Katalog

dını Azer Yaran Oyle ya, şıır, "Hayatı bır gurultunun ıçınden yentden yaratmaktır" ü , ku yıımcıı nlmaya çalıs,an hıııdır ama, yurcğının "tcllcrınde altın" da bıtıktıımeye çalıs,an bıı s^aır dır de "Turkçenm sıınclugtı ıpek s,ıır"lerın ^aırı Varsa olumsuzluk kıtabı, boz kırda "buyulu bır turkuyu" ka nevıçeler sjırine şaır, elbette, ş,a ır, doğanın karnında kendıne kalıcı bır yeı hazıtlaı ımgeletıy le Dılınde "toy" somıklerle, yamaçjarın doktug'u "ycşıl pcrçemler"le şııre varıyor s,aır, "Ne redc basjamıştı senın nazlı eğ ) rıri' " dıyerek () bu dılın bır çe vırmenıdır yureğınde doğayt tas,ıra tasjira tas,ıyarak dolas,ıp dur duğu "Bu kutsal kıpırdanışın dilı yıne aynı./Buranın yeşılı, martıları, suyu vc değırmenıyım,/Çağıldıyoı bağrımda se vınç ve acı çağlayani./Yukum ağır, ben bu dılın çevirmenıyım " Anadılınden soz edıyor So/cukten so/cuğe seke seke oluşturduğıı di7elerındekı ses uyumunda boy veren duygularının yuvasına değınıyoı "muıek kep deresı"nde yunmıış bır şaır le kars,ı kar^ıya olduğumu/ ortada değıl mi'J Onun dcıdı pes,ını hıç bıraknıayan "au peusı"yle rcnındc "Şıır Tanrısının" golgesı gezınırken Şaır, yanaı s,urın "al gomleğınde" uızgâıda ıpını ko paran bır uçuıtma değıl mıdır 1 Irmaklarca kadınlar seven s,aır, "sonsuz bn suıgundc" savıul raa/ mı yurdıınun "ruhıında"' Sonr.ı gclsın "Kır Çes,ıtlemelen" uzanıp ulkenın bo/kırına, "ta/c bovalı tnavılık"lere "Iloyrat lar"ın elınden rııtup Oyle ya "Ay Uzcrınc (.cjitlcmckr 'de değıl mı 'Şııı peıısı ay (1 1 ,1ı de/yenı bır dıl ıçimde" ıkılığp Dusjerının bahçekrıne sjırden ba^ka bıı s,cy de seıpcı mı s.aıi'1 Şaır nıelıtabı " bıı kole) ogıenci sının foımasındakı armı gıhı" de goruyorsa OTOBİYOGRAFİ "()tobıyografı' basjıklı s.nnn de kendınc ılıs,kın epeyce ıpucu var "Ya^adım/olumlu oldugu mıın hımın go7yasjaııyla" A/er Yaran, kırı yuıeğmc bastırsa da, asıl audır onun yuıcğını parça patça eclen yaıa Yıııegını bıı yuk sevdalaıa doğnı savuruıken dc, doğayı sındne sındııe o/uın seıken de, mutlıılukla mutsıızlıı ğıın o kıldan mce kılıçtan keskııı yu/eyınde ijiırınc bır du/cn veıırken de acı yanı bas,ıncladıı, ıına yol gosteılcl bıı kll.ıvıı/ gıbı kalcmının yorıınpesındc n hıç ayrılma/ Yaralarının yerınde olup ulmadıgını da soklaı sik sık O, "yas,ama orgııtıınıın sar dıgı bır yara"dır kendı jjiırının ıçınc lyıce kıvrılmış Onun s,ı ırındekı "Yaralı so/" nereye gı dcr> "dercboyıı yıııtluğıına" Oradan ncıeye ınei'1 "bıı golun ku pıklu 1 dıbıııe ' Onun ^u dl leğıne de kulak vermeyı unut mamalı dılın cendeıcsını kendı ne yurt bılenleı "Dılleı/ust ha kıkare daıı/ııst