Katalog

Büyülü Kitaplar Metınlı ocuk ve Gençlık Kıtapları Kılavuzu Vasfi Bingöl 0 n ÜlkuAYVAZ asfı Bıngol'un bu al çakgonullu başlık taşı yan 'Geçmışımden Kırıntılar anı kıtabı, okuyııcuyu sarıp sarmalayan yaşama sevıncı vc çalışma ccsa atı bağışlayan oykulu loplanıı 1911 Bıngol doğıımlu Vasfı Bıngol,l Dunya Savaşı yıllarında geçen açlık, kıtlık korku do lu çocukluğundan başlayıp oğ retmen okıılu, ardından Ankara Gazı Terbıyc Enstıtusu Edcbı yat Bolunıu'nu bıtııeıek altı yilı koylerde geçen seki7 yıllık ılko kul oğrctmcnlığı anılarıyla baş başa bırakıyoı bızı "Yokbiıllıık kotu şey buna hıç kuşku yok Nc var kı bana ıkı konuda buyuk yardımı dokundu Once hafız ulmamı, sonıa da 14 1? yaşımda evlen dırılmemı onledı ' Anı Yazar boylc başlıyor "Halız Olacak tım, Çok !}ukuı,Oğıctnıen Ol dum' başlıklı anlatısına Bu ga rıp yoksul çocuk nıhaycr arkadaşıyla bulıkte Adana Oğret metı ükulu na oğrencı olarak kabııl edılmesı dileğıyle bır telgraf çckıyor Kabul cdıldım ongoıusuyle yollaıa dınjiı yor Varınca ne gorsun, okulda yer yoktur Caymak yoktur, bu kez dc tutup Mülı Eğıtım Baka nı'na (Maarıf Vekılı Necatı Bey) çeker telgrafı Uç gun sonra Ba kan'dan yanıt gelıı, okula baş lar "lnaıulır şey mP Kobkoca bır Maarıf Vekılı, bu kaç gıın onccsınc kadar kımscnın gozu nu tutmadığı garıp bu çocuğun derdıyle ılgılenmış ve çocuk, sırf bu ılgı saycsındc sokağa duşmekten kurtulmuştu " V la teyze kutudan akıde şekerı ne benzer bır şey çıkardı 'Bu nedır'1' dıye sordum, 'Buna bı zım buralarda habrc benevşe derler Gozkapakları antak bu nunla tcmızlenır,' dedı Anıelıyata gıriştı ünce goz kapaklarından bırı çevrıldı Tey ze elındckı şckcrc bcnzcr şeyle , goz kapağının altına darı gıbı serpılmış tomurcukları teker te ker kazımaya gırışmıştı Ya/ar, bu bolumden hemen bonra ılerı doğru bır zaman ge çışıyle oğretmenlığının ılk yılını anlatmaya koyulur Ilgılı za man geçışlerı, her bır bolumun bıtış başlangıcında değıl yalnı/ o bolumun ıçınde de sozkonu su Şımdı'de tanıklık surerken, kışı olay anımsamalar ıle gerıye donuşler, dahası yıllar sonrasına atlamalara tanık oluyoruz Bu bıçım, bu gunden gerıye bakış ta butuncul bu okuma sağlıyor, ote yandan dunden bu gune ba kışta eleştırel bıe tutuma ulaştıııyor bızı Vasfı Bıngol, bır 'I urkçe oğ rermenı, bır dıl ııstası "Geçmışımdcn Kırıntılar" kıtabının son bolumune dd ve 1 urkçe oğrermenlığı uzerıne duz yazılarını da eklemış Çok da ıyı et mış sevgılı oğretmenımız "Geçmışımden Kırıntılar" bır çocuğun, bır koy oğretmenının 'hayat ve eğıtım' yolların dakı kararlı mucadelesını anla tan heyecan verıcı bır kıtap ÇOCUKLAR İÇİN TİYATRO Son yıllarda çocuk yazıntnda sevındırıcı gelışmeye tanık olmakla bırlıkte bu alanın nıce lıkten ote nıtelık' sorunıı bu lunduğu paylaşılan bır sapta madırHcle çocuk oyunları soz konusıı îse, ılgılı saptama daha da çıkma7a gırıyor Çocuk oyunları elbette okunacak, fa kat asal olarak oynanmak ama cıyla uretılmış bulunan metın lerdır Burada, çocuk oyunları artık çocuk tıyatrobu ıçınde eleştırı bekler dıııuma yııkselı yor Bugun sadccc Istanbul'da