekonomık duzenın çokuşu dunya ckonomısını koklu olarak yeni yapılandırmalara doğru yonlendırır kcn ycnı empcıyalıst sıyası duzende bu na paralel olarak yaşanan krız de ulusla rarası ılışkılerde buyuk bir donuşumu ge reklı kılmakta Demokrasi ve ınsan haklarına saygı taleplerının ıyıce yukseldığı bir çağda ve halkların buyuk bolumunun mar]inalleştığı bir dunyada ABD gudum lu uluslararası polıtıkaların surdurulme sının mumkun olmadığını ılerı suren Shutt, çalışmasında kapıtalıst krızın na sıl aynı zamanda bir hegemonya krızıne donuştuğunu gosterıyoı Yazara gore yaklaşan krızın tahrıbatının boyutları tam olarak bılınemese de, sanayıleşmış ulkelerde II Dunya Sava şı'ndan bu yana gorulmuş en buyuk sefa lete yol açacağını ve dolayısıyla tıpkı 1930'lardakı buyuk küresel bunahmdaol S erbestleşme , duzenlemelerın kal dırılması, ozelleştırme ve küresel leşme sadece dunyada değıl, Tur kıye de de ozellıkJe 198O'lı yıllardan ıtıbaıcn yukselen değerler ıçınde yer alan en onemlı kavramlardı hıç kuşkusuz tkıncı Dunya Savaşı'ndan sonra kapıtalıst ekonomılerde yaklaşık çeyrek yuzyd suren hızlı buyume ve refah donemı 197O'lı yıllann başında kâr oranlarının duşmesı ıle ortaya çıkan ekonomık knzle sona erer ken, krı/e (,(«um olarak getırılen yeni eko nomık duzenın tcmel kavramlarıydı bun laı 1 ıırkıye gıbı az gehşmış ulkelerın gun demıne de "Yapısal Uyum Programlan" çerçevesınde gıren ve "her derde deva" olarak sunulan bu sıhırlı kavramlar başta sıyasetçıler olmak uzere, medyada, ış çev ıclcrınde ve akadennk çevrelerde çok sa yıda taraftar bulurken, neredeyse çağdaş İdşmanın bir olçusu halınegetırılmıştı Yeni ekonomık duzenın temel oğretısı ıseev rensel duzeyde serbest pıyasa ekonomısı ne gcçış, butun ulkeleıın dunya pazarıyla butunleşmesı, mal hızmet sermayehare ketlerının tam serbestleşmesıyle küresel leşmenın gerçekleştırılmesıydı Aynı donemde yaşanan bir başka çok onemlı gelışme daha vardı 1985 yılında Sovyetler Bırlığı'nde "Yeniden Yapılan ma ve Açıklık" adı altında başlatılan su reç 1989 yılında hıç kımsenın beklemedı 12 SAYFA C U M H U R İ Y E T