sjırleı soylesın Ya/ı emek ıster ıncı sı/ılı atıla rın ıplığını hayatın ığnc delığınden geçiıııkcn O/aman "Acı nın 1 1 buıulur' bıı omur, "Sur / gun turku"ye nakışlı şaırın elın de Şoyle aforı/mamsı çapraşık ve de bıı avcı bıçağı gıbı keskm dı/eleıe de rastlaru Azeı Ya ran'ın şıırlerınde "gulu soze yazdım ya/ı gullendı/geceyı gule yazdım allandı kara" llk eide anlaşılması zor bır dılı, şıırı sur duruyor gıbı go/ukse de s,aır, kalın seslı s,u dızedekı gıbı "ka lın bır çağ boğıık boralar"a ev nlse de, acı ıcınde mılyarları ak lıııdan hıç ^ıkaınıadaıı aydınlığa doğrıı kanat vııran bır şıırın ^a ırıdır o Azer Yaran'ın ^ıırlerım okuıken "bıı gul yaprağına" ge cenın ınışıne, "kıyısı/ lurkçe" konu^an dolunaya, çığlardan dokunan yalnızlıklara da tanık olııruz okur olaıak Sonıa "Şa ıre Ağıt" şıırınde tok sevdığı Lermantov'un Puşkın'ın olumu nun ardından ya/dığı şııre ben zer bır şıırle çıkıyoı karijimua, Metın Altıok un, Behçet Aysan'ın, Uğur Kaynar'ın Sıvas kadıamında katledılnıelermı ıınutmadan unuttuımadan, on ların ağıtını ağdırıyor şıırsevcr lerın yureğıne "Şaır olmu^/yab denızı ışıldıyoı /bu ya^am due sıne gomun onu/şaır olmuş top rağa ga/el du^tu/hır gıı/ tıırku sune gomun onu" Oldurulrııu^ şaırlerı gonlumıi7un "su rumse ğınc", "cevi7 golgcsme/bır yag mııı daınlasıtıa", "kırnıasalı na", 'çımen kağıdına gok masa sına", "bır koy kıtaplığına","şı ırın u/amına", "tanrılaı /amanı na" gomelım hıç unutulmasin laı dıye A/er Yaran, Gı/ Menekijesı ıle ^ıırınııze bıı kıı ruzgâıının yanıçısı gıbı gırıyor soluk solu ğa Toplumsal, bırcyscl gerçcklı $1 o, bolgesel kultur ve doga ozellıklerıylc de ustaca yoğuru vor ote gerçekçılık"e u/anıyor dızelerıyle "aijkın gerçekçılık" yolunda " 1 umseğın uçugunda yuzeye taşmış gi7 menekijesi" bır ke7 daha merhaba' • Giz Menekşesi//l^er Yaran/Toplu $ıtrltr(l')75 2002) /Yk\/Mcıyn 2004/27"> s Beden Emek Tarihi OULNUR ACAR SAVRAN Beden Emek Tarih ınsıyct ılışkılcrının tarıhı, eşıt olnıayan bır di7i bel genın ıçıne gırmek, rahakkum ılı^kılerının dınanıı ^ını anali7 etmek demektır Femı nızınm teııiLİ mLSCIduınden bııısı de o/ne nıcselesidıı Kadınlaı ın ozne olmaları, kendı tarıhlerının ıçuıdc kendı başlıklarının bulun ması, cn a7indan erkeklerle eşıt olarak ncsnc değıl ozne olarak ka bul edılmelerı en belırgın taleplen dır Kadınların larıhte nıçın ezden larafta ver aldığını ıçıne sıkıştıklaıı ve onlara bıçılcn cn yucc statu olan annelık lolunun kadınlar ıçın bır kımlığc nasıl donıışruğunu, sosyal bır rol yukumluluk olduğunu an layabllmek ve bunları donııştıır mek ıçın oznellık sıırtçlcrının dc ço/umlemesını vapnuunı/ gerekır Kadınlık/annelık crkeklık/babalık kımlıklcıınııı l)utun bu talıakkum ılışkılerının kokenıntlc oldıığıınıı anlamak, bu kımlıkJcrı sorgula nıak kııabılmck çıık yonlıı bırba kıij açısmı gercktırıvor Pjtrıaıka nın analızı ıçın t.uılısel sosyolojık ve psıkanalıtık bakı^ açısının bır aıadaolnıasımn kaçı nılma/ oldugunıı soy leı Maıic losephc Dh.