yu zu aşkın çocuk tıyatrosu vardır ve bu toplulukların oyunları çokluk kcndı yazdıkları oyunları sergılemektedırler Ilgılı oyunlaıın çocuk tıyatrosunun kendıne ozgu yanlarını dışla yan sayısız oyun ızledığımızı be lırtmektc yarar goruyoruz Bu oyunlar çocuğa yarar değıl za rar vermektedır Çocuk tıyatro sunun gerçek eleştırmenlerı olarak gordıığumuz anne baba ların, çocıığu tıyatroya gotur melerı yetmez, gotureceklerı oyunu beçmclerı geıekır Unlu duşunur ve tıyatro adamı Sta nıslavsky, "Çocuk tıyatrosu na sıl olmalıdır'' ' borubuna, "Tı yatronun en ıyısı olmalıdır " karşıhğını vermektedır Ulke mızde beklenen gelışmeyı he nuz goıemıyoıuz çocuk tıyatro su alanında ()zellıkle okul tı yarroları alanında kendını açığa vuran çocuk oyunları borunu, boylesıne anlamlı bır eğıtım sa natını yenıden sorgulamamızı zorunlu kılıyor Vasfı Bıngol, 9 oyunu bır ara ya getırerek "Çoeuklar lçın Tı yatro" başlığıyla yayınladı Do kuz oyunun sekızı ladyodan dınleyıcıye ulaşmış Radyo oyun larını yazarın, sahneye uyguladı ğını da bclııtelım Oyunların tu mu ozellıkle okul tıyatrosu ıçın eşsi7 metınler VBıngol'un çeşır lı kaynaklardan yararlanarak uyaıladığı bu oyunlaıdan bırını kısaca tanıtmak ıstıyorum "Se çım üyun, beçım gunu oy verme ye gıden Komşu ıle bançede oyalanan Osman Babacan'ın konuşmabiyla açılır Komşu oyu nu kullanmış Babacan ıse "Bır oydan ne olurJ Benım bır oyumla nc duzelccck'" anlayı şıyla oy kullanmayacağını belır tır Komşu evıne yollanırken Obman'ın eşı Cıullu pılıcı ateşe koymui), pışınceye kadar Ob man uykuya dalmiştıı Işte ne olursa o 7aman olıır Tavuk ordusu Osman'ın tcpe sıne uşuşuı Bu Polıs gelır nıha yet ve Osman beyı karakola da vet cdcr Suçu, bır pılıçı yolup pışırmesıdır Oysa parasını ode mıştır pılıcın Favuk seblerı ara sında seçımlerı tavukların ka zandığı, boylece onları ycmek yapnıak ne boz dokunulamaya cağını oğrenıri7 ()sman, kan tcr ıçınde uyanır vc oy kullan mak ıçın koştuıuı Yurttaşlık bılıncı mesa)iyla oğretıcılık basıtlığıne duşme den, eğlendıncı ozu ıle eğıtıulı ğı butun olarak yanbitan keyıflı Bır çocuk oyunu Seçım " METİNLİ ÇOCUK VE GENÇLİK KİTAPLARI KILAVUZU "Çocuk ve Cjcnçlık Kıtapları Kılavuzu" benzersi/ bır çalış ma Yazarın dtyişıylc 'Kılavu7iın oncmlı ozellıklcrındcn bırı, ıkı yonlu olmasıdu lçindekı kııka yakın kıtabı seçmek ıncelemek ve tanıtmak yonuylc bır bıblı yograiya, bu kıtaplardan ozenle beçılmib, yu/ kadar parçanın bır araya getırılmıs, olması bakımın dan da bır antolojı nıtclığındc dır' Vasfı Bıngol ulkemi7de yayın lanmı^ "Halk ve Perı Masalları", "Debtanlar","Hıkâyeler", "Ro manlar" Bıyograhler"", "Gor gu", "Şıırler" Tıyatro' Çt^ıt lı Konularda Yatdınıu Kıtaplar" ba^lığı altında kırka yakın kıtabı tanıtıyor, ırdelıyoı her kıtabın ıçınde ycr alan mctınlerı tek tek ozetlıyor ve o kıtaptan seçılmış bolumlerı okumalaıa buyıır edı yor Elbette kıtapların yayınevı, yayın tarıhı, ozcllıklerıyle bırlık te Ara^tırmacılaraııne babalar oğretmen ve oğrencıler ıçın ben 7ersi7 bır kıtap Vabh Bıngol çocuk ve gençlık kıtaplaıını tanıtmaya başladığı tarıhten