Katalog

Aydın Hatipoğlu ile siiri ve yaşamı üzerine • ' 'Umutsuzluk yasak' n culsüm CENGİZ "O Aydın Hatipoğlu'nun imzasıyla, ilk kez, iyi bir edebiyat okuru olmaya çalıştığı 1970'li yılların başında, Tekin Sönmezin yayımlamaya başladığı Yansıma dergisinde karşılaşmış Gülsüm Cengiz. Yansımanın değişik sayılarında, bazen bir soruşturmaya yanıt veren, bazen anılardan söz eden yazıları ve şiirleri yer alıyormuş. 0 baskı döneminde, bilinçli ve yürekli bir duruş sergileyen bu toplumcu şairin kitapları daha sonra kitaplığmda yerini almaya başlamış Cengizin. Çömçe Celin, Cebe, Hoyrat, Beynim Yüreğim, Ben Size Konuk Celende, Son Değil... Aydın Hatipoğlu, uzun bir aradan sonra, yeni şiir kitabını geçen günlerde yayımladı. "Yalnız Karanfil Sokağı" Evrensel Basım Yayının şiir dizisinde yaşama gözlerini açtı. Aynı günlerde ve aynı yayınevinde şairin iki de çocuk kitabı yayımlandi: Pembe Pamuk şekeri, Köroğlu. Aydın Hatipoğlu'nun çalışmalarının bütünlüklü ve derinlemesine değerlendirilebilmesi için sözü ona bırakalım şimdi... SAYFA 4 n sekız yaşmda fışlendı mtsralarım / Duygula nm ınançlanm sınandt ateşlerle" dıyorsunuz Özyaşam adlı şunmzde Gerçekten de, da ha tlk şıırlerden başlayarak btr \afını teçmtj lık, baskıya, zulme, somuruye ve bu aalart doguran mteme bir karşt duruş goze çarpıyor Neydı sızı buna yonelten ? Sııre çtkttğt nız donemın ekonomık, polıtık, toplumsal kosulları, edebiyat ortamı, bunun şairin ıde olojık polıtık ve estetık seçımıne etkıst uze rıne konuşalım once Bızım çııre soyunduğumuz 5O'lı yıllar Dcmokrat Partı ıktıdarının gemı azıya al dığı yıllardı Yanı Menderes hukumetı Meclıs'tekı çog'unluğuna dayanarak, "ku çuk Amerıka" olma yolıında, son dcrecc baskıu bir tutunı ızhyordu Uyarıda bulu nan ıınıvcrsıtc hocalarına ' kara cııppelı ler", tutumlarını bellı eden askerlere kars,l "Ben orduyu yedek subaylarla da yonetı nm" dıyebllıyordu Hele ya/ar ı,i7er takı mının onun gozunde sıvrısınek kadar one mı yoktu Rıfat Ilgaz, A Kadır, 1 ,nvcr Gok <,e, H I Dınamo, Azız Nesın vb nıce na muslu yazar, kitapları toplatılarak, gozaltı na alınarak, polıste keyıflerınce tutularak, mahkemelerde surundurulcrck hapıslere, suıgunlere gonderılerek yıldırılmaya (,alı ^ılıyordıı C»azetelervegazetecıleraynı ağır baskı altındaydı Ahmet Cmın Yalman, Huseyın Cahıt Yalçın, Bedıı Faık, Çetın AJ tan, Mctın Tokcr vb gazetccılcrın bırı ıçe rı gırıyor, bırı <,ıkıyordu YUKSELENTEPKI Oysa toplum, CHP'nın îkınu Dunya Sa vaşı sırasında hem lsa'ya hem Musa'ya ya ranmak ıçın uyguladıgı baskılara kar^ı ' Ye ter soz mılletındır1" sloganma oy vermı^tı DP'ye Bu baskJar, toplumun dınamık çev relcrındc gıttık<,e yukselen bir tepkı yara tıyordu (•> 1 Eylul tertıbı komıınıstlere yıık lenerck, nc kadar soltu varsa hapıshanele re değıl, ahırlara bodrumlara, (,atı aıaları na tam anlamıyla tıkılmı^tı Hasan l//ettın Dınamo 6 7 Eylul kıtabında anlatıı bu ıc zaletı Bı? de, uygulanan bu zulme teplu goste ren gençlık kesımı ıçınde yer alıyorduk do ğal olarak Omeğın 1959 yılının 10 Kasım gunıı, Hayeiaıpa^a Lısesı'nde Ataturk'u anma programını ben duzenlemıştım Son dakı kada okul muduru yanımı/a geldı, "(,o cuklar şımdı bakanlıktan emır geldı To rende yalnız askerlık oğretnıenı Ataturk'ıın bıyografısını okuyacak, saygı duru^ıı yapıp dağılatağız" deyınce, o ı,ok sert doğası olan mudurumuze hıç duşunmeden, "Bızım Atatürk'u anmamıza ne sız engcl olabılır sınız, ne de sızın bakanını? Eğer okul ça tısı altında ızın vermezsenız, ı,ıkar kapının onunde yapanz torenımızı' yanıtını ver dım Bu beklemedığı tepkı kar^ısında, ren gı bembeyaz olan mudıır bey, toren dola yısıyla okulda bulunan Mcrkcz Komuta nı'na ılettı tepkımızı Bıraz sonra, donup "Tamam, komutan 'butun sorumluluk ba na aıt, çocuklar