ıveınıs Bıınlar bııbırltrını tanıamla dıklaıı \«ı da bııı clığe rının yettrsı/ kaldığı ycrde telalı ettığı ıçın degll her bırı dığerı nın açtığı yarığı dol dıırdugıı ıçın Cıiılnıır Acar Sav nın lenıını/mın ve te mınist duşunccnın 1 urkıyc de kısır bır dıınıma geldıgı hcr alandaataırkıl /ılını yetın ba^at olduğu gıttıkçc valnı/laştığı ınız ıçıınızc kapandı gınıı/ bıı anda bıı gunkundcn tarklı, 07 guı bıı dunvanın dıış olmadıftını olabılırlı ğını tarlı^ıvor Beden Fmek larıh, Dıyalek tık Bır Kmııuzm Içın de Bıınıın da otc sındc ycııı bır kmınıst kuıam sıınııyoı taıklı bır gelecck tasarısına ılı^kın taıü^maların onunıı açiyor Savran, bııyuk bır o/enle ve dıkkatle ^ımdıye dek olıı^tumhn femıni7ının ko^c laiji soylenı leıını kıııamlarını, sloganlarını yenıden ele alıp "e^ıtlıkçi ev rensel" rcmınızmdcn "faıkidıkçı" femını/ me U7anan çi7gının yenıden ve buyuk bır r D Feryal SAYGILIGİL tıtızlılde okumasını yaparak klışe lcşmış, aJışılagelmiij yaklaşımların tu7agına dıışmeden, kavramların nedensellıklerını sorguluyor Tarıh bel sureklılıkteıı ayrılmadan (iıribiı ne Delphy, Judıth Butler, Monıque Wıttıg gıbı femınıst kuıamcılarla tartışmaya gırerek, yenı bır femınıst perspektıf oluşturuyor Savran, Marksi7m'ın yontemın den yararlanan Fransız femınıst Delphy'yc kıtabında ozel bır yer ayırmış ()nları ortak kılan, her ıkı sının de maddecı, sosyalıst olmala rı Buna karşın, Savran'ın deyımıyle Delphy'nın maddecılığındc sorunlu olan taraf "dıyalektık" kavrayıştan yoksun olması Savran, "dıyalek tık"ten yola çıkarak kamusal/ozel, eşıtlık/farklılık, evrensel/yerel, ure ttm/yenıden uretım, değı^ıın değe nAullanım değerı turunden ıkılık lcrın aşılmasını hedeflıyor Bunu da yapı bcvumcuların onerdığı halıyle bıı ıli!)kı bıçımlennı doğallıkların dan arındıraıak ya da yok sayarak değıl bunları sorgulayarak, patrıar kal kapıtalıst ılıijkılerm evıenını ço zumleyerek, sınırlarını zorlayarak vc son aşamada "a^arak", otesıne geçerek yapmaya çalışıyoı Kıtap beş bolumden oiu^uyor Her bırı kendı ıçınde kuram oluş tıırabılecek dort ana yazıyı, bu yazı ları butunleyen ve somutla^tuacak ornekler taşıyan bağımsi7 olarak da okunabılecek kısa yazılar tamamlı yot Beijuıci bolumde ıse ' Kadınla