yedı yıl sonra kılavuzun bırıncı cildını, dokuz yıl sonıa ıkıncı cildını, kırk yıl sonra da uçuncu cildını yayınlamış bıılıı nuyor Vablı Bıngol'un bu uç kıtabı ıçın Cem Yayınları na reşekkur borçluyuz • Geçtnişimdcn Kırıntılar/ \'a\ fı Bıngol/Cem \a\ıncvı 200i U /anbul/215 s Çocuklar tçın Tıyatro/ Vasfı Bıngol/ Ccm \ayıruvı 2004 h tanbuU 140 s Metinli Çocuk ve Gençlık Kitapları Kılavuzu/ Vusfı Bın gol/Lcm Yayiivı, 2004 tstanbul/ 388 s Yaralı Giz Menekşesi ~l Cultekin EMRE en onu kaç yıldır tanıyoıum;) Hesabını yap mam 7or şımdı Tanı şıklıg'ımızın çok uzun yıllara dayandığı kesın Aynı unıversıtenın aynı fakultesının, aynı bolumunde okuduğumuzu bırbınmızı tanıdıktan bonra oğ renıyoruz i), benden bırkaç yıl once bıtınyor Dıl ve Tarıh Coğrafya Fakultebi'nın Rub Dılı ve Edebıyatı Bolunıu'nu O za manlar adı duyulmuş bır çevır men de değıldı, %aır de Donemın etkılı dergibi Turkıye Yazı ları'nda yayımlanıyordu şıırlerı mız Ilk kıtaplarımi7 da Turkı ye Yazıları Yayınları arasından çıktı Hatta aynı gun okuma, ımza gunu bıle vaptık Sanatse venler DemeğVnde O, çevır mcn olarak çalışmıyordu, TRT Çok Seblı Koıobunda bas ses olarak şarkı soyluyordu Evet ne garıptır kı, Rus Dılı ve Edebıyatı Bolumu mezunları kendı alanlarında ış bulamazlardı pek Ya tskenderun Demır Çe lık'te, ya Scydı^ehır AJumınyum lesıslerı'nde çevnmen olacaktı nız ya Kultur Bakanlığı nda kutuphanecı, ya da yıne aynı bakanlığın ıab,e bolumunde çalı şarak ekmek paranızı kazana caktıni7 Şımdı, sanıyorum seçenckler bıraz daha genısiedı, arttı B bır şıırler toplamı çıkar Onun şıır yolunda verdığı kavga "ıncedır", doğayla yuklu dur Kırlaı ağaçlar çiçekler ayışığı dereler, su kelebeklerı mevbimler, pınarlar, yapraklar, karlaı dallaı, taflanlar, kırlar, menekşeler gırer Doğayı şar kılar, turkuler, senfonıler, onun bab besı de yalnız bırakmaz Dı zeler sozcukler arasındakı mu zığe şıırlerının fonunda bır baş ka muzık eşlık eder hep Doğa yı, ınsanın ıç dunyasını ve muzı ğı aynı çatıda, şıırde erıtır, en tegrc edeı Azer Yaran Onun şurınde Puşkın'den Lermon tov dan Yesenın'den ve Paster nak'dan esıntılcr, ızlenımler bu labılırsınız Bunlaı onunşinını besleyen kaynaklar olarak go?u mıi7iın onunde durupduruyor Onlar onun şıırının ozgunluğu ne golge duşurmedığı gıbı, yaz dıklarının çıtasını bıra7 daha yukscğc çckıyor Puşkın'ın unlu ve o olçude de zoı şıır lomanı Yevgenı ()ne gın'ı aslına uygun bır bıçımde dılınu/e ka/andırır Bunun ya nında Ahmatova Yebenın Pas ternak Blok Lermontov Aygı Tsvetayeva, Mayakovskı gıbı onemlı şaırlerın şıırlerını dc ba şarılı o?gun bır bıçımde dılı mızde ağırladı bu bas seslı şaır ijıırını çevırılerle, çevınlerını şı ıriyle besledı dıırdu hep ELDE AVUÇTA KALAN Azer Yaran, bevıncc "yuce amaca" eren bır şaııdır ' Gozle rınde oynak areşler"le "Mayıs kızlan"yla zamanı tutuşturma nın coşkusunu ağdıııı şııııne Bu kı/ların betımlemesı de dı zelcrde şoylc ycrını alıyor "Du dak ıbrışım al kaş ay/usul boy da şal/ayağı çiplak mor menev şe/çımende, 17de bıtkın turku" Bır yanda can alıcı bu doğa, bır yanda da