yapsınlar hazırladıkları programı' dedı" dıycrck torene ızın verdı Bız de Ataturk'un Gen^lığe Hıtabesını kendı sesınden yayımlayıp, Attılâ Ilhan'ın, Fazıl Husnu'nun şıırlerını okuyarak, yap tık torenı Aydın Hatipoğlu şıırı, halkıınızın uzun yıllardan suzup getırdıgmt gelecek ozlemıy le, devrımcı btr ıçerık ve çağdaş btr soylem lebutunlışttren btrşıır (lelenekselden beslenen, gelenekselt yoğurup ozumseyıp ken dı ntm hatan bir \tır Masallardan, destan lardan tekerltmtltrdtn, bdnıece sozctıkle rıııden, deyışlerden, hatta ılençlerden damı tılmtj bir \oylem Çomçe Gelın şıırınde "Çomçe gelın namter/ tarlaya yağmurnler/ ver Allahım ver/ yağ murılesel' tckerle j~Şf me\ı kullanılmı^ i pım Bezlrcl ile Halk kulturımden gelenekselden yarar lanarak oluşturulan bu bıçem, Hoyrat'ta ozellikle bir Urfa/ı wylemtyle kendınt gosttrıyor Hoyratı\e adı ustundı, btr turku çıjlırma turu ve şıırde de turku sozcuklert yer alıyor "Hayın oy, zalım oy, guzeloy" ya da "dı vare dı vare dı vare dı vare " Yalnız Karanfil Sokagı ndakt jtırler de bu nıtelıklerı tajtyor Şttrınızın bıçemı uzertne konujaltm bıraz Evet, saptamalarına katılıyorum Doğrıısıı, so7İu ya7ilı, dınsel, geleneksel, bu hal kın, bu topragın tum kulturel bırıkımı, be nım sjırımın kaynağıdır Bu toprakların şı ırını, bu halkın ^ıırını, ba^ka hangı malzemeden yararlanarak kurabılırım kl Yanı dıvan sıırı tle, halk ^ıııı de, masal da, destan da, bdmece de, atasozu Lİe, ılenc, de, tekerleme de, ılahı de, zıkır de, Kuran da benım şurımı ctküeyen ogelerdır Âşık Ah İ77et Ozkan, Veysel, Âşık Nesınıı Çınıen, Ruhı Su, Mahzunı Şenf lerle ı,ok çorek ye dım Elbette, salt kışısel bunalımlarının, estetık adına kurgulanmış soz oyunlarıyla yazanların tavnyla, benım anlayı^ım arasında boyle bir fark olması gerekır Sızın şıırtnızın onemlı ozellıklerden bı rı de, zengtn bırsozcuk dağarağma sabıp ol ma\ı Halkın gunluk yaşamında kullandığı sozcukler, encck, cığfe, gumrah, mahmur vb orneğın Öte yandan nm, kaf, varak, der man, hazan, mutevekkıl, vaktı bahar vb es kt sozcukler Ama bepsı de yerlı yertnct kulLıntlmış Bunun yantstra an Turkçe soz cukler de var Ozel, belırgın, ayrt bir şıır dı lıntz var Bu btlınçlı bir seçım mıydu INSANAAITHERDUYGU Şıır, sozcuklerle kurulan, her sozcuğur "ınterlandr'nı, uzak yakın (,agrrşimlarını goz onunde tutarak, felsefeden duşsel ola na, bılımden buyuye, yerelden evrensele guncelden tarıhsele, ınsana aıt her dııygu nun ve duşuneenın, dılın muzığı ıçınde bı çımlendırddığı bir mımarıdır DolayısıyLı her şıırın kendıne ozgu bir yapısı vardır Eğer o yapı, gcrçcktcn şıırscl bir dcngc uze rıne kurulmu^sa, onıı ta^ıyan oğelerden bı rını çektığınızde şıır çoker Beynim Yuregım de Istanbul, kentyaşa aydın hatipoğlu beynim yüregin mı ve soylemı goze çarpıyor Yıne derınlese rek, yıne aıt olduğ.u coğrafyanın kulturel ız lerını surerek Eskı Utanbul kulturunun ız lerıne rastlıyoruz bu utrlerde, ama yıne kav ganın ıçınde yanı başında Turkulerleyu rumek, Mıttng, Yuruyuş, 1 Mayıs 1977 ad lartnı taşıyan şttrlerde olduğu gıbt "Haya, gurul gurul akıyor sevgılım" dızesınde soy lendığı gıbt Ancakgelenekselden daha arın mış bir bıçem de goze çarpıyor "Ben Sızı Konuk Gelende" ıse, %ovyetler Bırlıg'ı vt Azerbaycan zıyaretınızın ızlerını taşıyor Soj ya başlıklı şıırtntz de oyle Başka ulkelerı başka ınsanları anlatırken kentler ve tnsaı resımlerı araalığıyla, ınsanlığın ozlemın çektığı sosyaltzmın dunyasını da gosterıyoı okura bu şttrler Bu şıtrlerde Azerı kulturu nun ızlertnt de rastlamak olası Gordu ğunuz yen dunyadan vt bu dunyantr ınsartların dan etkılen dığınızı dışt. vuruyorsu nuzbuuırler le Pekı, ney dı bu şnrlerır, yazılış neden, ve s~eruvenı? Sovyetleı Bırlığı done K İ T A P S AYl 73 C U M H U R İ Y E T