rın Sıyası rcmsılı", "KA DFR Soy lcdıklerını Yapabılır mir1 (Nesrın l'ııra ıle bırlıkte) gıbı ozellıkle "pozıtıt ayrımcılık" tartı^maların dan sonra daha da guncellık ar/ eden femınıst polıtıka yazıları yer alıyoı KARŞILIKSIZ EMEK 'Lv Lmeğı karşılıksız Emek" ba^lıklı ılk bolumun ana ya/ısı olan "Kadınlaıın Lmegını (îorunur Kıl mak Mar\'tan Delphy'ye Bır Ufıık Taraması" ısımh yazıda yazar, Delphy ıle ımın bır dıyaloga gırı vor Ev cmcğınm goıunmcz olu^u nun emek ve uretım olaıak adlan dırılmamasının, Marksızm'ın cınsı vet koıu vaklaşıınının ıdeolojlk ne denlerını ıncelcdıkten sonra Delphy'nın patrıarka ve kapıtalız me ılı^kın Marksıst kmınıst tahlıl lerını ele alarak 'o/el alan/kamusal alan vapıtanmasındakı soımıt do nuşumlere ve bu ıkı alan arasındakı surcklılıkleı ıle kopukluklaıa çok fa/la yer vermedığı "nı ılerı surcrek kuranıındakı sorunlu yerlcrı tartüji yoı Kadınların karşılıksız emeğının ortadan kalkması ıçın ıse ıçınde ka dınJaıın kocalaıına harcadıklan emek, çoc ııkların okula goturulme sı, odevkrınc yaıdını, cvdekı yas,lı ya da hasta ınsanların bakılması, hastancdc vaşlı zıvarctkrınc gıdıl mesı gıbı geıuij olçııde hı/metleıın ycraldığı "bakım" kavramının donu^tuıulmebinı, yenıden duzenlen mesını onerıyor tkıncı Boliiin, "Ozel Alan/Ka musal Alan ve O/el Alanm Polıtl kası" başlığını taşımakta Savran, Ozel Alan/Kamusal Alan ılulıgının evrensel olup olmadığını tarıhscl sureklılığı ve tarıh içmdekı somut hallerını sergıleyerek ele alıyoı Turkıye'nın bu ıkılık atısından du rumıınu ıse coğıaiı, sıyası ve tarıhı kımlığının ozgulluğu çerçevesındc kavrayabıleceğımızı ılen surmektt Aynı ya7i ıçınde yazar, I labermas'ın "kamusallık teonsı"nın iemınıst ele^tııısını yapıvor annelığı polıtık olarak sorguluyor vc 70'lerın unlu "ozel olan polıtıktır" sloganının na sıl yonımlandığını, ıçerdığı anlamı ve nasıl yoıumladığını tartı^ıyor "Eşıtlık/1 arkhlık/Kadınlar Arası Bolunmeler" ısıınlı uçuncu bolu mıın ana va/ısı olan " I emını/mın 1 Ikılemlerı (Teorıde A^ılabılır mir )" yazısı ıse femınistlerce hâlâ tartışı lan ve kendı aralarındakı ayrımlar dan bııının en onemlı belırleyicisı ve "fcmıni7mın tcmel açmazların dan" olan e^ıtlıkçı/farklılıkçı tcmı nızm tartışmasını ıçerıyoı Yazar esjitlık/larklılık ıkılemının nasıl olıı^tuğunu gosterdıkten sonra seıı te/ arayışına gırıyor Savran, ılk ıkı ya/ıdan farklı olarak burada oznel Iık duzlcmındc, toplumsal cınsıvct kımlığınuı oluşum suıeçluının sor gulanmasına doğru açılıyor Kadın Iık ve erkeklık kımlıklerınm derın lıklerını gorebılmek, onlarla yuzle s,ebılmek, ebeveynlık