canlılığını coşkusunu yıtırmış eskımış bır şarkı tıır ku Zıtlıkların bıraradalığı onun şınınııı omurgasını oluşturuyor neredeybe "vorgun bağlamalaı dan"ağan dılı "kohnc fırtına lardan ' "gur aylardan" devşırı yoı şiııleıını "gece'Mere sığınıp Sonra mavıyı gıyınıyor tum şıır lerınde, mavının yureğıne burgune gıdıyor, "goz eden ma vı"ye, "ıbrışım" hu7unlerle "mavı çarpı ışaretlen" aydınlat ma hşeğı gıbıdır onun dızelerın de 7O'lı yıllann faşızan baskısı al tında boy veren şaırlerden bırı dıı Azeı Yaıan Olumler, kor kular çatışmalar arasında sur durulen bır yaşamın elde avuçta kalanlarını paylaşıyor bızleılc Acılar ıçınde çırpınan "mavı bır kuş"tur Kalbındekı "ağıracılar"a dayanırken, bu acılarla "yaşamak" zorundadır O, "oyle oldurucu sokaklardan/lşıktan bır bıçak" saplar kalbıne Işıne gıden l)iı adam vuıuluı durup dururken "Nar guluşlere pubu lar" kurulur gece gunduz Vurulan ozgurluktur aslında, uğ tuna olmeyı gozse aldığımız oz gurluk1 "damla damla savaşın ıçınde" bır hayatı o da paylaşır başkalaııyla bulıkte Sokaklar da "yalnı/lık yatıyor"dur îjıırler "ırı bır ruzgârla ve acıyla" yazı lıyordur Kuşlan oldurmemcye yemınlı bır şaırın yazdıklaıı do ğanın "Mavı kurşun murekke bı" turkulcrın "hayın" guzellığı ne de katık oluyordur elbette "Turkçenın ormanlarından" şı ırler okuya yaza var edıyor kenK İ T A P Vabfı Bıngol, anılarında kro nolojık bu sııa ızlemek yerıne, oğretmenlıkren oğrencılığıne, oradan çoeukluk yıllarına do nuyor Bu biçim anılan oykule me yoluyla sanatsal bır boyuta yukscltıyor Boylccc, şımdı'den dun'e, ve daha oteyt gldeıek bır ımgelem dunyası gelıştırıyor ve sosyal çevre koşulu paydasında "ınsan"ı, ınsan ınsan ıltşkılerındekı derın geıçeğı goru yor, fanık olııyor okuyucıı "Trahom" başlıklı anlatısında Yazaı, oğıencı anlatıcı kımlığıy le kız kardeşının trahoma yaka landığını, bu hastalığın ılletın o yıllarda son dcrccc yaygın oldu ğunu vurgulayıp nıhayet goz kapaklarının ıçını temızlemek uzcre komşu leyzenın çağrılma sını buyuı edeı gozlere "Belır lenen gunde teyze geldı Kızkar deşımı sırtustu yatırdılar, onluk gıbı bır şeyler gıydırdıktcn son SAYFA 20 DOĞA TUTKUSU Azer Yaıan'dan boz edıyorum elbette Onun Ioplu Şıırlerı Gi7 Menekşesı'ne, 1975'ten 2002'ye dck gelı^erek gelen bır şııre degınmek ıstıyorum kaç 7amanclır tlk şıır kıtabı Ma yıs'ta (1979) da kendını hemen bellı etmıştı Azeı Yaran'ın ne denlı bır doğa tutkunu olduğu nu Kıtabın adı da zaten bunu doğruluyordu Daha bonra şıır lerını çevırdığı Lermontov, Ye senın Pasremak çızgısınde bır yolun yolcubu olduğunun ıpuç larını da şıırlerı gostermıştı Az yazan bır şaır gıbı gorunse de, çevırılerı bayma/sak, dort şıır kıtabı biğdırmış 27 yıllık şıır yolculuğuna Ilk kıtabı Ma yıs'tan 17 yıl sonra yayımlanır ıkıncı şıır kıtabı (Burada Gunı şığı 1 urk /1996) 2 yıl sonra da Deni7 ve Ten'le şurseverlerle bırlıkte olur Bu uç kıtabına dergılerde kalan Gunışığının Kıyibinda ıle son şıırlerını bır araya getırdığı Sonya7 Bıldırısı de cklcnır vc ortaya Azer Ya ran'ın Gız Menekşesi gıbı kalıcı C U M H U R İ Y E T S AY I 7 76