bıçımlerının ve cmsıyete dayalı ı^bolunıunun donuşmcsı ıçın "psıkanalıtık tcorı ye" başvurulmasını oneııyor CİNSEL KİMLİKLER Dorduncu Bolum "C ınsı yet/Toplumsal rınsıyet/Cınsellık" basjlığmı ta^ıyor Bu bolumun ana yazısında esas olarak cınsıvet/top lunısal cııısıyct taıtı^ması ele alııııp, blyolo|i7m veozculuk uzeıınden ınija edılen Judıth Butler'ın kısaca cınsel kımlıklerı yapı bo/umıına uğratan, kaynağı Deleu/e e, Eyo tard'a ve o/ellıkle Derrıda'nuı "soylem teorısıne ' kadar gıden kımlık katcgouleıının ek^tııısmı hedefleyen taıtışma bıçımınde ozctlenebıkcek "quLcr kuranıı ele^tııılıyoı Yazaı toplumsal cınsı vet du7cnının ortadan kalkmasına bağlı olaıak cınsel yonclımleıın 0/ gurleşmtsını ongoren yaklaşjmın oznel sureçlerle olan ılıijkısını ymc goz ardl etnuyor Savran, "Marksızm'dcn csınle nen bıı doga taııh dıyalektığını cin sıvt t/toplıımsal c ınsıyc t/c ınst. 1lık laılış.ıualaıı bağLııııınd.ı sonıutla^ tırmak ıçın psıkanalıtık ktırımdan da yararlanmak gcıektığını ıluı su leı (s M)(i) Bu da ( hodoıcnv un bclıttığı gıbı " bıyolo|lzm ve ozcu luk kaygılarına yol açması gerek meyen bır psıkanalıtık vaklaş;ım dır" (s 305) Savran'ın so/unu cltıgı femını/mın ıhtıv.ıt 1 olan tı ımnı/m lc çclıvncyccck, patııaıkanm nıc kanı/ınalaıını açiklayan ve onun la rıhscl nıtclığını gı/kmcyen bır psı kanalıtıkkuıaıııdır (s207) Savıan ın yazıları kendımıze sis tcmın ışleyışınc ılışkın bırçok yenı soıu soımamı/a neden oluyoı kı tabın ufıık açıcı perspektıh kafam da ılk anda "Psıkanalızın toplunı sal cınsıyetın oluştıımlmasındakı ve çozulmesmdckı oncuıı", " An nelığın patrıarkal /ıhnıyet çcrçcvc sındedu!;unulmesı", " Toplumsal cınsıyetı yenıden vapılandıımakt.ı ıktıdarın oncmı' gıbı mcsclelcrın olu^masına vol açtı Kıtap bu soıu ları yanıtlavabıleceğımız, tartış/ıbı leceğımız bıı pusııla nıtelığıııdc Snası gelmışken utopv aı knıı nıst tarıhçı Mıchck Rıot Sar cey'nın sozleııne veı vcımekte ya rar var "Utopya ıle kuramın ta mamlayıcı lolkıını clu^unduğu mıi7/aman akılvuıutnu ık hıyal gucu arasındakı karsıtlık anlaıııını vıtı 1 1 (, ıınkıı olanı vadsım ık ıçın 1 olabıkcck olan i;tvc ılıskın bır (ık ıc suhıp olınak gcıckn goııınu^lc en kıırıı kııramı gelüjtırmek ıçın bı lc lıayal gucu geıekıı, vc, kaı^ılık olarak d ıha başka bıı dıınya, bı /ımkının cksıklerının ço/umkn mesınden yola çikllmadıkça haval edıleme7" • Beden Emek Tarıh; Dıyalektık Bir Feminızm lçin/ (jitlnıtr Amr Savran/ kanat kıtap/ İ7'J ç SAYFA 21 Savran ın yazıları kendlmlze slstemin Işleylşlne lliş kin blrçok yeni soru sormamıza neden oluyor S AY I 77 6 C U M H U R İ Y E T KİTAP